រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញភាពវិជ្ជមានរបស់ខ្លួនប្រាប់មេដឹកនាំស្ថានបេសកកម្មការទូតរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីជាច្រើន ដែលផ្តើមឡើងពីដំណាំអំពៅនៅក្នុងខេត្តចំនួនបួន រួមមានខេត្តកោះកុង កំពង់ស្ពឺ ព្រះវិហារ និងខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ដែលបានចេញផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីថ្ងៃអង្គារ និងតាមការបញ្ជាក់របស់មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស និងតំណាងប្រជាពលរដ្ឋ។
ការបង្ហាញពីភាពវិជ្ជមានក្នុងការបញ្ចប់ទំនាស់ដីធ្លីនានានេះបានកើតមានឡើង ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចផ្អាកប្រតិបត្តិការរបស់អង្គការសមធម៌កម្ពុជា ដែលធ្វើការតស៊ូមតិក្នុងការការពារសិទ្ធិលំនៅដ្ឋានដីធ្លី។ ការផ្អាកប្រតិបត្តិការនោះត្រូវបានក្រសួងមហាផ្ទៃធ្វើឡើង ដោយយោងតាមបណ្តឹងរបស់ពលរដ្ឋមួយក្រុម ដែលចោទថា អង្គការនេះធ្វើសកម្មភាពផ្ទុយពីច្បាប់។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងរៀបចំដែនដី ចុះថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០១៧ បានឲ្យដឹងថា ក្នុងវិវាទរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុន ហេង ហ៊ុយ ក្រុមហ៊ុន Koh Kong Plantation Co., Ltd. និងក្រុមហ៊ុន Koh Kong Sugar Industry Co., Ltd. ក្នុងខេត្តកោះកុង វិវាទប្រជាជនចំនួន ១៧គ្រួសារពាក់ព័ន្ធជាមួយក្រុមហ៊ុន ហេង ហ៊ុយ ត្រូវបានដោះស្រាយ និងបន្តដោះស្រាយជូនប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៩គ្រួសារដែលនៅសល់។ ក្នុងខេត្តនេះ រដ្ឋាភិបាលនឹងធ្វើការដោះស្រាយវិវាទពាក់ព័ន្ធពលរដ្ឋ ១៧១គ្រួសារ ដែលបានប្តឹងទៅសហគមន៍អឺរ៉ុប។ រដ្ឋាភិបាលក៏នឹងបន្តយកវិវាទទាក់ទងពលរដ្ឋជាង១០០គ្រួសារផ្សេងទៀតមកពិនិត្យ និងស្វែងរកដំណោះស្រាយ។
សម្រាប់ខេត្តចំនួនបីទៀត រដ្ឋាភិបាលបានបញ្ជាក់ថា ខ្លួនបានដោះស្រាយវិវាទជូនប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនគ្រួសារផងដែរ ក្នុងនោះនៅខេត្តឧត្តរមានជ័យ។ នៅអំឡុងឆ្នាំ ២០០៨ ដល់២០០៩ ប្រជាពលរដ្ឋចំនួន១.៥៣៣គ្រួសារ ដែលរងផលប៉ះពាល់ពីការវិនិយោគដំណាំអំពៅ ទទួលបានការដោះស្រាយរួច ដោយពួកគេទទួលបានដីសរុបទំហំ ២.៧៨៣ហិកតា ហើយបានចូលរស់ និងអាស្រ័យផលរហូតមក។
ក្រៅពីការស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទដីធ្លី រដ្ឋាភិបាលក៏បានច្រានចោលវិវាទទាក់ទងពលរដ្ឋជាង២០០គ្រួសារនៅខេត្តកោះកុង ដោយសារមិនមានលក្ខខណ្ឌគ្រប់គ្រាន់ ហើយរដ្ឋាភិបាលក៏បានច្រានចោលវិវាទទាក់ទងពលរដ្ឋជាង២០០គ្រួសារផ្សេងទៀតនៅខេត្តព្រះវិហារ ដោយមិនមានការបញ្ជាក់ពីហេតុផល។
ក្នុងសេចក្តីសន្និដ្ឋាននៃសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ខ្លួន ក្រសួងរៀបចំដែនដីដែលចេញកាលពីថ្ងៃអង្គារ បានសរសេរថា៖
«សហគមន៍អឺរ៉ុប អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួង ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អបអរសាទរ និងបន្តសហការដោះស្រាយបញ្ចប់ទាំងស្រុងនូវវិវាទរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនដំណាំអំពៅផលិតស្ករនាំចេញ ដែលនៅសេសសល់ក្នុងភូមិសាស្ត្រខេត្តចំនួន៣ គឺខេត្តកោះកុង ខេត្តកំពង់ស្ពឺ និងខេត្តព្រះវិហារ»។
