លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ បានការពារនយោបាយការបរទេសកម្ពុជាក្នុងរូបភាពនៃទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធិជាមួយប្រទេសចិន និងប្រជាធិបតេយ្យក្នុងរូបភាពជា«រដ្ឋឯករាជ្យនិងអធិបតេយ្យ» បើទោះមានការរិះគន់ថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងគាបសង្កត់សំឡេងជំទាស់។
នេះជាការលើកឡើងរបស់មេដឹកនាំកម្ពុជា ដែលកាន់អំណាច៣៦ឆ្នាំមកហើយ នៅក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិលើកទី២៦ ស្តីពីអនាគតរបស់អាស៊ី ក្រោមប្រធានបទ«ការរៀបចំសម័យកាលថ្មី ក្រោយវិបត្តិកូវីដ តួនាទីរបស់អាស៊ីក្នុងការស្តាពិភពលោកឡើងវិញ» ដែលធ្វើតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។
ក្នុងការសួរដោយផ្ទាល់ ប៉ុន្តែទំនងជាមានការផ្តល់សំណួរឲ្យមុន លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ត្រូវបានចោទសួរអំពីការចោទប្រកាន់ថាលម្អៀងទៅកាន់ប្រទេសចិន ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% របស់សហភាពអឺរ៉ុប កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ និងការយល់ឃើញអំពីការប្រកួតប្រជែងរវាងមហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិន។
មេដឹកនាំកម្ពុជាបានថ្លែងថា ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប បានជះឥទ្ធិពល«អវិជ្ជមានបន្តិចបន្តួច»មកលើសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ឬពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជានិងសហភាពអឺរ៉ុប។ ប៉ុន្តែដោយសារពិភពលោក ក៏ដូចជាកម្ពុជាជួបប្រទះនឹងវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដែលបានប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចទំហំធំធេង ដូច្នេះការកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ ២០% របស់សហភាពអឺរ៉ុប លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា «លែងមានទម្ងន់»។
លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកមិនសុំការចរចា ដើម្បីបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះមកវិញទេ បើទោះលោកថា ការសម្រេចនោះអយុត្តិធម៌សម្រាប់កម្ពុជាក៏ដោយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំមិនជំទាស់ហើយក៏មិនទាមទារត្រឡប់មកវិញ នូវភាពអនុគ្រោះ២០% នោះទេ។ កម្ពុជាបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់សម្រាប់ការមិនវិលត្រឡប់មកវិញនូវភាពអនុគ្រោះពីសហភាពអឺរ៉ុប ដោយមិនធ្វើការចរចា មិនប្រឆាំងតវ៉ា ឬជំទាស់ការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចរបស់ពួកគេទេ»។
ត្រង់នេះ លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា កម្ពុជាមិនយកអធិបតេយ្យភាពទៅដោះដូរនឹងការអនុគ្រោះ និងជំនួយអ្វីទាំងអស់។
លោក ហ៊ុន សែន បន្តថា កម្ពុជា នឹងបន្តដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដោយនឹងមានការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ នៅឆ្នាំ២០២២ និងការបោះឆ្នោតតំណាងរាស្រ្តនៅឆ្នាំ២០២៣ ដែលមានបក្សច្រើនចូលរួម។
ចំពោះការចោទប្រកាន់ថា លម្អៀងទៅកាន់ប្រទេសចិន ដែលជា«មិត្តដែកថែប»របស់កម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា នេះជាការផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ប្រជាជន ដើម្បីទទួលបានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងការធ្វើដំណើរ។ លោកបន្តថា កម្ពុជាក៏មិនបដិសេធជំនួយពីប្រទេសផ្សេងនោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំគួរតែនិយាយដោយត្រង់ៗថា បើខ្ញុំមិនពឹងចិន តើឲ្យខ្ញុំទៅពឹងអ្នកណា? និយាយឲ្យពិត និយាយការពិតនៅទីនេះ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថាគួរពិនិត្យឡើងវិញអំពី គេហៅថាពាក់វ៉ែនតាឲ្យបានប្រសើរ សំឡឹងឆ្ពោះមកលើនយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជា។ តើគេគួរមានឥរិយាបថយ៉ាងណាចំពោះកម្ពុជា?»។
