អ្នកជំនាញច្បាប់និងសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិលើកឡើងថាពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានមូលដ្ឋានច្បាប់ជាច្រើនដែលអាចគេអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីបន្តការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននិងឈានដល់សិទ្ធិស្វ័យសម្រេចនៅលើទឹកដីកំណើតរបស់ខ្លួនដែលស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងប្រទេសវៀតណាម។
លោកចូស្សួរ កូផើ (Joshua Cooper) ប្រធានវិទ្យាស្ថានហាវ៉ៃសម្រាប់សិទ្ធិមនុស្សនិងជាអ្នកជំនាញខាងបញ្ហាខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានពន្យល់ថាក្រៅពីសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមដោយផ្អែកតាមអនុសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិស៊ីវិលនិងសិទ្ធិនយោបាយនិងអនុសញ្ញាស្តីពីសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ចនិងវប្បធម៌ដែលក្រុមសកម្មជនបានប្រើប្រាស់កន្លងមក គឺនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះមានយន្តការច្បាប់ថ្មីៗទៀតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលពួកគេអាចប្រើប្រាស់បានក្នុងនោះមានការត្រួតពិនិត្យសិទ្ធិមនុស្សតាមដំណាក់កាលជាសាកល (Universal Periodic Review) គោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសស្តីពីបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុជាដើម។
លោកចូស្សួរ កូផើបានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសតាមទូរស័ព្ទពីទីក្រុងឡាអេ ជាទីដែលសកម្មជនខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានជួបជុំប្រារព្ធខួបលើកទី៧០នៃការបាត់បង់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមទៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាមថា៖
«ដូច្នេះអ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើគឺធានាថានៅពេលណាដែលមានការត្រួតពិនិត្យមើលបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅវៀតណាមគឺយើងចូលរួមផ្តល់យោបល់ដែរជាពិសេសនៅខែកក្កដាខាងមុខនៅពេលដែលមានការអនុម័តទទួលយកការត្រួតពិនិត្យតាមដំណាក់កាលលើសិទ្ធិមនុស្សនៅវៀតណាម។ ក្រុមខ្មែរកម្ពុជាក្រោមបានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការរៀបចំរបាយការណ៍ដាក់ជូនអង្គការសហប្រជាជាតិ។ នៅខែមករាខាងមុខក៏អីចឹងដែរក្នុងពេលត្រួតពិនិត្យមើលគឺយើងនឹងធ្វើឱ្យប្រាកដថាបញ្ហាដែលមានសារៈសំខាន់ត្រូវគេបញ្ចូលក្នុងបញ្ជីត្រួតពិនិត្យសិទ្ធិមនុស្សតាមដំណាក់កាលជាសាកលលើប្រទេសវៀតណាម»។
រីឯគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលទើបតែចូលជាធរមានក្នុងឆ្នាំ២០១៦ហើយត្រូវសម្រេចឱ្យបាននៅឆ្នាំ២០៣០ គឺផ្តោតលើការផ្តល់យុត្តិធម៌ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ការកសាងស្ថាប័ន ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ការការពារធនធានធម្មជាតិនិងការចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយនឹងអ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកតស៊ូមតិនិងអ្នកវិភាគនានាដើម្បីទទួលស្គាល់ពីសិទ្ធិក្នុងការធ្វើការសម្រេចជោគវាសនាដោយខ្លួនឯង។
លោកចូរ ស្សួរ បានបន្ថែមទៀតថា៖
«សិទ្ធិក្នុងការសម្រេចជោគវាសនាដោយខ្លួនឯងគឺជាលក្ខខណ្ឌជាមុនមួយដែលពលរដ្ឋអាចធ្វើការសម្រេចចិត្តជាដំបូងបំផុតលើការកំណត់អត្តសញ្ញាណដោយខ្លួនឯងក្នុងនាមជាជនជាតិដើម ហើយទីពីរវាគឺជាដំណើរការមួយ។ ដូច្នេះដំណើរឆ្ពោះទៅឯករាជ្យមិនមែនមានតែមួយនោះទេ។ មានវិធីជាច្រើនដែលជនជាតិដើមអាចប្រើប្រាស់ដើម្បីរួចផុតពីអាណានិគម»។
