កាលពីថ្ងៃពុធ ជនរងគ្រោះបីនាក់ដែលជាអ្នកតំណាងឲ្យជនរងគ្រោះជាច្រើនទៀតដែលបានឆ្លងមេរោគអេដស៍ក្នុងឃុំរកា ខេត្តបាត់ដំបង បានមកបង្ហាញខ្លួននៅតុលាការកំពូល ដែលបានគ្រោងបើកសវនាការលើបណ្ដឹងសារទុក្ខរបស់ជនជាប់ចោទមួយរូប ដែលត្រូវបានកាត់ទោសពីបទបង្កការចម្លងមេរោគអេដស៍ក្នុងឃុំរកាដដែលនោះ។ តែដោយជនជាប់ចោទ មិនមានមេធាវី ដើម្បីការពារខ្លួននោះ តុលាការកំពូល បានប្រកាសលើកពេលបើកសវនាការនាពេលក្រោយទៀត ដោយមិនបានបញ្ជាក់ពីកាលបរិច្ឆេទ។
ការបើកសវនាការកាលពីថ្ងៃពុធ កើតមានឡើង បួនឆ្នាំ ក្រោយពីមានគ្រូពេទ្យម្នាក់ឈ្មោះ យ៉ែម ជ្រិនត្រូវគេសង្ស័យថា ជាដើមហេតុនាំឲ្យមានការឆ្លងរាលដាលមេរោគអេដស៍ តាមរយៈការប្រើប្រាស់ម្ជុលសឺរ៉ាំងរួមដើម្បីចាក់ថ្នាំដល់អ្នកជំងឺជាច្រើននាក់ ដែលស្វែងរកការព្យាបាលជំងឺពីគ្រូពេទ្យភូមិរូបនេះ។
រហូតមកពេលនេះ មានជនរងគ្រោះចំនួន២៦៦នាក់ កំពុងទទួលការព្យាបាល ដោយការប្រើប្រាស់ថ្នាំពន្យារជីវិត ឬបន្ថយកម្រិតនៃមេរោគ ខណៈដែលមានជនរងគ្រោះបីនាក់ បានស្លាប់ជាបន្តបន្ទាប់គិតចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧មក។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់តំណាងជនរងគ្រោះ។
ក្រុមតំណាងជនរងគ្រោះដែលធ្វើដំណើរមកចូលរួមសវនាការកាលពីថ្ងៃពុធនេះ ថ្លែងថា ជនរងគ្រោះមួយចំនួនកំពុងប្រឈមផលវិបាកខាងសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម នៅពេលដែលសុខភាពរបស់ពួកគេបានធ្លាក់ចុះ ហើយការរើសអើងនៅបន្តកើតមានក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេនៅឡើយ។
លោក លឿម ឡោម វ័យ ៥៤ ឆ្នាំ តំណាងម្នាក់របស់ជនរងគ្រោះជាង២០០នាក់នោះ បានបង្ហាញការមិនសប្បាយចិត្ត ចំពោះការលើកពេលសវនាការនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍នៅក្រៅតុលាការកំពូលថា៖
«ខ្ញុំអារម្មណ៍ខកចិត្ត ព្រោះអីឆ្ងាយ ខ្ញុំមកពីចម្ងាយមក ខ្ញុំអត់មានលុយ មានកាក់ផង ដូចគាត់និយាយម្នាក់មិញហ្នឹង យកប្រាក់ចងការគេមក មកចឹង អត់បានកាត់ទោស យ៉ែម ជ្រិនហ្នឹង ខ្ញុំមកវគ្គក្រោយទៀត ខ្ញុំអត់មានលុយ មានកាក់មកទេ»។
