នៅក្នុងថ្ងៃរដ្ឋាភិបាលឡើងការពារសេចក្តីព្រាងច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ ២០១៨ ដែលមានទឹកប្រាក់ប្រមាណជាង៦ពាន់ លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក តំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចមួយរូប បានបង្ហាញពីក្តីរំភើបចំពោះផែនការចាយវាយនោះ ហើយថែមទាំងកោតសរសើររដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនដាច់ពីមាត់ផងដែរទាក់ទិននឹងការរីកចម្រើននៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធពីក្រុងដល់ជនបទ។
លោកស្រី ឡោក ខេង តំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចមណ្ឌលភ្នំពេញថ្លែងក្នុងសភាជាតិខ្មែរកាលពីពាក់កណ្តាល ខែវិច្ឆិកាថា៖
«តើសម័យណាដែលមានផ្លូវខ្វាត់ខ្វែងដល់ជនបទ មានផ្លូវក្រោមដី មានផ្លូវលើដី មានផ្លូវលើអាកាស»?
អ្នកតំណាងរាស្ត្ររូបនោះក៏មិនបានលើកពីចម្ងល់អំពីការខ្ចីប្រាក់របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីថវិកាជាតិឆ្នាំ ២០១៨បានឲ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលកំណត់ពិដានក្នុងការខ្ចីសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៨ ប្រមាណជា ១.៤០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិកស្របតាមយុទ្ធសាស្ត្រស្តីពីការគ្រប់គ្រងបំណុលសាធារណៈ២០១៥-២០១៨។ អ្នកតំណាងរាស្ត្រ ៦៤ នាក់ផ្សេងទៀត ដែលចូលរួមប្រជុំនាពាក់កណ្តាលខែវិច្ឆិកានោះបានរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ ហើយក៏មិនបានសួរដេញដោលផងដែរចំពោះផែនការខ្ចីនេះ។
នៅក្នុងឆមាសទី១ ឆ្នាំ ២០១៧ រាជរដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងខ្ចីឥណទានសម្បទាន ជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នានា សរុបមានទឹកប្រាក់ចំនួន ៧៣២,០៦លានដុល្លារអាមេរិកស្មើនឹង ៧៤,៨៣ភាគរយនៃពិដានដែលច្បាប់អនុញ្ញាត។ នេះយោងតាមព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈកម្ពុជាចេញផ្សាយដោយ ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧។
គោលដៅនៃការខ្ចីឥណទានសម្បទានទាំងនេះ គឺសុទ្ធតែសម្រាប់ហិរញ្ញប្បទានលើគម្រោងវិនិយោគសាធារណៈក្នុងវិស័យអាទិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលសំដៅរួមចំណែកទ្រទ្រង់ចិរភាពនៃកំណើនរយៈពេលវែង និងបង្កើនផលិតភាពសេដ្ឋកិច្ច ឬផលិតភាពកសិកម្ម ដែលក្នុងនោះ វិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ គ្របដណ្តប់ប្រមាណ ៩៤,៣៧ ភាគរយ និងវិស័យអាទិភាពផ្សេងទៀតប្រមាណ ៥,៦៣ភាគរយ។
ព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈកម្ពុជារបស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានពន្យល់ថា៖ «ជារួមឥណទានទាំងនេះ សុទ្ធសឹងជាឥណទានដែលមានកម្រិតសម្បទានខ្ពស់ ដោយមានធាតុអំណោយជាមធ្យម ៥២,១០ភាគរយ»។