បច្ចុប្បន្នសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមគឺជាសមាជិកនៃអង្គការប្រជាជាតិនិងប្រជាជនដែលគ្មានតំណាង (ហៅកាត់ថាUNPO) ដែលជាអង្គការអន្តរជាតិមួយបង្កើតឡើងដើម្បីផ្តល់ឱកាសឱ្យ ប្រជាជាតិនិងប្រជាជននៅជុំវិញពិភពលោកដែលមិនមានតំណាងមានឱកាសសម្តែងក្តីកង្វល់និងការទាមទារសិទ្ធិរបស់ពួកគេ។
អង្គការប្រជាជាតិនិងប្រជាជនដែលគ្មានតំណាងបានលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ ការប្រមូលកម្លាំងដោយចូលរួមនយោបាយក្នុងប្រទេសដែលពួកគេរស់នៅ និងចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយនឹងចលនាតស៊ូទាមទារនៅក្រៅប្រទេសដទៃទៀតនិងក្រុមនានានៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមជាដើម។
លោករ៉ាល់ បាន់ជ្ហ (Ralph Bunche) អគ្គលេខាធិការនៃអង្គការប្រជាជាតិនិងប្រជាជនគ្មានតំណាងក៏បានលើកទឹកចិត្តខ្មែរក្រោមឱ្យចូលរួមធ្វើនយោបាយថ្នាក់មូលដ្ឋាននៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលពួកគេរស់នៅដើម្បីមានឱកាសដោះស្រាយបញ្ហាពួកគេបាន។
លោករ៉ាល់ បាន់ជ្ហ បានបន្ថែមថា៖
«ចូរចូលរួមនៅក្នុងនយោបាយថ្នាក់មូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសដែលពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមរស់នៅ ពីព្រោះទាំងនេះគឺជាមធ្យោបាយដ៏ល្អក្នុងការលើកឡើងពីបញ្ហារបស់ខ្មែរក្រោមជាមួយនឹងប្រទេសទាំងនោះ»។
បច្ចុប្បន្នមានពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមត្រូវគេរាយការណ៍ថាមានចំនួនប្រហែល៤០.០០០នាក់រស់នៅជុំវិញពិភពលោកដែលភាគច្រើនគឺរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានចំនួនរហូតដល់ជាង៣០.០០០នាក់។ រីឯនៅប្រទេសកម្ពុជាវិញពួកគេមានចំនួនប្រហែល១,២លាននាក់។ នៅប្រទេសវៀតណាមមានពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមចំនួន៧លាននាក់ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានវាយតម្លៃថាពលរដ្ឋវៀតណាមដើមកំណើតខ្មែរ(ដែលជាឈ្មោះផ្លូវការ) មានប្រហែលតែ១,៤លាននាក់តែប៉ុណ្ណោះ។
បច្ចុប្បន្នខ្មែរកម្ពុជាក្រោមរងការរំលោភបំពានផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សដែលប៉ះពាល់ដីស្រែចម្ការការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញខាងផ្នែកសាសនា កង្វះការសិក្សាភាសាខ្មែរឱ្យបានទូលំទូលាយ គ្មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការនិយាយស្តី ផលប៉ះពាល់ខាងផ្នែកបរិស្ថានលើជីវភាពរស់នៅនិងត្រូវធ្វើចំណាកស្រុកក្នុងប្រទេសដើម្បីស្វែងរកការងារធ្វើហើយអ្នកខ្លះក៏ត្រូវរត់ភៀសខ្លួនចេញក្រៅប្រទេសដើម្បីគេចចេញពីការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទាំងនោះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមមានចំណុចខ្លាំងដែលពួកគេអាចនឹងប្រើប្រាស់តាមផ្លូវច្បាប់នោះគឺការរក្សាអត្តសញ្ញាណជាតិដែលមានការគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា រក្សាវប្បធម៌ខ្មែរហើយបន្តប្រើប្រាស់ភាសានិងអក្សរសាស្រ្តខ្មែរជាដើម។
លោកប្រាក់ សេរីវុឌ្ឍ ប្រធានសហព័ន្ធខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានស្នើឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជាចងចាំថាខ្មែរកម្ពុជាក្រោមក៏ជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ខ្លួនផងដែរ។
