ភ្ជាប់​ទៅ​គេហទំព័រ​ទាក់ទង

ព័ត៌មាន​​ថ្មី

វប្បធម៌​ចងពារ​គ្នា និង​នយោបាយ​ស្លាប់រស់​នៅ​កម្ពុជា​រារាំង​ដំណើរ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​សេរីនិយម


ទូក​ដែល​មាន​ទង់​ជាតិខ្មែរ​​​​បើក​ក្នុង​ឈូង​សមុទ្រ​ថៃ​នៅ​ជិត​​ក្រុង​ព្រះសីហនុ។
ទូក​ដែល​មាន​ទង់​ជាតិខ្មែរ​​​​បើក​ក្នុង​ឈូង​សមុទ្រ​ថៃ​នៅ​ជិត​​ក្រុង​ព្រះសីហនុ។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​ Sorpong Peou យល់​ថា សព្វថ្ងៃនេះ​ប្រទេស​កម្ពុជា​គឺជា​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ធម្មតា​ដែល​រង​កត្តា​ប្រឈម​ខាង​សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង​នយោបាយ។

កំណត់​និពន្ធ៖ លោក​ Sorpong Peou គឺជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ និង​សាស្ត្រាចារ្យ​ខ្មែរ​សញ្ជាតិ​កាណាដា នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ Ryerson University នៅ​ទីក្រុង Toronto ប្រទេស​កាណាដា។ មុន​មក​រស់នៅ​ប្រទេស​កាណាដា លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​បាន​ឆ្លងកាត់​របប​ខ្មែរ​ក្រហម។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong Peou បាន​ស្រាវជ្រាវ និង​និពន្ធ​សៀវភៅ​ជា​ច្រើន​ដែល​ផ្តោត​លើ​សន្តិភាព និង​សន្តិសុខ ជាពិសេស​គឺ​ដំណើរ​កសាង​សន្តិភាព​នៅ​កម្ពុជា​ក្នុង​អំឡុង​ដើម​ទសវត្សរ៍​១៩៩០ និង​ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា។ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​យល់​ថា សព្វថ្ងៃនេះ​ប្រទេស​កម្ពុជា​គឺជា​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ធម្មតា​ដែល​រង​កត្តា​ប្រឈម​ខាង​សង្គម សេដ្ឋកិច្ច និង​នយោបាយ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​កត់​សម្គាល់​ថា វប្បធម៌​ចងពារគ្នា​ក្រោយ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម និង​នយោបាយ​បែប​ស្លាប់រស់​នៅ​កម្ពុជា​ដែល​មេដឹកនាំ​នយោបាយ​ និង​អ្នក​មាន​អំណាច​បាន​អនុវត្ត គឺជា​កត្តា​រារាំង​ដ៏​«‍ធំ»​ដល់​កម្ពុជា ក្នុងការ​សម្រេច​បាន​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​សេរីនិយម​ដ៏​ពេញលេញ និង​សេរីភាព​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច និង​សង្គម។ នៅ​ក្នុង​បទសម្ភាសន៍​តាម​ទូរស័ព្ទ​ជាមួយ​នាង ទែន សុខស្រីនិត នៃ VOA នៅ​រដ្ឋធានី​វ៉ាស៊ីនតោន លោក​សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong Peou នៅ​ប្រទេស​កាណាដា បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា ដើម្បី​ជម្នះ​កត្តា​ប្រឈម​នេះ​បាន លុះត្រាតែ​មេដឹកនាំ​នយោបាយ​ជាន់​ខ្ពស់ ទាំង​គណបក្ស​កាន់​អំណាច និង​គណបក្ស​ជំទាស់ និង​អ្នក​មាន​អំណាច​នៅ​កម្ពុជា​មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ខ្ពស់​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​កិច្ចការ​នេះ។

តើ​លោក​បាន​ភៀស​ខ្លួន​ពី​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​នៅ​កម្ពុជា​ដោយ​របៀប​ណា?

​សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ ខ្ញុំ​បាន​រស់នៅ​ក្រោម​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​រហូត​ដល់​របប​នេះ​បាន​ដួល​រលំ​ទៅ ដោយ​សារ​ការ​ឈ្លានពាន​របស់​កងទ័ព​វៀតណាម​នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​១៩៧៨។ ខ្ញុំ​បាន​ចាកចេញ​ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយ​ខ្ញុំ​បាន​ចាកចេញ​ពី​កម្ពុជា​តែ​ម្នាក់​ឯង​ ហើយ​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​ព្រំដែន​ខ្មែរ​ថៃ ដើម្បី​សន្តិសុខ។ ខ្ញុំ​ត្រូវតែ​ចាកចេញ​តែ​ម្នាក់​ឯង។ ម្តាយ និង​បងប្អូន​របស់​ខ្ញុំ​ប្រាំមួយ​នាក់​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​ឡើយ។ ខ្ញុំ​បាន​រស់នៅ​ជំរំផ្សេងៗ​គ្នា​នៅ​ប្រទេស​ថៃ។ ខ្ញុំ​បាន​រស់នៅ​ជំរំ​ខាវអ៊ីដាង​ជា​ច្រើន​ខែ មុន​ពេល​ខ្ញុំ​ចាកចេញ​ទៅ​រស់នៅ​ជំរំ​កាំពុត។ បន្ទាប់​មក ខ្ញុំ​បាន​ទៅ​រស់នៅ​ជំរំ​អន្តរកាល​ជន​ភៀស​ខ្លួន​មួយ​ទៀត មុន​ពេល​ខ្ញុំ​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​រស់នៅ​ប្រទេស​កាណាដា​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨២។

​ដូចនេះ ខ្ញុំ​បាន​មក​ដល់​ប្រទេស​កាណាដា​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨២ ក្រោយពី​បាន​រស់នៅ​ក្នុង​ជំរំ​ចំនួន​៣​នៅ​ប្រទេស​ថៃ។ នេះ​គឺជា​បទ​ពិសោធន៍​ដ៏​មាន​ន័យ​មួយ​សម្រាប់​ខ្ញុំ ដែល​បាន​ឆ្លង​កាត់​បទ​ពិសោធន៍​រស់នៅ​ទាំង​អស់​នេះ។ ខ្ញុំ​បាន​ចាំ​ថា នៅ​ពេល​ដែល​យន្តហោះ​ចាប់ផ្តើម​ហោះ​ឡើង ខ្ញុំ​មាន​អារម្មណ៍​ធូរ​ស្បើយ​ក្នុង​ចិត្ត​យ៉ាង​ខ្លាំង ដោយ​ខ្ញុំ​យល់​ថា ខ្ញុំ​បាន​រួច​ផុត​ពី​ការ​យល់សុបន្តិ​ដ៏​អាក្រក់​មួយ​នេះ។

ក្នុង​របប​ខ្មែរ​ក្រហម គ្រួសារ​របស់​ខ្ញុំ ​បាន​រស់នៅ​ក្នុង​ភូមិ​មួយ តែ​ប្អូនប្រុស និង​ប្អូនស្រី​របស់​ខ្ញុំ​គឺជា​កង​ចល័ត​យុវជន​រស់នៅ​បែក​គ្នា។ ខ្ញុំ​រស់នៅ​ក្នុង​ភូមិ​ជាមួយ​ម្តាយ​ខ្ញុំ ប៉ុន្តែ​នៅ​ផ្ទះ​ខុស​គ្នា។ ក្រោយ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ដួល​រលំ​ទៅ បងប្អូន​ខ្ញុំ​បាន​វិល​ត្រឡប់​មក​រស់នៅ​ក្នុង​ភូមិ​វិញ។ យើង​ក៏​បាន​ជួបជុំ​គ្នា​បាន​ប៉ុន្មាន​សប្តាហ៍ មុន​ខ្ញុំ​បាន​ភៀស​ខ្លួន​មក​រស់នៅ​ជំរំ។

តើ​មាន​អ្វី​កើតឡើង​ ​ក្រោយពេល​ដែល​លោក​បាន​មក​រស់នៅ​ប្រទេស​កាណាដា?

សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ យន្តហោះ​ខ្ញុំ​បាន​ចុះចត​នៅ​ទីក្រុង Montreal ហើយ​ពីរបី​ថ្ងៃ​ក្រោយ​មក ​ខ្ញុំ​បាន​ទៅ​រស់នៅ​ទីក្រុង Ottawa។ សព្វថ្ងៃនេះ ម្តាយ​ខ្ញុំ និង​បងប្អូន​ខ្ញុំ​កំពុង​រស់នៅ​ទីក្រុង Ottawa។ ជាងមួយ​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​ខ្ញុំ​បាន​រស់នៅ​ក្រុង Ottawa ខ្ញុំ​ក៏​បាន​សម្រេច​ចិត្ត​ចូលរៀន​នៅ​មហា​វិទ្យាល័យ Waterloo ខាង​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ និង​ការ​សិក្សា​អំពី​សន្តិភាព និង​ជម្លោះ។ ខ្ញុំ​បាន​រៀន​នៅ​ទីនោះ​រយៈពេល​៤ឆ្នាំ ហើយ​ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ផ្លាស់​ទៅ​រស់នៅ Toronto ហើយ​បាន​បន្ត​រៀន​ថ្នាក់​ឧត្តមសិក្សា​នៅ​សាកល​វិទ្យាល័យ York University។

លោក​សាស្ត្រាចារ្យ​យល់​ឃើញ​យ៉ាង​ដូច​ម្តេច​ពី​ស្ថានភាព​ និង​កត្តា​ប្រឈម​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ក្រោយ​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​បាន​ដួល​រលំ​ទៅ?

សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ តាម​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​ខ្ញុំ មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​វិជ្ជមាន​ច្រើន​នៅ​កម្ពុជា។ ​ក្រោយ​ពេល​ដែល​ខ្ញុំ​បាន​មក​រស់នៅ​ប្រទេស​កាណាដា​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៨២​មក ​ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩២ នៅ​ពេល​ដែល​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​ដាក់​បេសកកម្ម​រក្សា​សន្តិភាព​ទៅ​កម្ពុជា។ ​ខ្ញុំ​បាន​ទៅ​កម្ពុជា​ដើម្បី​តាមដាន​ដំណើរការ​បេសកកម្ម​សន្តិភាព​នេះ ដែល​ជា​ផ្នែកមួយ​នៃ​ការ​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​របស់​ខ្ញុំ ដើម្បី​ស្វែងយល់​ពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ដែល​បាន​កើត​ឡើង​នៅ​ពេល​នោះ។ អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​នាំ​ឲ្យ​មាន​សន្តិភាព​ទៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​ពេល​នោះ។

​ពេល​នោះ​គឺជា​ឆ្នាំ​ដ៏​លំបាក​នៅ​កម្ពុជា បើ​ទោះ​បី​ជា​១០ឆ្នាំ​បាន​កន្លង​ទៅ​ក៏ដោយ។ ​ខ្ញុំ​បាន​សម្គាល់​ឃើញ​ថា ជីវភាព​រស់នៅ​របស់​ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មិន​ទាន់​វិល​ត្រឡប់​ទៅ​រក​ភាព​ប្រក្រតី​វិញ​នៅ​ឡើយ​ទេ ហើយ​សន្តិសុខ​ខាង​នយោបាយ​ក៏​នៅ​មាន​ស្ថានភាព​មិន​ល្អ​នៅ​ឡើយ។ ជម្លោះ​ និង​អំពើ​ហិង្សា​ខាង​នយោបាយ នៅ​តែ​បន្ត​កើត​ឡើង។ ​ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ចុះឡើង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ជា​បន្តបន្ទាប់ ​ដើម្បី​ការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​ខ្ញុំ។ ​ខ្ញុំ​អាច​និយាយ​បាន​ថា ​ការ​រំលំរលាយ​របស់​ខ្មែរ​ក្រហម​នៅ​ឆ្នាំ១៩៩៨ គឺជា​ហេតុផល​ចម្បង​សម្រាប់​កម្ពុជា​សាទរ​សន្តិភាព​បាន។ ​សម្រាប់​ខ្ញុំ នោះ​គឺជា​ការ​វិវត្តន៍​វិជ្ជមាន​ដ៏​ធំ​មួយ​នៅ​ក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​បច្ចុប្បន្នភាព​របស់​កម្ពុជា។ ចាប់តាំង​ពី​ពេល​នោះ​មក ​ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ប្រទេស​កម្ពុជា​យ៉ាងតិច​ក្នុង​មួយ​ឆ្នាំ​ម្តង ហើយ​ឥឡូវ​នេះ​កម្ពុជា​មាន​សន្តិភាព មិន​មាន​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​ទៀត​ឡើយ។ ហើយ​ខ្ញុំ​យល់​ថា នេះ​គឺជា​ការ​វិវត្តន៍​វិជ្ជមាន​ដ៏​ធំ​មួយ។