យោងតាមព្រឹត្តិបត្រដដែលនោះឲ្យដឹងបន្តថា បើគិតចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៣ រហូតដល់ឆមាសទី១ ឆ្នាំ ២០១៧ រាជរដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងខ្ចីឥណទាន សម្បទានជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នានា សរុបចំនួនប្រមាណ៩.២៩៥,២៦ លានដុល្លារអាមេរិក។ ឥណទានទាំងនោះត្រូវបានចាយទៅគោលដៅសំខាន់ៗពីរ គឺវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគ្របដណ្តប់ ៨២,១២ភាគរយ និងវិស័យអាទិភាពផ្សេងទៀត ១២,៨៨ភាគរយ។
អ្នកវិភាគកិច្ចអភិវឌ្ឍសង្គមនៅកម្ពុជា និងអ្នកជំនាញក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុមិនមានការថ្នាំងថ្នាក់នឹងបំណុលដែលរដ្ឋាភិបាល បានបង្កើនជារៀងរាល់ឆ្នាំនោះទេ តែពួកគេបារម្ភថា បំណុលដែលចេះតែរីកសាយធំឡើងៗនេះ អាចនឹងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាវ័ណ្ឌក ដូចប្រទេសមួយចំនួនក្នុងសាកលលោក។
លោក មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវកិច្ចអភិវឌ្ឍសង្គម បានប្រាប់ VOA ថាបំណុលនៅកម្ពុជា មានពីរប្រភេទ គឺបំណុលកម្រិតមូលដ្ឋាន ដែលសំដៅដល់ការខ្ចីបុលរបស់រាស្ត្រជាមួយគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ រីឯបំណុលមួយទៀតនោះគឺ បំណុលថ្នាក់ជាតិ ដែលរដ្ឋាភិបាលខ្ចីពីប្រទេស និងស្ថាប័នហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិផ្សេងៗ ដើម្បីបម្រើដល់កិច្ចអភិវឌ្ឍប្រទេស។
លោកមានប្រសាសន៍ថា បំណុលដែលរដ្ឋាភិបាលបានខ្ចី ពោលគឺ បំណុលសាធារណៈ មានទំនាក់ទំនងសំខាន់ ជាមួយនឹងសុខភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់រាស្ត្រដែលខ្ចីលុយពីគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុឯកជន សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារ និងពង្រីកអាជីវកម្ម។ លោកអះអាងថា ក្នុងករណីដែលរដ្ឋាភិបាលបានប្រើលុយដែលខ្ចីពីបរទេសមកប្រើចំទិសដៅនិងពេញដោយគុណភាពសម្រាប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍សាធារណៈនោះ នោះរាស្ត្រក៏បានផលចំណេញ ហើយរដ្ឋក៏ងាយស្រួលទាញយកសាច់ប្រាក់ទៅសងគេវិញផងដែរ។
លោក មាស នី បានពន្យល់ថា៖
«បាទអីចឹងបំណុលទាំងពីរនេះ បើយើងមើលទៅ វាទាក់ទងគ្នា បើសិនជាបំណុលថ្នាក់ជាតិ យកមកប្រើត្រូវហ្នឹងរឿង ប្រើនៅលើផ្លូវត្រូវ នោះវានឹងអាចជួយបន្ធូរបន្ថយបំណុលនៅក្នុងថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដែលគ្រួសារនីមួយៗអាចរស់បានហើយយកទៅសងស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែបើសិនជា បំណុលថ្នាក់ជាតិនោះមិនបានយកមកដោះស្រាយឲ្យត្រូវរឿងឲ្យចំទៅលើរឿងដែលបញ្ហាសង្គមនិងសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ នឹងផ្តល់ផលវិបាកទៅឲ្យរាស្ត្រនៅខាងក្រោមទៀតបាទ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាយើង ថាយកបំណុលគេមកធ្វើផ្លូវ ប៉ុន្តែបើផ្លូវនោះសម្រាប់តែចូលទៅក្នុងចម្ការ របស់ឧកញ៉ាធំៗ ប៉ុន្តែដល់ពេលរាស្ត្រដែលនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលមិនមានផ្លូវសម្រាប់ដឹក សម្ភារៈផលិតផលកសិកម្មរបស់ខ្លួនមកលក់នៅទីផ្សារ អាហ្នឹងគឺ បានន័យថា ការអភិវឌ្ឍបែបហ្នឹង បំណុលបែបហ្នឹងគឺមិនត្រូវ បានយកមកគាំទ្រទៅដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋទេបាទ»។