បើយោងទៅតាមសាលក្រមប្រកាសដោយចៅក្រមនៃសាលាដំបូងខេត្តបាត់ដំបងកាលពីឆ្នាំ ២០១៥ លោក យ៉ែម ជ្រិន ត្រូវបានផ្ដន្ទាទោស «ដាក់ពន្ធនាគារកំណត់២៥ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៥.០០០.០០០ (ប្រាំលាន) រៀល ចូលថវិការដ្ឋ ពីបទបើកកន្លែងពិគ្រោះព្យាបាលជំងឺ ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីក្រសួងសុខាភិបាល បទប្រព្រឹត្តក្នុងចេតនាចម្លងមេរោគអេដស៍ទៅអ្នកដទៃ និងបទទារុណកម្ម ដែលមានស្ថានទម្ងន់ទោស»។
មុនមួយឆ្នាំនៃការផ្ដន្ទាទោសនោះ ប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិរកា មានការភ័យតក់ស្លុត និងជ្រួលច្របល់ ចំពោះការផ្ទុះឡើងនៃការឆ្លងមេរោគអេដស៍នេះ។
ការភ័យតក់ស្លុតនាពេលនោះ បានប្រែក្លាយជាក្ដីបារម្ភពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃរបស់ជនរងគ្រោះដែលបានស្លាប់ជាបណ្ដើរៗ ដោយសារជនរងគ្រោះខ្លះមានវ័យជរា ហើយមានផ្ទុកមេរោគនេះ។
លោកលឿម ឡោម មានប្រសាសន៍ថា ពលរដ្ឋរងគ្រោះ ប្រឈមនឹងផលវិបាកនៃការប្រកបរបរទទួលទាន ខណៈត្រូវការប្រើប្រាស់ថ្នាំជាប្រចាំ។
«បាទមានដល់រដ្ឋាភិបាលជួយដល់អ្នករងគ្រោះនៅឃុំរកា ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង ព្រោះអីអ្នករងគ្រោះហ្នឹង គាត់មិនអាចទៅរកស៊ីឯណាឆ្ងាយទេ។ គាត់ជួនកាលណា គាត់ធ្វើការខ្លាំងហួសកម្លាំងស្បើយ គឺគាត់ឈឺច្រើន ដូចខ្ញុំអញ្ចឹង»។
បច្ចុប្បន្ននេះ លោក យ៉ែម ជ្រិន កំពុងស្ថិតនៅក្នុងពន្ធនាគារខេត្តបាត់ដំបង។ នៅមុនការទោសលោកយ៉ែម ជ្រិន ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារនោះ លោកត្រូវគេដឹងថា បានធ្វើជាគ្រូពេទ្យនៅក្នុងភូមិ ដោយបានផ្ដល់សេវាព្យាបាលជំងឺអ្នកភូមិរកា អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ។
លោក សំ ឡម វ័យ៨៤ឆ្នាំ ដែលកំពុងរស់នៅជាមួយមេរោគអេដស៍ដែរនោះ មានប្រសាសន៍នៅក្រៅសាលសវនាការក្នុងតុលាការកំពូលថា លោកមិនចង់ឃើញ តុលាការបន្ធូរបន្ថយទោសដល់លោក យ៉ែម ជ្រិន នោះទេ ព្រោះគ្រូពេទ្យប្រចាំភូមិរកានេះ បានបង្កការលំបាកដល់ ពលរដ្ឋពេញមួយឃុំរកា។
លោកថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «បន្ធូរបន្ថយយ៉ាងម៉េចកើត ព្រោះមិនមែនឆ្លងតែម្នាក់នេះ តែនេះមួយឃុំរកា»។
លោកបានបន្តថា៖ «មនុស្សឥឡូវរស់នៅ ដូចក្នុងចម្ការមីន យូរៗផ្ទុះមួយ»។
