នៅព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះ លោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសមិនឲ្យមានស្ថានភាពនយោបាយដូចកាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ និងមិនឲ្យមានបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត កើតមានក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ដែលជាឆ្នាំបោះឆ្នោតដ៏សំខាន់នោះទេ។ ការប្រកាសនេះត្រូវបានសង្គមស៊ីវិល និងបក្សប្រឆាំងលើកឡើងថា អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ដំណើរការ និងលទ្ធផលបោះឆ្នោតខាងមុខ។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នាព្រឹកថ្ងៃអង្គារនេះ បានបន្តព្រមានក្រុមប្រឆាំង និងសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដោយប្រកាសមិនឲ្យមានស្ថានភាពនយោបាយ ដូចកាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ ម្តងទៀតនោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែនក៏បានប្រកាសមិនឱ្យមានការបង្កើតបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខណៈការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០១៨ នឹងធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេល១១ខែទៀត។
ថ្លែងក្នុងវេទិកាថ្នាក់ជាតិលើកទី២ ស្តីពីការការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ដែលធ្វើឡើងក្នុងវិមានសន្តិភាព លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខនេះ លោកនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានការធ្វើបាតុកម្មតវ៉ាមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផល និងការជេរប្រមាថណាមួយ ដូចកាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ កើតឡើងម្តងទៀតនោះទេ។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំ ក៏បានព្រមានក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការពាក់ព័ន្ធនឹងការឃ្លាំមើល ការបោះឆ្នោត និងម្ចាស់ជំនួយបរទេសរបស់ពួកគេចំៗឈ្មោះថា នឹងមិនឲ្យមាន «បន្ទប់ស្ថានការណ៍» ដែលបង្កើតបានរបាយការណ៍បង្ហាញពីភាពអវិជ្ជមាន ឬភាពមិនប្រក្រតីពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត កើតមានក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ផងដែរ។
លោក ហ៊ុន សែន ដ៏មានឥទ្ធិពលព្រមានយ៉ាងដូច្នេះ៖
«អាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ អត់មានឲ្យកើតឡើងវិញទេណា។ ឯកឧត្ដមអេហ្គា [George Eagar, EU ambassador of Cambodia] ឯកឧត្ដម ឯង ក្រុមពួកឯកឧត្ដម ឯង អ្នកផ្ដល់លុយឲ្យពួកអាបន្ទប់ស្ថានការណ៍ អាបន្ទប់ស្ថានការណ៍មិនខុសពីទីបញ្ជាការសមរភូមិទេ រឿងអីដែលអ្នកឯងត្រូវបង្កើតនៅកម្ពុជា? រដ្ឋមន្ត្រីមហាផ្ទៃរបស់ខ្ញុំមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកឯងបង្កើតអាហ្នឹងទេ។ ឥឡូវខ្ញុំដឹង អ្នកណាទម្លាក់លុយឲ្យអាខុមហ្វ្រែល អ្នកណាទម្លាក់លុយឲ្យអាណា។ ខ្ញុំដឹង! ប្រយ័ត្នណា! ច្បាប់ស្តីពីគណបក្សនយោបាយ អត់មានឲ្យអ្នកឯងមកពាក់ព័ន្ធ»។
បន្ទប់ស្ថានការណ៍បានបង្កើតឡើងដោយក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួនជាង៤០ ក្នុងនោះត្រូវបានគេស្គាល់ថា មានអង្គការខុមហ្វ្រែល និងនិចហ្វិច ជាអង្គការបង្គោលក្នុងការបង្កើតឲ្យមានបន្ទប់ស្ថានការណ៍ ឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍ក្នុងពេលការបោះឆ្នោតនាពេលកន្លងមក។
ក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ បន្ទប់ស្ថានការណ៍បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ បង្ហាញពីបញ្ហាមួយចំនួនដែលបានកើតឡើងមុន និងក្រោយថ្ងៃបោះឆ្នោត បរិយាកាសដែលមានការគាបសង្កត់ខាងនយោបាយ វិសមភាពហិរញ្ញវត្ថុឃោសនាបោះឆ្នោត និងការប្រើប្រាស់ធនធានរដ្ឋដែលខ្វះសមធម៌ និងតម្លាភាព ទីលានប្រជែងនយោបាយខ្វះសមភាព និងភាពចម្រូងចម្រាសនៃបទបញ្ញត្តិក្នុងក្របខណ្ឌច្បាប់បោះឆ្នោត និងច្បាប់ស្តីពីវិសោធនកម្មនៃច្បាប់គណបក្សនយោបាយជាដើម។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់បន្ទប់ស្ថានការណ៍ដែលផ្សាយចេញនាខែមិថុនា បានធ្វើឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន មានការខឹងសម្បាយ៉ាងខ្លាំង និងបានបញ្ជាឲ្យក្រសួងមហាផ្ទៃពិនិត្យផ្លូវច្បាប់លើក្រុមបន្ទប់ស្ថានការណ៍នោះជាបន្ទាន់។ ក្រោយមកក្រសួងមហាផ្ទៃបានបញ្ជាក់ថា បណ្តុំអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាង៤០ ដែលបានបង្កើតជា «បន្ទប់ស្ថានការណ៍» វាយតម្លៃការបោះឆ្នោតនោះ បានធ្វើសកម្មភាព ដែលមិនមានភាពអព្យាក្រឹតសម្រាប់គណបក្សនយោបាយនីមួយៗ ព្រមទាំងបានបញ្ជាឲ្យបន្ទប់ស្ថានការណ៍បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
នាយឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃប្រាប់ VOA នារសៀលថ្ងៃអង្គារនេះថា ក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលជាស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល ហាមដាច់ខាតមិនឲ្យមានការបង្កើតនូវបន្ទប់ស្ថានការណ៍ទៀតនោះទេ បើទោះ ជាកន្លងមកស្ថាប័នជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានលើកឡើងថា ក្រុមបន្ទប់ស្ថានការណ៍អាចចុះបញ្ជីដើម្បីដំណើរការឲ្យស្របតាមច្បាប់ក៏ដោយ។ លោកបន្ថែមថា ក្រសួងនឹងចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់ ប្រសិនបើក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះនៅតែរឹងរូស មិនអនុវត្តតាម។
នាយឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ មានប្រសាសន៍ថា៖
«ទុកភារកិច្ចឲ្យ គ.ជ.ប ចុះ។គេជាស្ថាប័នមួយឯករាជ្យពីរដ្ឋាភិបាល គេគិតយ៉ាងម៉េចគិតទៅ។ ប៉ុន្តែបើស្ថាប័នរបស់រដ្ឋាភិបាល គឺហាមដាច់ខាតមិនឲ្យមានជាបន្តទៅទៀត ព្រោះជាការងារធ្វើឡើងដោយគ្មានច្បាប់អនុញ្ញាត។ បើធ្វើខុសច្បាប់គឺ យើងគ្មានអី គឺយើងមានតែយកច្បាប់ទៅបន្សាបហើយ»។
VOA មិនអាចទាក់ទងសុំការអធិប្បាយពីលោក ហង្ស ពុទ្ធា អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បានទេនាល្ងាចថ្ងៃអង្គារនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណា កន្លងមកអ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប រូបនេះ បានលើកឡើងថា ដើម្បីឲ្យសកម្មភាពរបស់បន្ទប់ស្ថានការណ៍មានភាពស្របច្បាប់ លុះត្រាតែពួកគេចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃជាមុនសិន។
លោក សុន ឆ័យ ប្រធានក្រុមតំណារាស្រ្តគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលើកឡើងថា ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវតែមានសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ហើយថា រាល់សិទ្ធិទាំងនោះត្រូវតែបានការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរបិទ ឬបញ្ឈប់មិនឲ្យមានក្រុមបន្ទប់ស្ថានការណ៍ដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនោះទេ ដែលលោកអះអាងថា ក្រុមបន្ទប់ស្ថានការណ៍ទាំងនោះ អាចជួយផ្ទៀងផ្ទាត់ដំណើរការនៃការបោះឆ្នោត ព្រមទាំងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ឲ្យកាន់តែមានភាពត្រឹមត្រូវ។
លោក សុន ឆ័យ បញ្ជាក់ថា៖
«គ្មានបុគ្គលណានៅក្នុងប្រទេសដែលប្រើសិទ្ធិអំណាច ដែលបំពានទៅលើគោលការណ៍ ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងអំពីសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការចូលរួម ក្នុងការងារនយោបាយ សិទ្ធិក្នុងការបង្កើតសហគមន៍ សមាគម សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិអីជាដើម។ ហើយក្រុមបន្ទប់ស្ថានការណ៍អីហ្នឹង សុទ្ធតែអង្គការដែលតាមដានឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍បោះឆ្នោត ហើយយកការរកឃើញរបស់គាត់ហ្នឹង ចេញជាការណែនាំ ឬក៏យោបល់ ទៅឲ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធហ្នឹងឲ្យកែលម្អ ឬក៏ប្រព្រឹត្តឲ្យបានត្រឹមត្រូវអីជាដើម»។
លោក កន សាវាង្ស មន្ត្រីសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែល ដែលជាអង្គការបង្គោលមួយក្នុងការបង្កើតបន្ទប់ស្ថានការណ៍ លើកឡើងថា បន្ទប់ស្ថានការណ៍ បង្កើតឡើងដោយក្រុមអង្គការដែលបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ និងធ្វើការងារប្រកបដោយអព្យាក្រឹត្យ មិនលម្អៀងទៅគណបក្សនយោបាយណាមួយនោះទេ។ លោកបន្ថែមថា ការបិទ ឬបញ្ឈប់មិនឲ្យបង្កើតនូវបន្ទប់ស្ថានការណ៍ដើម្បីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ នឹងធ្វើឲ្យដំណើរការនៃការបោះឆ្នោតនោះប្រព្រឹត្តទៅដោយមិនគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ។
លោក កន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍ថា៖
«ប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គេមានការបើក ឲ្យមានការចូលរូមពីសង្គមស៊ីវិល ពីភាគីពាក់ព័ន្ធ។ អញ្ចឹងអានេះគឺជា ការចូលរួមមួយរបស់សង្គមស៊ីវិល ពីភាគីពាក់ព័ន្ធ ទាក់ទងទៅលើការឃ្លាំមើល។ ហើយបើសិនជាការឃ្លាំមើលត្រូវបានហាមឃាត់ អានេះគឺថាតើដំណើរការវាបែបណាអី ទុកឲ្យខាងមតិសាធារណៈជនគេវាយតម្លៃចុះ»។
កាលពីសប្តាហ៍មុន អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត អ្នករាយការណ៍អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាដែលទើបចាកចេញពីកម្ពុជាក្រោយទស្សនកិច្ចរយៈពេល១០ថ្ងៃ បានផ្តល់អនុសាសន៍ថា កម្ពុជាត្រូវធានាឲ្យបាននូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស និងត្រូវផ្តល់សិទ្ធិឲ្យក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលអនុវត្តន៍សិទ្ធិរបស់ពួកគេ ដោយមិនប្រកាន់និន្នាការនយោបាយ។ ជាងនេះទៀត អ្នកស្រីបានថ្លែងគាំទ្រក្នុងការបើកឲ្យមាន «បន្ទប់ស្ថានការណ៍» ដើម្បីឃ្លាំមើលភាពត្រឹមត្រូវក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ៕