អ្នកវិភាគរូបនេះ បានបញ្ជាក់បន្តថា បំណុលជាអាវុធមុខពី ដែលអាចបើកផ្លូវឲ្យប្រទេសប្រើប្រាស់សម្រាប់ពង្រឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ហើយក៏អាចទាញប្រទេសឲ្យស្ថិតក្រោមអាណានិគមបរទេសខាងហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ។ លោកមើលឃើញថា ប្រាក់កម្ចីដែលកម្ពុជា ទទួលបានពីចិន ជាបញ្ហាមួយគួរឲ្យបារម្ភ ប្រសិនបើការប្រើប្រាស់កម្ចីមិនមានប្រសិទ្ធភាពនោះ។
«ហើយសម្រាប់បំណុលពីប្រទេសចិន បើសិនជារដ្ឋាភិបាល មានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងមួយដែលត្រឹមត្រូវ ដែលមានតម្លាភាពនោះ ហើយមានគណនេយ្យភាពនោះអាហ្នឹង វាមិនបញ្ហាអីទេ ក៏ប៉ុន្តែបើសិនជា រដ្ឋាភិបាលមួយដែល រុំព័ទ្ធទៅដោយអំពើពុករលួយ បក្សពួកនិយម នោះវាអាចនឹងការប្រើប្រាស់លុយបំណុលហ្នឹង ប្រើប្រាស់ដោយខុសផ្លូវ ហើយសម្រាប់យកទៅធ្វើអ្វីផ្សេង ដែលមិនមែនជាប្រយោជន៍របស់ពលរដ្ឋ នៅក្នុងប្រទេសខ្លះមានបញ្ហាអីចឹងដែរបាទ។ ហើយការពឹងផ្អែកទៅលើបំណុលពីប្រទេសតែមួយច្រើនពេក ដូចជាយើងពឹងទៅលើប្រទេសចិនអីចឹងទៅ វានឹងអាចមានផលប៉ះពាល់ទៅលើឯករាជ្យភាពរបស់ប្រទេសមួយហ្នឹង»។
លោក មាស នី បានថ្លែងបន្តថា៖
«នៅពេលណាដែលបំណុលហ្នឹងធ្ងន់ធ្ងរទៅ ហើយយើងមិនមានលទ្ធភាពដោះស្រាយសង ទីចុងបំផុត គេនឹងអាចយកបំណុលហ្នឹងមកធ្វើជា របៀបអាណានិគម ដែលគេទាមទារយកនេះ គេទាមទារយកនោះ ឬក៏ទាមទារ ឧទាហរណ៍ដូចនៅប្រទេសខ្លះគឺ គេទាមទាររ៉ែ និងថាមពលក្នុងប្រទេសទាំងអស់ហ្នឹង គឺត្រូវតែឲ្យគេអ្នកវិនិយោគទុនទាំងអស់បានន័យថា គេម៉ៅផ្តាច់។ ហើយនេះនៅក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ ប្រទេសក្រីក្រមួយចំនួន គឺអត់មានលទ្ធភាពអីនឹងឆ្លើយ ទប់ទល់ជាមួយគេទេ ក្រៅពីបណ្តោយឲ្យគេ ធ្វើស្អីដូចជា ក្រោមឃ្លេ»។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោក គីម សុភៈ នាយកខុទ្ទកាល័យ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ និងលោក មាស សុខដេរសាន អ្នកនាំពាក្យនៃក្រសួងដដែលនេះ តែមិនអាចទាក់ទងបាន។ VOA ក៏ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីលោក ប៉ែន ធីរុង អគ្គនាយកនៃនាយកដ្ឋានគ្រប់គ្រងបំណុល និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ តែក៏នៅមិនទាន់អាចទាក់ទងបានដែរ។
លោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្ត្រី ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានថ្លែងនៅក្នុងសភាជាតិកាលពីពាក់កណ្តាលខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅថា រដ្ឋាភិបាលមានផែនការគិតគូរច្បាស់លាស់ចំពោះទំហំនៃការខ្ចីប្រាក់ដែលនឹងមិនអាចនាំកម្ពុជាធ្លាក់ខ្លួនក្លាយជាអ្នកជំពាក់បំណុលគេវ័ណ្ឌកនោះឡើយ។