លោក សំ ឡម ចង់បញ្ជាក់ថា អ្នកភូមិរកា ត្រូវបានរកឃើញថាមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ម្នាក់ម្តងៗ បន្ទាប់ពីពួកគេបានផ្ទុកមេរោគនេះ ជាច្រើនឆ្នាំ។
ស្ត្រីរងគ្រោះ មួយរូប ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងដែលបានមកបង្ហាញមុខនៅតុលាការកំពូលនាព្រឹកថ្ងៃពុធនេះដែរ បានពណ៌នាថា ជនរងគ្រោះនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ បានបាត់បង់ការគាំទ្រ ដោយមិនមានក្រុមថែទាំសុខភាពចុះទៅជួបពួកគេដូចមុនឡើយ។
អ្នកស្រីថា ជនរងគ្រោះខ្លះបានទទួលថ្នាំផឹកបន្ថយមេរោគគ្រប់គ្រាន់ ឯខ្លះទៀត កំពុងឈឺ ដេកលើកន្ទេល។
អ្នកស្រីបានស្ដីបន្ទោសលើលោក យ៉ែម ជ្រិន ថា បានធ្វើឲ្យគ្រួសារអ្នកស្រី មានការបែកបាក់ ដោយហេតុថា អ្នកស្រីត្រូវបានពិនិត្យឃើញថា មានផ្ទុកមេរោគ តែបែរជាប្តីអ្នកស្រី មិនបានឆ្លងមេរោគនេះទៅវិញ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍ខ្លាំងមែនទែន រហូតដល់ប្តីបែកចិត្ត និយាយតាមត្រង់»។
ក្រុមតំណាងជនរងគ្រោះ ទាំងបី និយាយថា ពួកគេនៅមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌ពេញលេញនៅឡើយ នៅពេលដែលជនជាប់ចោទបន្តប្ដឹងសារទុក្ខ ហើយសំណងខាងរដ្ឋប្បវេណី ក៏មិនទាន់ត្រូវបានផ្ដល់ជូនដល់ជនរងគ្រោះ។
លោក លឿម ឡោម បញ្ជាក់ថាសំណង អាចមានពីចន្លោះ៣០០០ដុល្លារទៅ៤០០០ដុល្លារអាមេរិកក្នុងម្នាក់។
លោក អាន ចំរើន អ្នកសម្របសម្រួល អង្គការពុទ្ធសាសនាដើម្បីអភិវឌ្ឍ ក្នុងឃុំរកា ខេត្តបាត់ដំបងដែលបានផ្ដល់សេវាខាងសង្គម ដល់ជនរងគ្រោះក្នុងឃុំរកា ប្រាប់VOA ថា បើគិតចាប់តាំងពីការផ្ទុះនៃការចម្លងមេរោគអេដស៍នេះ មានអ្នករងគ្រោះ៣០នាក់បានស្លាប់ ហើយសព្វថ្ងៃនេះ មានអ្នករងគ្រោះចំនួន២៦៦នាក់ ក្នុងនោះមានទាំងកូនក្មេងកំពុងទទួលការព្យាបាលដោយការទទួលថ្នាំបន្ថយមេរោគ។
លោកបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ន ក្រុមអ្នករងគ្រោះទាំងនោះ កំពុងប្រឈមការខ្វះស្បៀង និងអាហារសម្រាប់ទ្រទ្រង់សុខភាព។
«ការពិបាករបស់គាត់ នៅតែមាន។ ធម្មតាអ្នកជំងឺ ពាក្យថាឈឺហើយ ត្រូវពិបាកហើយ ហើយអ៊ីចឹង ពួកគាត់ទីមួយ គាត់ត្រូវការហូបចុក ហើយសម្រាកឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់។ អញ្ចឹងគាត់តែឈឺ គាត់លែងរកអីបានហើយ»។