ថ្លែងទៅកាន់អ្នកសារព័ត៌មានក្រោយកិច្ចប្រជុំពិសេសមួយជាមួយក្រសួងរៀបចំដែនដីកាលពីថ្ងៃអង្គារ លោក George Edgar ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុប ប្រចាំនៅកម្ពុជា បានលើកឡើងថា កិច្ចប្រជុំដែលបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃអង្គារ បានអនុញ្ញាត ឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងជម្លោះដីធ្លីនេះ បានដឹងអំពីដំណើរការស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់បញ្ហានានា ដែលបានធ្វើឲ្យការនាំចេញស្ករសពីកម្ពុជាធ្លាក់ចុះ។ លោកបានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានថា ការនាំចេញស្ករពីកម្ពុជាទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុបបានធ្លាក់ចុះពីចំនួន ៦៤.៨០០តោននៅឆ្នាំ ២០១៣ មកនៅត្រឹម ៣.៤០០តោននៅឆ្នាំ ២០១៥។
«ខ្ញុំគិតថា ការធ្លាក់ចុះនេះគឺ ដោយសារតែភាគីអ្នកទិញមានក្តីបារម្ភជាច្រើនអំពីបញ្ហាជាក់លាក់ជាច្រើនដែលពួកយើងកំពុងព្យាយាមដោះស្រាយនៅទីនេះ»។
លោក George Edgar បានបញ្ជាក់ VOA បន្ថែមតាមសារអេឡិចត្រូនិក ឬ email ថា សហភាពអឺរ៉ុបស្វាគមន៍គំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់លោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ដែលបានរៀបចំឲ្យមានការជួបជុំគ្នាពិភាក្សា និងបានពន្យល់អំពីដំណើរការដែលបានធ្វើឡើងដើម្បីរកដំណោះស្រាយសម្រាប់ទំនាស់ដីធ្លីទាំងនោះ។
លោក George Edgar បានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«នេះគឺជាបញ្ហាមួយដែលសហភាពអឺរ៉ុបបានយកមកពិចារណា និងបន្តតាមដានបញ្ហានេះយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់បំផុត។ យើងសង្ឃឹមថា ដំណើរការបច្ចុប្បន្នអាចនាំមកនូវលទ្ធផលមួយដែលអាចទទួលយកបាន សម្រាប់អ្នកពាក់ព័ន្ធនានា ជាពិសេសបំផុតនោះគឺសហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់តែម្តង»។
លោក George Edgar បានមើលឃើញពីសារៈសំខាន់នៃតួនាទីរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាច្រើន ក្នុងនោះមានអង្គការសមធម៌កម្ពុជា ដែលបានចួលរួមធ្វើការលើបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីនេះ។ យ៉ាងណាមិញ លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូតមិនធ្វើការអធិប្បាយលើការផ្អាកប្រតិបត្តិការរបស់អង្គការសមធម៌នោះទេ។
ជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនដាំដំណាំអំពៅ និងផលិតស្ករស បានអូសបន្លាយជាច្រើនឆ្នាំ ដោយសារក្រុមហ៊ុន ដែលពលរដ្ឋចោទថា បំពានសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ពួកគាត់ មិនព្រមស្វែងរកដំណោះស្រាយ ឬផ្តល់សំណងមិនសមទៅតាមការចង់បានរបស់ពលរដ្ឋ។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់តំណាងប្រជាពលរដ្ឋដែលមានវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន។ ជារឿយៗ គេក៏បានឃើញប្រជាពលរដ្ឋច្រើនរយគ្រួសារឡើងមកតវ៉ានៅរាជធានីភ្នំពេញ ហើយប្រឈមជាមួយនឹងអាជ្ញាធរ។
លោកអ៊ិន គង់ជិត មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការលីកាដូ នៅខេត្តកោះកុង បានប្រាប់ VOA ថា នៅមុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨នេះ ក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទទួលបន្ទុកដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរវាងពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនផលិតស្ករ ហាក់មានភាពសកម្មជាងគ្រាមុនការបោះឆ្នោតអាណត្តិមុនៗ។ មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាល ដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អាចបារម្ភអំពីការធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួនក្នុងការបោះឆ្នោត ទើបក្រុមមន្ត្រីស្វះស្វែង ចាត់កម្លាំងឲ្យចុះទៅដោះស្រាយនៅតាមមូលដ្ឋាននានា។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក អ៊ិន គង់ជិត មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមឃ្លាំមើលសកម្មភាពរបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនៅឡើយ ហើយថា ទំនាស់អាចបញ្ចប់បានប្រសិនបើពលរដ្ឋពិតជាបានដី ដោយមានភ្ជាប់លិខិតកម្មសិទ្ធិដីធ្លីត្រឹមត្រូវ។
«ការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ ២០០៨ ការបោះឆ្នោតនៅ ២០១៣ យើងមិនឃើញមាន ក្រុមការងារថ្នាក់ជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល របស់ក្រសួងចុះទៅសស្រាក់សស្រាំក្នុងការដោះស្រាយ ដូចនេះទេ។ ដោយឡែកនៅក្នុងការដែលរៀបចំបោះឆ្នោត នៅក្នុងអាណត្តិខាងមុខនេះ ២០១៨នេះ យើងឃើញក្រសួងដែលជាស្ថាប័នដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីនេះ បានខំប្រឹងប្រែង បង្កើតគណៈកម្មការក្រុមការងារដើម្បីចុះ ដោះស្រាយបញ្ហាដី ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះ យើងអត់ឃើញមានអ្វីជាលទ្ធផល ជាដុំកំភួននៅឡើយទេ បាទ។ អីចឹងប្រហែលជាដើម្បីការពារប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួន ដើម្បីស្វែងរកប្រជាប្រិយភាពរបស់ខ្លួនហ្នឹង គឺរដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងចាប់ផ្តើមមមាញឹកដើម្បីបង្ហាញនូវស្នាដៃរបស់ខ្លួន ទាក់ទាញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការគាំទ្រវិញ»។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី តែមិនទាន់អាចទាក់ទងបានទេ នៅថ្ងៃពុធនេះ។
អ្នកស្រី ផាវ ញើង តំណាងពលរដ្ឋមានទំនាស់ដីធ្លីនៅខេត្តកោះកុង ដែលបានតស៊ូជាច្រើនឆ្នាំប្រឆាំងនឹងការរំលោភបំពានដីធ្លី ពីអ្នកមានលុយម្នាក់គឺលោក ហេង ហុយ បានប្រាប់ VOA ថា ដីលំនៅដ្ឋានរបស់អ្នកស្រី និងពលរដ្ឋចំនួនជាង១០គ្រួសារទៀត នៅស្រុកស្រែអំបិលត្រូវបានទទួលស្គាល់ពីអាជ្ញាធរដោយមានការព្រមព្រាងពីលោក ហេង ហុយ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកស្រីនិយាយថា ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋនៅកំពុងរង់ចាំការចេញប្លង់ដី និងបណ្ណកម្មសិទ្ធិដែលបញ្ជាក់ថា ទំនាស់ដីធ្លីដែលកើតឡើងកន្លងមកត្រូវបានដោះស្រាយទាំងស្រុង។ អ្នកស្រីក៏បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងទៀតថា ទម្រាំទទួលបានដំណោះស្រាយពីរដ្ឋាភិបាល ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកស្រីបានប្រឈមនឹងចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់របស់តុលាការ និងការគំរាមកំហែងនានា។
«អីចឹង៨ឆ្នាំកន្លងផុតទៅ មកដល់ឆ្នាំនេះ គឺខ្ញុំទទួលរងសម្ពាធយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជា ជីវភាពគ្រួសារធ្លាក់ដុនដាប ក្រីក្រ ហើយកូនមិនបានចូលសាលាបានពេញលេញ។ ទីបំផុត ពួកយើងរងគ្រោះដោយសារក្រុមហ៊ុនរំលោភយកដី ហើយថែមទាំងបឹ្តងយើងពីបទព្រហ្មទណ្ឌ ក៏ដូចជាអ្នកផ្សេងៗ គេប្តឹងអំពីឲ្យរុះផ្ទះ រុះសម្បែងអីចឹង។ ពួកខ្ញុំវេទនាណាស់ទម្រាំទទួលបានដំណោះស្រាយដីជាមួយឧកញ៉ាហេង ហុយនេះ»។
កិច្ចប្រជុំដែលធ្វើឡើងនៅក្រសួងដែនដីនាថ្ងៃអង្គារកន្លងទៅមានការចូលរួមពីមន្ត្រីទទួលបន្ទុកពាណិជ្ជកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុប តំណាងការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលផ្សេងទៀត។
លោក George Edgar ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា គម្រោងអនុគ្រោះ ដែលមានឈ្មោះថា «អ្វីៗទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬ Everything But Arms (EBA) នោះ មិនមានការកំណត់កូតា ឬការរឹតបន្តឹងខាងពន្ធ សម្រាប់ការនាំស្ករសចេញពីកម្ពុជាទេ។ គម្រោងនេះអនុញ្ញាតឲ្យកម្ពុជា និងប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច មានលទ្ធភាពនាំទំនិញគ្រប់យ៉ាងចូលក្នុងសហភាពអឺរ៉ុប លើកលែងតែអាវុធ និងគ្រឿងផ្ទុះ៕