ថ្លែងទៅកាន់អង្គសភាដែលមានតែតំណាងរាស្ត្របក្សកាន់អំណាច លោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន បានការពារផែនការចាយវាយរបស់រដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៨ ថា៖
«ខ្ញុំបាទសូមគូសបញ្ជាក់ថា ជារួម ការបង្កើនទំហំនៃការខ្ចីនេះ នឹងមិនបង្កើតជាបន្ទុកបំណុលវ័ណ្ឌកដល់កម្ពុជាទេ ព្រោះថា នៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមានការរីកចម្រើន នោះសមត្ថភាពសងរបស់កម្ពុជាក៏កើនខ្ពស់ជាងមុនដែរ ហើយនៅក្នុងការអនុវត្តរាជរដ្ឋាភិបាលនឹងបន្តគោរពដោយឥតងាករេនូវគោលការណ៍គ្រឹះ ទាំងបួនយ៉ាងរបស់សម្តេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រី នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងបំណុល»។
លោករដ្ឋមន្ត្រីដដែលបានបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖
«មួយត្រូវខ្ចីឥណទានក្នុងទំហំសមស្រប ដែលស្ថានភាពថវិកា និងសេដ្ឋកិច្ចអាចទ្រាំទ្របាន។ ពីរ ត្រូវតែខ្ចីឥណទាន ដែលមានកម្រិតសម្បទាន ឬលក្ខណៈអនុគ្រោះខ្ពស់។ បីត្រូវខ្ចីសម្រាប់តែវិស័យអាទិភាព ទ្រទ្រង់ចិរភាពនៃកំណើន និងវិស័យបង្កើនផលិតភាពសេដ្ឋកិច្ច ឬផលិតភាព ផលិតកម្ម និងបួន ត្រូវប្រើប្រាស់ឥណទានទាំងនោះ ប្រកបដោយតម្លាភាព គណនេយ្យភាព ប្រសិទ្ធភាព និងសក្តិសិទ្ធភាពខ្ពស់បំផុត»។
យោងតាមព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈកម្ពុជា (Cambodia Public Debt Statistical Bulletin) ចេញផ្សាយកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០១៧បានឲ្យដឹងថា ក្នុងឆមាសទីមួយនៃឆ្នាំ ២០១៧ កម្ពុជាបានខ្ចីប្រាក់ជាលក្ខណៈទេ្វភាគីពីប្រទេសចិន ជិត ៤៣ភាគរយ ធៀបនឹងបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតរួមមាន ប្រទេសឥណ្ឌា កូរ៉េខាងត្បូង ម៉ាឡេស៊ី ថៃ និងវៀតណាម។ សម្រាប់ការខ្ចីជាលក្ខណៈពហុភាគី កម្ពុជាបានខ្ចីពីធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី (Asian Development Bank) ជាង ២២ភាគរយ គឺខ្ពស់ជាងធនាគារពិភពលោក (World Bank) ដែលចំនួននៃភាគរយសម្រាប់ការខ្ចីរបស់កម្ពុជាគឺ ១០ភាគរយ ដែលខ្ពស់ជាងបណ្តាមូលនិធិអន្តរជាតិផ្សេងៗទៀត។
កម្ពុជាក៏បានខ្ចីតាមរយៈរូបិយប័ណ្ណដែលក្នុងនោះគឺ អាមេរិកជាម្ចាស់បំណុលធំជាងគេ ក្នុងចំណោមប្រាំបីប្រទេស។ អាមេរិករួមចំណែកផ្តល់កម្ចីរូបិយប័ណ្ណដល់កម្ពុជាដែលស្មើនឹង ជាង៣៣ភាគរយ ធៀបនឹងប្រទេសចិន ដែលរួមចំណែកតែជាង ១៥ភាគរយនៃបំណុលរូបិយប័ណ្ណ។
ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានពន្យល់ថា កម្ចីទាំងអម្បាលមាណត្រូវបានយកមកប្រើក្នុងវិស័យហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ រូមមាន៖ ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន ផ្លូវដែក កំពង់ផែ អាកាសយានដ្ឋាន ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ អគ្គិសនី ការផ្គត់ផ្គង់ទឹកស្អាត និងស្ថានីយសម្អាតទឹកកខ្វក់។ កម្ចីក៏ត្រូវបានយកមកបម្រើដល់វិស័យអាទិភាពផ្សេងទៀត រូមមាន សេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញវត្ថុ ទេសចរណ៍ អប់រំ សេវាសាធារណៈ សុខាភិបាល និងដីធ្លី។
យោងតាមព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈកម្ពុជាចេញផ្សាយកាលពីខែកញ្ញាដដែលនោះ បានពណ៌នាអំពីកម្រិតបំណុលដែលស្ថិតក្នុងការគ្រប់គ្រងបាន និងមានកម្រិតគ្រោះថ្នាក់ខាងហិរញ្ញវត្ថុទាបផងដែរ។ ព្រឹត្តិបត្រនោះបានបង្ហាញថា អនុបាតតម្លៃបច្ចុប្បន្ននៃបំណុលសាធារណៈក្រៅប្រទេស ធៀបនឹង ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបហៅកាត់ថា (ផ.ស.ស) ឬGDP ឬ (Gross Domestic Product) មានត្រឹមកម្រិត ២២, ៨ភាគរយ។ ចំណែកឯអនុបាតបច្ចុប្បន្ន ធៀបនឹងការនាំចេញ ចំណូលថវិកាជាតិ និងអនុបាតសេវា បំណុលផ្សេង ទៀត ក៏ស្ថិតក្នុងកម្រិតមួយល្អប្រសើរនៅឡើយ ដែរ។
ព្រឹត្តិបត្រដដែលបានបញ្ជាក់ថា៖ «ជាសន្និដ្ឋាន ដោយផ្អែកតាមបទដ្ឋានបច្ចេកទេស អន្តរជាតិ លទ្ធផលខាងលើនេះ បញ្ជាក់ថា ស្ថានភាពបំណុលសាធារណៈកម្ពុជា បច្ចុប្បន្នមាន ចិរភាព និង ហានិភ័យកម្រិតទាប»។
ក្រុមអ្នកវិភាគបានលើកឡើងថា កម្ពុជាគួរតែប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះបំណុលខ្លួន បើទោះណាជាស្ថានភាពបំណុលពេលនេះ ស្ថិតក្នុងកម្រិតមួយដែលមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ខ្ពស់ ហើយកម្ពុជាដែលជា ប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចនៅឡើយ ក៏ត្រូវកាត់បន្ថយការខ្ចីបុលខ្លួនលើប្រទេសចិនផងដែរ។ ហើយបើយោងតាម របាយការណ៍ស្តីពីបច្ចុប្បន្នភាពសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ចេញផ្សាយកាលពីខែវិច្ឆិកា ដោយធនាគារពិភពលោក ក៏បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា ប្រទេសចិនជាម្ចាស់បំណុលដ៏ធំបំផុតរបស់កម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
លោក ង៉ែត ជូ ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍរបស់ក្រុមហ៊ុន Emerging Markets Consulting (EMC) មានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា បំណុលសាធារណៈកម្ពុជា កំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយ ដែលមិនគួរឲ្យព្រួយបារម្ភនោះទេ តែលោកអះអាងថាបំណុលសាធារណៈរបស់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នបានឡើងពី៣០ ទៅ ៤០ភាគរយរួចទៅហើយធៀបនឹង GDP។