លោក អាន ចំរើន និយាយបន្តថា រហូតមកដល់ពេលនេះ មិនមានគ្រូពេទ្យ ដូចលោក យ៉ែម ជ្រិនត្រូវបានគេអនុញ្ញាតឲ្យប្រកបរបរព្យាបាលអ្នកជំងឺទៀតនោះឡើយ។
លោកបន្ថែមថា អង្គការរបស់លោក បានបន្តជួយឧបត្ថម្ភគ្រឿងបរិភោគដល់ជនរងគ្រោះ តាមលទ្ធភាពដែលមាន ហើយក៏កំពុងតាមដានដៃគូដែលសង្ស័យថា ងាយរងគ្រោះពីការឆ្លងមេរោគអេដស៍ ក្រោយការផ្ទុះនៃការឆ្លងនេះ កាលពីឆ្នាំ២០១៤។
លោក យ៉ែម ជ្រិន ត្រូវគេសង្ស័យថាបានទទួលការបណ្ដុះបណ្ដាលផ្នែកវេជ្ជសាស្ត្របន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះនៅឯជំរំភៀសខ្លួនមួយជាប់ប្រទេសថៃ។ លោកបានផ្ដើមធ្វើជាគ្រូពេទ្យប្រចាំភូមិរកា ហើយត្រូវពលរដ្ឋមួយចំនួនក្នុងឃុំរកាចោទថា បានប្រើប្រាស់ម្ជុលសឺរ៉ាំងចាក់ថ្នាំដែលគ្មានអនាម័យ។
លោក ប៊ី បេងស៊ អនុប្រធានមន្ទីរពេទ្យបង្អែកឃុំរកា មានប្រសាសន៍ថា ក្រោយការផ្ទុះការឆ្លងមេរោគអេដស៍ដ៏គួរឲ្យសោកស្ដាយនេះ មន្ត្រីសុខាភិបាលខេត្ត បានហាមឃាត់មិនឲ្យបុគ្គលណា ដែលមិនទទួលបានការបណ្ដុះបណ្ដាលខាងសុខាភិបាលត្រឹមត្រូវ ផ្តល់សេវា ព្យាបាលជំងឺអ្នកភូមិនោះឡើយ។
លោកលើកឡើងថា ចាប់តាំងពីមានហេតុការណ៍ឆ្លងយ៉ាងភ្ញាក់ផ្អើលនោះមក ពលរដ្ឋមានការធ្លាក់ទឹកចិត្ត និងខឹងសម្បារនឹងលោក យ៉ែម ជ្រិន។
«អ្វីវាមកទល់ពេលនេះ យើងវាហាក់បីនៅ នៅតែមានអារម្មណ៍មួយថា មិនគួរមានរឿងអ៊ីចឹងកើតឡើង។ មិនគួរណាលោកគ្រូ យ៉ែម ជ្រិន ហ្នឹង គាត់ធ្វើការធ្វេសប្រហែស ធ្វេសប្រហែសដែលគាត់បានប្រើប្រាស់ខុសបច្ចេកទេស ធ្វើឲ្យឆ្លងមេរោគអេដស៍ ដល់ប្រជាជនដែលគ្នាស្លូតត្រង់ អត់ដឹងរឿងអីទាំងអស់។ អ៊ីចឹង វាមានការធ្លាក់ទឹកចិត្ត មានអារម្មណ៍ខូចចិត្តអីចឹង ខឹងសម្បារ ចង់នាំគ្នាទៅវាយ ដុតផ្ទះគាត់ អ៊ីចឹង»។
មន្ត្រីសុខាភិបាលឃុំរការូបនេះ អះអាងថា នៅឆ្នាំ២០១៨នេះ មានមនុស្ស៥នាក់ ត្រូវបានរកឃើញថាមានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ ដែលក្នុងនោះមាន២ទៅ៣នាក់ ធ្លាប់ទទួលសេវាព្យាបាលពីលោក យ៉ែម ជ្រិន ផងដែរ។
ករណីផ្ទុះការចម្លងមេរោគអេដស៍ទាំងភូមិនេះ បានកើតឡើងផងដែរនៅក្នុងស្រុកមុខកំពូលខេត្តកណ្ដាលកាលពីដើមឆ្នាំ២០១៦។ នៅពេលនោះ មានប្រជាពលរដ្ឋ៤នាក់ ត្រូវរកឃើញថា មានផ្ទុកមេរោគអេដស៍ បន្ទាប់ពីការពិនិត្យឈាមរបស់ពលរដ្ឋចំនួន២៧៩នាក់៕
