ក្រុមមេដឹកនាំសហជីពនៅកម្ពុជាលើកឡើងថា ពួកគេមិនសង្ឃឹមខ្លាំងនោះទេ ទៅលើទីផ្សាររបស់ចក្រភពអង់គ្លេស ក្នុងការប៉ះប៉ូវការខូចខាតផលចំណេញរបស់ឧស្សាហកម្មកាត់ដេរកម្ពុជា ដែលបានបាត់បង់មួយផ្នែកនៃឋានៈអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ចាប់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។
ការលើកឡើងនេះ ខណៈចក្រភពអង់គ្លេសដែលចាកចេញពីសហភាពអឺរ៉ុប ត្រូវការពេលវេលាច្រើន ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្ទៃក្នុង និងបញ្ហារនាំងពន្ធគយនានា ពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយបណ្តាប្រទេសផ្សេងទៀត។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា ឬហៅថា GMAC បានចង្អុលបង្ហាញសមាជិកខ្លួន ឲ្យងាកទៅទាញប្រយោជន៍ពីសក្តានុពលនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ (GSP) របស់ចក្រភពអង់គ្លេស ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងអន្តរកាលនៃការចាកចេញពីសហភាពអឺរ៉ុប។ បើតាមGMAC ដំណាក់កាលអន្តរកាលនៃBrexit ឬការចាកចេញពីសហភាពអឺរ៉ុបនេះ នឹងត្រូវបញ្ចប់នៅចុងឆ្នាំ២០២០នេះ។
លោក អាត់ ធន់ ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃសុក្រនេះថា លក្ខខណ្ឌអនុគ្រោះពន្ធរបស់ចក្រភពអង់គ្លេស គឺមិនខុសគ្នាប៉ុន្មានពីលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា រហូតមកដល់ពេលនេះ គេមិនទាន់ប្រាកដថាចក្រភពអង់គ្លេស នឹងត្រូវផ្តោតលើកិច្ចការអ្វីជាអាទិភាព គ្រាដែលប្រទេសនេះ ក៏កំពុងសើរើកិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗ ដែលខ្លួនបានធ្វើជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងនោះមានទាំងបញ្ហាពាណិជ្ជកម្មផងនោះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ការរៀបចំទំនាក់ទំនងជាមួយនឹង EU [សហភាពអឺរ៉ុប] មក UK [ចក្រភពអង់គ្លេស] វិញហ្នឹង។ បើតាមយើងដឹងហ្នឹង គឺថាស្មុគស្មាញមែនទែន ព្រោះផ្នែកខ្លះគេយកពន្ធ ផ្អែកខ្លះត្រូវអត់យកពន្ធ ផ្នែកខ្លះត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យចូល ខ្លះមិនអនុញ្ញាតឲ្យចូល ហើយផ្នែកខ្លះគោលការណ៍ នៅក្នុង EU ត្រូវដកចេញទាំងអស់ហ្នឹង ហើយគេចាប់ផ្តើមគិតឡើងវិញ បើយើងនិយាយទៅបច្ចេកទេសនៅក្នុង UKខ្លួនឯងប្រហែលជាត្រូវការពេលវេលាច្រើនណាស់»។
មេដឹកនាំសហជីពរូបនោះ បានព្យាករណ៍ថា វានឹងមិនមែនជាការងាយស្រួលសម្រាប់កម្ពុជា ដើម្បីចរចាសុំការនាំទំនិញដោយរួចពន្ធ ចូលទៅទីផ្សារចក្រភពអង់គ្លេសនោះទេ ដោយសារអង់គ្លេសនឹងមិនបោះបង់ចោលលក្ខខណ្ឌពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនោះដែរ។
លោកបន្ថែមថា៖ «នៅពេលដែលយើងចុះកិច្ចព្រមព្រៀង GSP នៅ UK ជាពិសេសប្រទេសលោកខាងលិច គេតែងតែមានលក្ខខណ្ឌហើយ។ បើមិនប្តូរទៅនឹងលក្ខខណ្ឌការងារ អាចនឹងមានលក្ខខណ្ឌអី ឲ្យគោរពអី សិទ្ធិមនុស្ស ឬក៏ប្រជាធិបតេយ្យ ខ្ញុំគិតថាមិនខុសគ្នាពីអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុបទេ។ ហើយមិនដឹងថាUKហ្នឹងឲ្យពន្ធfree[មិនយកពន្ធ]ដូចEBA[ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគ្រប់មុខទំនិញ លើកលែងសព្វាវុធ] ឬក៏អត់ទេ បើឲ្យពន្ធfree វាចំណេញ ព្រោះឥឡូវ EU គេយក២០ភាគរយនៃពន្ធ នៃមុខទំនិញមួយចំនួនហើយ»។