«បើតាមទិន្នន័យខ្ញុំមើលទៅវា វាចូលជិត ៤០ភាគរយនៃ GDP មិនមែនមកដល់ ២០ភាគរយនៃ GDP ទេ។ សម្រាប់យោបល់ខ្ញុំ ខ្ញុំថា អ្វីដែលយើងទទួលកម្ចីច្រើនពីបរទេស វាគឺជា ឱកាស ហើយបើតាមពិតទៅ ប៉ុន្តែក្នុងន័យណា យើងចាត់ចែង ធនធានទាំងអស់ហ្នឹងមានប្រសិទ្ធភាពកម្រិតណា? ហើយមានតម្លាភាពប៉ុណ្ណា អាហ្នឹងគឺជា ក្តីកង្វល់ផ្សេងទៀតរបស់ពលរដ្ឋទូទៅ។ ហើយខ្ញុំគិតថា ទោះយ៉ាងណាកម្រិតនៃកម្ពុជាគួរតែមានផែនការថា ខ្លួននឹងខ្ចីកម្ចីបរទេសហ្នឹងត្រឹមប៉ុន្មានភាគរយនៃ GDP របស់ខ្លួន គួរតែកំណត់ទុកឲ្យហើយ បើយោបល់ខ្ញុំ កម្រិតសេដ្ឋកិច្ចស្រុកខ្មែរពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ការខ្ចីបរទេសមិនគួរណាលើសពី ៥០ភាគរយនៃ GDP ទេ»។
អ្នកជំនាញរូបនេះ បានថ្លែងបន្តថា កម្ពុជា ត្រូវធ្វើពិពិធកម្មនៃការខ្ចីបុលរបស់ខ្លួន កុំឲ្យជ្រុលខ្លួនដូច ប្រទេសស្រីលង្កា ដែលត្រូវគេរាយការណ៍ថាបានជំពាក់ចិនវ័ណ្ឌក រហូតត្រូវបង្ខំចិត្តផ្តល់ទីតាំងស្នូលដែលជាប្រភពដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនឲ្យទៅប្រទេសចិន។ លោកថា ការធ្វើឲ្យមានភាពចម្រុះនៃប្រភពប្រាក់កម្ចី ជាការចាំបាច់មួយ ដើម្បីជួយកម្ពុជាមិនឲ្យជួបជោគវាសនាដូចប្រទេសស្រីលង្កា។
«Diversify កម្ចីហ្នឹង គឺជា រឿងចំាបាច់ណាស់ ហើយជាពិសេសកម្ចីមកពីលោកខាងលិច។ បើអាចថា គេនៅពិចារណា ទីមួយបើយើងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងបើយើង គិតពីប្រសិទ្ធភាព គិតពីនិរន្តរភាពនៃការកសាងអីចឹងទៅណ៎ា! ការអភិវឌ្ឍអី អាហ្នឹងខ្ញុំថា ចំណុចល្អហើយបាទ! យើងគួរមាន extract [ទាញយក]ហ្នឹង យើងទាញប្រយោជន៍ពីហ្នឹងឲ្យបានច្រើនបាទ ដើម្បីបន្ថយហានិភ័យទៅឲ្យប្រទេសដែលយើងផ្តោតតែទៅលើប្រទេសមួយផង ដើម្បីរៀនសូត្រពីអ្វីដែលជាតម្រូវការទាមទាររបស់ម្ចាស់បំណុលហ្នឹង ដែលគេទាមទារឲ្យយើងធ្វើការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពអីចឹងបាទ»។
ប្រទេសស្រីលង្កាជំពាក់បំណុលចិនចំនួន ៨.០០០ លានដុល្លារក្នុងខណៈពេលដែលកម្ពុជាជំពាក់បំណុលទេ្វភាគីចំនួន ៤.៣៦៩លានដុល្លារក្នុងនេះគឺ បំណុលចិនមានចំនួន ៧០ភាគរយ។ កម្ពុជាមានបំណុលសាធារណៈទ្វេភាគី និងពហុភាគីសរុបចំនួន ៦.៤៥៧លានដុល្លារ។ នេះបើតាមតួលេខឆ្នាំ២០១៧របស់មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ។
កាលពីខែកក្កដា រដ្ឋាភិបាលស្រីលង្កាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងតម្លៃ ១,១ពាន់លានដុល្លារជាមួយក្រុមហ៊ុនចិនមួយ ដើម្បីលក់ភាគហ៊ុនមួយភាគធំនៃកំពង់ផែទឹកជ្រៅដ៏ចម្រូងចម្រាសមួយ ដើម្បីកាត់ បន្ថយបំណុល។ រដ្ឋាភិបាលនេះបានបន្តថា ខ្លួនក៏បានដោះស្រាយក្តីបារម្ភ ដែលថា ចិនអាចប្រើ ប្រាស់កំពង់ផែនោះសម្រាប់បុព្វហេតុយោធា។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មិនមានការថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តនឹងចរន្តនៃការរិះគន់ទៅលើស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុរបស់រដ្ឋាភិបាលនោះឡើយ ដោយហេតុថា រដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានផែនការប្រាកដប្រជា ក្នុងកិច្ចបំប៉ន និងពង្រីកសុខមាលភាពសេដ្ឋកិច្ច ដែលជាឆ្អឹងខ្នងសំខាន់បម្រើដល់កិច្ចអភិវឌ្ឍនានា។