«រឿងរ៉ាវតស៊ូរបស់យើងបើបងប្អូនខ្មែរនៅកម្ពុជាមិនខ្វល់មិនរវីរវល់ទេ ការប្រឹងរបស់ខ្មែរក្រោមទទេមិនគ្រប់កម្លាំងទេ ត្រូវគិតដល់បងប្អូនខ្មែរក្រោមទោះបីតាមផ្លូវចិត្តក្តីឱ្យតែយល់រឿងយើង។ នេះហើយជារឿងមួយដែលយួនវាព្រួយបារម្ភ។ យួនវាមិនចង់ឱ្យខ្មែរនៅកម្ពុជាយល់ដឹងពីរឿងកម្ពុជាក្រោម ហើយបំភ្លេចរឿងហ្នឹងថារឿងនៅស្រុកយួនប៉ុន្តែបើខ្មែរនៅកម្ពុជាចេះនឹកឃើញដល់កម្ពុជាក្រោមគឺរឿងយើងអត់បាត់ទេ»។
លោកក៏បានអំពាវនាវដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជាជួយសម្រួលឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទទួលបានការជ្រកកោនផងនៅពេលដែលពួកគេរត់ភៀសខ្លួនមកដល់ទឹកដីកម្ពុជាដោយសារមានការត្អូញត្អែពីការមិនសូវទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ពីអាជ្ញាធរកម្ពុជាលើសិទ្ធិសេរីភាពនិងទុក្ខលំបាករបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោមដែលបានភៀសខ្លួនមកដល់ទឹកដីកម្ពុជាដែលក្នុងនោះរួមមានការលំបាកក្នុងការទទួលបានឯកសារផ្លូវច្បាប់និងការធ្វើពិធីរំលឹកការបាត់បង់ទឹកដីជាដើម។
លោកសួស យ៉ារ៉ា អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលបានអនុម័តច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិបានលើកឡើងថាការអនុវត្តច្បាប់គឺមិនត្រូវច្របូកច្របល់នឹងមនោសញ្ចេតនាប្រវត្តិសាស្រ្តបានឡើយ៖
«ការអនុវត្តច្បាប់និងមនោសញ្ចេតនាមិនអាចឡូកឡំគ្នាបានទេ។ មនោសញ្ចេតនាគឺយើងនៅតែទទួលស្គាល់ថាជាប្រវត្តិសាស្រ្តជាអតីតទឹកដីមួយរបស់កម្ពុជាឬក៏ជាប្រជាជនកម្ពុជាប៉ុន្តែក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នច្បាប់ត្រូវបានអនុម័តច្បាស់លាស់ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ តាមធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ អីចឹងគាត់មកគាត់ត្រូវទទួលស្គាល់ថាកាន់អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិវៀតណាម ដើមកំណើតខ្មែរឬយ៉ាងម៉េចប៉ុន្តែគាត់ជាប្រជាជនវៀតណាម។ កម្ពុជាក៏ដូចគ្នា ដែលរស់នៅកម្ពុជាក៏យើងមានអតីតប្រជាជនវៀតណាមដែលរស់នៅស្របច្បាប់។ គាត់រស់នៅបីបួនប្រាំជំនាន់គឺទៅជាប្រជាជនខ្មែរអស់ហើយហ្នឹង។ អីចឹងគាត់ក៏កាន់អត្តសញ្ញាណខ្មែរ បណ្ណខ្មែរត្រឡប់ទៅវៀតណាមវិញដូចគ្នាដែរ»។
រីឯលោកផៃ ស៊ីផានអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានសម្តែងការប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះបញ្ហាខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដោយលោកលើកឡើងពីច្បាប់អន្តោប្រវេសន្តនិងសញ្ជាតិរបស់កម្ពុជាដែលមានជាធរមាននិងផែនទីដែលបន្សល់ពីសម័យអាណានិគមនិយមបារាំងដែលត្រូវតែគោរព។
លោកបានបន្ថែមថា៖
«គ្មានជនណាមួយដែលមិនស្តាយមរតករបស់បុព្វបុរសដែលបាត់បង់នោះទេក៏ប៉ុន្តែច្បាប់អន្តរជាតិបានប្រាប់យើង អត្ថន័យរបស់ជាតិបានប្រាប់យើងច្បាស់ថាយើងមិនអាចធ្វើហួសពីហ្នឹងទេ។ នេះជាចំណុចសំខាន់»។
លោកផៃ ស៊ីផាន អះអាងថារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏តែងតែរំលឹកដល់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមឱ្យផ្តល់សិទ្ធិដល់ខ្មែរក្រោមក្នុងនាមជាពលរដ្ឋសាកលមួយដោយមិនគិតពីការបែងចែកជាតិសាសន៍ទេហើយលោកសម្តែងការពេញចិត្តដល់ការវិវត្តន៍មួយចំនួននៅដែនដីកម្ពុជាក្រោម៖
«អ្វីដែលយើងវាយតម្លៃខ្ពស់ចំពោះការជួយឧបត្ថម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមជូនដល់បងប្អូនកម្ពុជាក្រោមកំពុងតែមានកើនប្រកបដោយគុណភាពដែលយើងអាចទទួលយកបានជាអន្លើៗដូចជាការចូលរៀន ដូចជាការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតក៏ប៉ុន្តែយើងចង់បានច្រើនជាងហ្នឹងទៅទៀត ក្នុងន័យតម្លៃមនុស្សមិនមែនក្នុងន័យលក្ខណៈប្រកាន់ពូជសាសន៍ទេ»។