លោកលើកឡើងទៀតថា បើតាមបទពិសោធន៍នៃការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិកន្លងមក កម្ពុជាអាចត្រូវការពេលជាងមួយឆ្នាំ ដើម្បីចរចាសុំប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធGSPររបស់ចក្រភពអង់គ្លេស។
បើតាមការពន្យល់របស់GMAC ប្រព័ន្ធGSPរបស់អង់គ្លេសនេះ ដំបូងនឹងផ្តល់ការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មទៅប្រទេសនានាដូចGSPរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលផ្តល់ឲ្យកម្ពុជា តាមប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ» ឬ EBA។
GMAC ប្រាប់សមាជិកខ្លួនក្នុងសេចក្តីណែនាំមួយចុះថ្ងៃទី១៩ ខែវិច្ឆិកាថា៖«កម្ពុជា ដែលត្រូវបានចាត់ថា្នក់ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិថា ជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុត គឺស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុត។ ហេតុដូច្នេះ កម្ពុជានឹងទទួលបានការនាំចេញដោយមិនជាប់ពន្ធ និងមិនជាប់ការកម្រិតកូតាទៅកាន់ប្រទេសអង់គ្លេស សម្រាប់ទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ និងគ្រឿងផ្ទុះ»។
លោក ខេន លូ អគ្គលេខាធិការរបស់GMAC មានប្រសាសន៍ថាចក្រភពអង់គ្លេស គឺជាទីផ្សារសំខាន់មួយដែលមានចំណែកប្រមាណ១២ភាគរយនៃទីផ្សាររបស់សហភាពអឺរ៉ុបទាំងមូល ដូច្នេះលោកថាការសិក្សាបន្ថែម នឹងត្រូវធ្វើឡើងជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងស្ថានទូតអង់គ្លេសប្រចាំកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ព័ត៌មានលម្អិត មានន័យថា ត្រូវការឯកសារអីខ្លះ ត្រូវការអីជាភស្តុតាង យើងអត់ទាន់ដឹងច្បាស់ទេ។ អ៊ីចឹងយើងបានសរសេរច្បាស់ហើយថា ចាំយើងពិភាក្សាជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ជាមួយទូតអង់គ្លេសនៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយពេលក្រោយ ដែលយើងមានព័ត៌មានច្បាស់លាស់ ចាំយើងផ្សព្វផ្សាយឲ្យសមាជិកបាន(ដឹង)តទៅទៀត»។
ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនោះ លោក ខេន លូ និយាយថាខាងភាគីអង់គ្លេស នឹងពិចារណាថាខ្លួននឹងដាក់លក្ខខណ្ឌស្របទៅតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ឬយ៉ាងណា។ ក៏ប៉ុន្តែលោកអះអាងថា អង់គ្លេសបានប្រកាសរួចហើយថាកម្ពុជា គឺស្ថិតក្នុងចំណោមប្រទេសដែលអាចទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ចាប់ពីឆ្នាំ២០២១ គាត់បែកចេញពីEU មិនអ៊ីចឹង? ហើយគាត់បែកចេញ ហើយដំបូងយើងអាចច្បាស់លាស់ទេថាគាត់ធ្វើតាមEU ឬក៏គាត់មានប្រសាសន៍ខ្លួនឯង។ អ៊ីចឹងឥឡូវគាត់ចេញសេចក្តីជូនដំណឹងថា មានប្រសាសន៍ថា គាត់ផ្តល់អនុគ្រោះរួចពន្ធអីវ៉ាន់ទាំងអស់។ អីវ៉ាន់ទាំងអស់ឲ្យស្រុកខ្មែរ អាហ្នឹងជាព័ត៌មានល្អដែរ»។