«ខ្ញុំយល់ថា ការព្រួយបារម្ភ របស់អ្នកព្រួយបារម្ភ អាហ្នឹងគឺ សិទ្ធិរបស់គាត់ ក្នុងការព្រួយបារម្ភក៏ប៉ុន្តែរាជរដ្ឋាភិបាល លោកបានប្រកាន់ជំហរ ជាក់លាក់នៅក្នុងការជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចឲ្យមានការរីកចម្រើន ហើយយើងខ្ចីបុលពីបរទេស គឺ យើងធានាបាននូវលទ្ធភាពក្នុងការសងរបស់យើង ពីព្រោះយើងឥឡូវនេះគឺថា ដែលអ្នកខ្លះគេថា បំណុលច្រើន ឬមួយយ៉ាងម៉េច? ខ្ញុំយល់ថា មិនច្រើនទេ ពីព្រោះឥឡូវកម្រិតបំណុលដែលថាច្រើនហ្នឹង វាត្រឹមតែ ២៨ភាគរយ នៃ GDP តែប៉ុណ្ណោះ តែប្រទេសខ្លះហ្នឹង ជំពាក់គេរហូតដល់ ២០០ភាគរយនៃ GDPផង ក៏មិនឮថា អស់លោកហ្នឹង ព្រួយបារម្ភថា ច្រើនឬតិចទេ»។
ក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីឆ្នាំ ២០១៣ រដ្ឋាភិបាលខ្មែររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានខិតខំបង្កើនកំណែទម្រង់ជាច្រើនបន្ថែមទៀតក្នុងវិស័យសង្គមកិច្ច និងសេដ្ឋកិច្ច ដោយបានគិតគូរកាន់តែខ្លាំងឡើងលើជីវិតរស់នៅរបស់មន្ត្រីរាជការ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងពលករនៅតាមសហគ្រាស និងរោងចក្រទាំងឡាយពាសពេញប្រទេស។ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានចិរភាពនៃកំណែទម្រង់នេះ អ្នកសង្កេតការណ៍បានមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលបានខិតខំទាញអ្នកវិនិយោគមកបោះទុនក្នុងប្រទេស ហើយក៏បង្កើនខ្ទង់ចំណាយ និងចំណូលពីមួយឆ្នំាទៅឆ្នាំ។ ជាមួយគ្នានោះ បំណុលសាធារណៈកម្ពុជា ក៏បន្តកើនឡើង ដែលនាំឲ្យមានការរិះគន់ពីក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងផងដែរ។
តួយ៉ាង ក្នុងច្បាប់ថវិកាជាតិឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាល បានដំឡើងការខ្ចីពីកម្រិត ៨៤០លានដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំ ២០១៥ ទៅដល់៩៨០លានដុល្លារអាមេរិកនៅឆ្នាំ២០១៦។ បើធ្វើការប្រៀបធៀបកម្រិតនៃបំណុលពីឆ្នាំ ២០១៦ ទៅដល់ឆ្នាំ ២០១៨ ការខ្ចីបុលនឹងកើនឡើងដល់ប្រមាណ ៤២ ភាគរយ។
ក៏ប៉ុន្តែ លោកស្រីឡោក ខេង តំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលភ្នំពេញ និងតំណាងរាស្ត្រផ្សេងទៀតនៃបក្សកាន់អំណាច មិនបានលើកពីកង្វល់ ឬក៏ក្តីរំពឹងទុកអំពីថា តើនឹងមានអ្វីកើតឡើងចំពោះការរីកធំនៃប្រាក់កម្ចីនោះឡើយនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអំពីផែនការចាយវាយរបស់រដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៨ នៅសភា ដែលធ្វើឡើងកាលពីពាក់កណ្តាលខែវិច្ឆិកា។
ជំនួសឲ្យការមិនបារម្ភពីការរីកសាយធំនៃប្រាក់បំណុលសាធារណៈនេះ តំណាងរាស្ត្ររូបនោះ បានលើកពីក្តីមោទនភាព ទាក់ទិនទិដ្ឋភាពអភិវឌ្ឍន៍នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
លោកស្រីឡោក ខេងបានលើកឡើងថា៖
«តើសម័យណា ដែលយើងទទួលបានអគារខ្ពស់ៗយ៉ាងច្រើន ហើយក្នុងអគារខ្ពស់ៗនីមួយៗ មានការវិនិយោគទុន រាប់លាន រាប់កោដិ?។ នេះហើយ ដែលធ្វើឲ្យនាងខ្ញុំ មានមោទនភាពជាទីបំផុត»៕