លោក អេង ឆៃអ៊ាង អតីតអនុប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលត្រូវបានរំលាយដោយតុលាការកំពូល តាមបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា ការថ្លែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ផ្ទុយពីទង្វើដែលរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើ ហើយបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចមើលឃើញច្បាស់ថា មានភាពលម្អៀងទៅរកចិន ហើយបានសម្លាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «តាំងតែពីគាត់ដែលមានទីបង្អែកជាមួយចិនហ្នឹងហើយ បានគាត់ចាប់ផ្តើមបង្រ្កាបកម្លាំងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យរហូតដល់ឈានមកដល់សម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាតែម្តងដែលធ្វើឲ្យប្រទេសកម្ពុជាហ្នឹង គឺទទួលរងនូវសម្ពាធនយោបាយពីប្រទេសលោកខាងលិច»។
លោក អេង ឆៃអ៊ាង ដែលកំពុងនិរទេសខ្លួននៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងត្រូវបានកាត់ទោសដោយតុលាការកម្ពុជាឲ្យជាប់ពន្ធនាគារជាង២០ឆ្នាំ បន្ថែមថា លោក ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣៦ឆ្នាំមកហើយ មានគោលបំណងបន្តកាន់អំណាចមួយជីវិតរបស់លោក ហើយបន្តដល់កូនរបស់លោក ដែលជាទម្រង់នៃការដឹកនាំមួយដែលលោកហៅថា «ផ្តាច់ការ»។
លោកប្រាប់ VOA ថា៖ «បើគាត់ចុះចេញពីតំណែង ហើយគាត់រៀបចំឲ្យប្រទេសកម្ពុជាមានដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យល្អប្រសើរ គាត់នឹងក្លាយជាវីរបុរស ប៉ុន្តែពេលឥឡូវនេះ យើងឃើញគាត់ប្រើកណ្តាប់ដៃដែក គាត់ប្រើអំណាច មិនមែនអំណាចទៅជួយដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសជាតិទេ គាត់ទៅបង្រ្កាបអ្នកណាដែលមានទស្សនៈផ្ទុយពីគាត់»។
កាលពីឆ្នាំ២០១៩ សហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងថា ខ្លួនមានព័ត៌មានច្បាស់ការថាកម្ពុជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ជាមួយប្រទេសចិនក្នុងការបើកឲ្យមានមូលដ្ឋានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជា។ ប៉ុន្តែកម្ពុជាបានបដិសេធហើយបដិសេធទៀតថាការណ៍នោះមិនពិតនោះទេ។
នៅក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ លោក ហ៊ុន សែន បានចាត់ទុកការចោទប្រកាន់លើការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងនេះថា «អយុត្តិធម៌ពេក»សម្រាប់កម្ពុជា និង«អយុត្តិធម៌»សម្រាប់ចិនផងដែរ។
ទាក់ទងនឹងការប្រជែងគ្នា និងភាពតានតឹងរវាងអាមេរិកនិងចិន លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានជំរុញឲ្យប្រទេសទាំងពីរខិតខំរកវិធី«គ្រប់គ្រង»ទំនាក់ទំនង ដើម្បីបង្កើតនូវសហប្រតិបត្តិការដែលបំពេញឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងជាអ្នកតាមដានសង្គមមួយរូប មានប្រសាសន៍ថា មានចំណុចពីរដែលនៅតែជាចម្ងល់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក គឺទីមួយ គឺជំហរអព្យាក្រឹតរបស់កម្ពុជា ដែលលោកថាឥរិយាបថរបស់កម្ពុជា មិនដូចអ្វីដែលបានកំណត់នោះទេ គឺលម្អៀងទៅកាន់ប្រទេសចិន។ ចំណែកទីពីរ គឺជំហរប្រជាធិបតេយ្យ ដែលកម្ពុជាថា ខ្លួនមានជំហរប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមាន«ស្តង់ដារកម្ពុជា» ប៉ុន្តែអាមេរិកនិងសហភាពអឺរ៉ុបមិនដែលគិតថា ប្រជាធិបតេយ្យមានស្តង់ដារកម្ពុជា ឬស្តង់ដារប្រទេសណានោះទេ។
លោកយល់ថា កម្ពុជាគួរផ្លាស់ប្តូរ ដើម្បីចំណេញពីទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសមហាអំណាចទាំងអស់។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «អញ្ចឹងទេ ទស្សនៈនយោបាយ កម្ពុជាគួរតែឈរលក្ខណៈយ៉ាងម៉េចទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីមហាអំណាចទាំងអស់នៅក្នុងតំបន់និងក្នុងសាកលលោក ទើបកម្ពុជាអាចឈរជំហរមួយល្អក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ»។
លោកបណ្ឌិត អ៊ា សុផល ដែលជាសាស្ត្រាចារ្យខាងការទូត និងកិច្ចការអន្តរជាតិនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College ក្នុងទីក្រុង Los Angeles រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក មានប្រសាសន៍ថា ការថ្លែងការការពាររបស់លោក ហ៊ុន សែន ជារឿងធម្មតាទៅហើយ ដែលលោកចាត់ទុកថា វាជារឿង«ខ្មៅក្លាយជាស ហើយសក្លាយជាខ្មៅ» ទាក់ទងនឹងការលើកឡើងថា កម្ពុជាមិនលម្អៀងទៅចិន ហើយប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជារីកចម្រើន។
លោកបញ្ជាក់ក្នុងសារអ៊ីមែលនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា «រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញបង្កជាបញ្ហានាំឲ្យមានការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ ធEBA ហើយបានបដិសេធក្នុងការផ្លាស់ប្តូរ»៕