វីអូអេមិនអាចទាក់ទងសុំការអធិប្បាយពីលោក ស៊ាង ថៃ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្មបានទេនៅថ្ងៃសុក្រនេះ។ ចំណែកស្ថានទូតអង់គ្លេសនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ក៏មិនទាន់ឆ្លើយតបសំណួរដែលបានផ្ញើតាមសារអ៊ីម៉េលផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលចក្រភពអង់គ្លេស បានប្រកាសឈ្មោះប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍតិចតួច និងដែលសម្រិតសម្រាំង ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីស្នើសុំប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅរបស់ខ្លួន ចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២១។ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសនេះ នឹងផ្តួចផ្តើមឲ្យមានការផ្តល់ការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្ម ដូចនឹងប្រទេសដែលទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប។ នេះបើតាមការផ្សព្វផ្សាយនៅលើវេបសាយរបស់រដ្ឋាភិបាលចក្រភពអង់គ្លេស។ ប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធEBA ត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួចបំផុត ដែលគោរពស្តង់ដារអន្តរជាតិសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
កាលពីខែសីហា សហភាពអឺរ៉ុបបានសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA មួយផ្នែក គឺ២០%ពីកម្ពុជា ដោយសាររកឃើញការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ ការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ និងការដកសិទ្ធិនយោបាយរបស់មន្រ្តីបក្សប្រឆាំងជាដើម។
លោក មឿន តុលា ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា សង់ត្រាល់ យល់ថាវាជាការណ៍ល្អមួយសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ប្រសិនបើអង់គ្លេសព្រមផ្តល់ការអនុគ្រោះពន្ធ ដូចអ្វីដែលកម្ពុជាបានទទួលក្រោមកម្មវិធីឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA។
ទោះយ៉ាងណា លោកថាកម្ពុជានឹងពិបាកយកចិត្តអ្នកទិញទំនិញដែលជាពលរដ្ឋអឺរ៉ុប ព្រោះពលរដ្ឋអឺរ៉ុបភាគច្រើនផ្តល់តម្លៃខ្លាំងលើការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ហើយថាអង់គ្លេស ក៏នឹងមិនរំលងលក្ខខណ្ឌសិទ្ធិមនុស្សសម្រាប់ការផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់ខ្លួននោះដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ទាំងទីផ្សារអឺរ៉ុប ទីផ្សារអាមេរិក ហើយនិងទីផ្សារអង់គ្លេសនេះ សុទ្ធតែជាប្រទេសដែលប៉ូលប្រជាធិបតេយ្យ។ អ៊ីចឹងបើសិនជាកម្ពុជាយើង មិនងាកមកស្តារប្រជាធិបតេយ្យ មិនងាកមកការស្តារការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ការគោរពសិទ្ធិការងារទេ ខ្ញុំខ្លាចតែទីផ្សារទាំងអឺរ៉ុប ហើយនិងទីផ្សារទៅអាមេរិក ក៏ដូចជាទីផ្សារអង់គ្លេសហ្នឹង កម្ពុជាពិបាកនឹងរក្សា។ អាហ្នឹងគឹជាចំណុចដែលសំខាន់»។
មួយវិញទៀត លោក មឿន តុលា លើកឡើងថា ពលរដ្ឋអឺរ៉ុបក៏នឹងពិចារណាលើការចំណាយរបស់ខ្លួន សម្រាប់ទំនិញប្រើប្រាស់ នៅក្រោយវិបត្តិជំងឺឆ្លងកូវីដ១៩ ដែលការណ៍នេះ អាចជាសម្ពាធមកលើទំនិញកាត់ដេរពីប្រទេសកម្ពុជា។
បើតាមទិន្នន័យរបស់GMAC កម្ពុជាបាននាំទំនិញទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិក្នុងទឹកប្រាក់ប្រមាណ១០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០១៩ ដោយក្នុងនោះ មានទំនិញប្រមាណ៤១ភាគរយ ត្រូវបាននាំទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប។ សម្រាប់ចក្រភពអង់គ្លេស ទំនិញដែលនាំចូលពីកម្ពុជា គឺប្រមាណ១២% ឬស្មើនឹងទឹកប្រាក់ប្រមាណ១២០០លានដុល្លារអាមេរិក៕