ប៉ុន្តែលោកផៃស៊ីផានក៏បានសរសើរដល់ការតស៊ូតាមផ្លូវច្បាប់របស់សកម្មជននៅក្រៅប្រទេសក្នុងការទាមទារសិទ្ធិស្វ័យសម្រេចរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរក្រោម៖
«ហើយជាមួយគ្នានឹងដែរកម្ពុជាក្រោមមានភ័ព្វវាសនាដែលបងប្អូននៅសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតែមានសកម្មភាពដើម្បីតវ៉ារក្សាសិទ្ធិម្ចាស់ស្រុកដើមរស់នៅក្នុងកម្ពុជាក្រោមនេះឯងតាមរយៈការគាំទ្ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ នេះយើងឃើញសកម្មភាពនេះល្អម្យ៉ាងដែរក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនលូកលាន់ប៉ះពាល់ទៅក្នុងអ្វីទៅលើរឿងផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសមួយទៀតទេគឺយើងឈរលើសន្តិសហវិជ្ជមាន»។
អាណានិគមបារំាងបានសម្រេចកាត់ដែនដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោមឬកូសាំងស៊ីន ទៅឱ្យស្តេចបាវដាយរបស់វៀតណាមគ្រប់គ្រងជាផ្លូវការតាំងពីថ្ងៃទី៤ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩ដោយមិនបានពិភាក្សាជាមួយនឹងព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទេ។ ចំណាត់ការនាពេលនោះគឺក្នុងគោលបំណងទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលនៃក្រុមកុម្មុយនិស្តដែលបានគ្រប់គ្រងវៀតណាមខាងជើងរួចទៅហើយ។ ដែនដីកម្ពុជាក្រោមមានទំហំ៦៧.៧០០គីឡូម៉ែត្រការ៉េនិងត្រូវជា២១ខេត្តដែលមានកោះធំៗចំនួនពីរគឺកោះត្រល់និងកោះត្រឡាច។ ពលរដ្ឋខ្មែរកម្ពុជាក្រោមភាគច្រើនកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនានីកាយថេរវាទនិងនិយាយភាសាខ្មែរក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃ។
លោកថាច់ សេដ្ឋា នាយកប្រតិបត្តិនៃសហគមន៍ខ្មែរកម្ពុជាក្រោមដែលមានមូលដ្ឋាននៅរាជធានីភ្នំពេញនៅតែបដិសេធមិនទទួលស្គាល់ការគ្រប់គ្រងរបស់អាជ្ញាធរវៀតណាមលើដែនដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោមទេ។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖
«វាជាការពិតហើយរឿងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមវាជាទឹកដីរបស់យួន វាជាការពិតយួនត្រួតត្រា ប៉ុន្តែយើងត្រូវគិតថាយួនត្រួតត្រាបែបអាណានិគម មិនមែនយកទឹកដីរបស់យើងដោយស្របច្បាប់ទេ។ យើងមើលឯកសារទាំងអស់ដែលខ្ញុំស្រាវជ្រាវគឺគ្មានស្តេចអង្គណាមួយឬថ្នាក់ដឹកនាំអង្គណាមួយ ឬកិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយ ឬសន្ធិសញ្ញាណាមួយដែលខ្មែរផ្ទេរទៅឱ្យយួនគឺអត់មានទាល់តែសោះហើយនៅតែចាត់ទុកថាការគ្រប់គ្រង ការត្រួតត្រារបស់យួនយកទឹកដីកម្ពុជាក្រោមគឺជាអំពើខុសច្បាប់។ យើងមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការទាមទារមកវិញ»។
លោកថាច់ សេដ្ឋា យល់ថាដោយសារស្ថានភាពនយោបាយគឺកម្ពុជានៅមិនទាន់អាចទាមទារបានមកវិញទេ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកបានសម្តែងក្តីសង្ឃឹមថាការយល់ដឹងពីបញ្ហាខ្មែរកម្ពុជាក្រោមនៅក្នុងស្រទាប់យុវជនជំនាន់ក្រោយមានច្រើន។
លោកថាច់ សេដ្ឋាបានបន្ថែមថា៖
«ឥឡូវយើងបានធ្វើឱ្យគាត់មានស្មារតីជាតិនិយម។ គាត់ចេះស្រឡាញ់ទឹកដីស្រឡាញ់ជាតិសាសន៍ខ្លួនឯង។ នេះដែលខ្ញុំមានមោទនភាពដែរហើយវាជាលទ្ធផលមួយដែលយើងខំប្រឹងប្រែងហើយគំនិតនេះយើងបានបញ្ជ្រាបបានច្រើនទៅក្នុងស្រទាប់យុវជនយើងជំនាន់ក្រោយ»។
នៅខួបលើកទី៧០នៃការប្រារព្ធទិវាបាត់បង់ដែនដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោមលោកថាច់ សេដ្ឋាមើលឃើញថាមានការប្រារព្ធនៅទូទាំងពិភពលោកដែលខុសពីឆ្នាំ២០០០នៅពេលដែលលោកបានបង្កើតទិវានេះដំបូង៕