​សព្វថ្ងៃនេះ កម្ពុជា​បាន​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ធម្មតា​មួយ បើ​ទោះ​បី​ជា​កម្ពុជា​កំពុង​រង​កត្តាប្រឈម​ខាង​នយោបាយ ​សង្គម និង​សេដ្ឋកិច្ច​ជា​ច្រើន​ក្តី។ សរុប​មក កម្ពុជា​មាន​សក្តានុពល​ច្រើន។ តែ​កត្តា​ប្រឈម​មួយ​ទៀត​ដែល​យើង​គួរ​កត់​សម្គាល់​នោះ​គឺ​ថា សន្តិភាព​មាន​ តែ​សន្តិភាព​នោះ​មិន​មាន​ស្ថានភាព​ដ៏​រឹងមាំ​នោះ​ទេ។ សន្តិភាព​ដ៏​រឹងមាំ មាន​ន័យ​ថា ប្រទេស​មួយ​មិន​អាច​ប្រឈម​នឹង​ឱកាស​នៃ​ការ​កកើត​ឡើង​នៃ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ និង​អំពើ​ហិង្សា​ខាង​នយោបាយ​ទេ។ សន្តិភាព​ដ៏​រឹងមាំ​នេះ កើត​ឡើង​ នៅ​ពេល​ដែល​ប្រទេស​នោះ​មាន​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រកប​ដោយ​ស្ថិរភាព ដែល​ជំរុញ​ឲ្យ​មាន​ការ​ប្រកួតប្រជែង​ក្នុង​ការ​បោះឆ្នោត​ដោយ​សន្តិភាព ហើយ​គណបក្ស​ជំទាស់​មាន​ឱកាស​ឈ្នះ​ការ​បោះឆ្នោត ហើយ​ជាពិសេស​គឺ​ការ​តម្រូវ​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្ទេរ​អំណាច​នយោបាយ​ដោយ​សន្តិភាព។

ក៏ប៉ុន្តែ កម្ពុជា​មិន​ទាន់​ដើរ​ដល់​ដំណាក់កាល​នោះ​ទេ។ សរុប​មក កម្ពុជា​គឺជា​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍ​ធម្មតា​មួយ ដោយ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​សង្គម និង​បញ្ហា​សេដ្ឋកិច្ច​ច្រើន រួមទាំង​ភាព​ក្រីក្រ។ កម្រិត​ការ​អប់រំ​នៅ​កម្ពុជា​ក៏​នៅតែ​ជា​បញ្ហា តែ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ខាង​ហេដ្ឋារចនា​សម្ព័ន្ធ​មាន​ដំណើរការ​ល្អ។ ខ្ញុំ​សូម​កោត​សរសើរ​ចំពោះ​សមិទ្ធិផល​ដែល​កំពុង​កើត​មាន​ឡើង​នៅ​កម្ពុជា ក៏​ប៉ុន្តែ កម្ពុជា​ត្រូវ​ធ្វើ​ដំណើរ​លើ​ផ្លូវ​ដ៏​វែង​ឆ្ងាយ​ទៅ​មុខ​ទៀត។

តើ​លោក​យល់​ថា ​កិច្ចការ​អ្វី​ខ្លះ​ដែល​កម្ពុជា​ចាំបាច់​ត្រូវធ្វើ​ដើម្បី​សម្រេច​បាន​«‍សន្តិភាព​ដ៏​រឹងមាំ»​បាន?

សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ នេះ​គឺជា​សំណួរ​ដ៏​លំបាក​មួយ ពីព្រោះ​ខ្ញុំ​យល់​ថា គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​អាច​យល់​ច្បាស់​ពី​បញ្ហា​នេះ​បាន​ទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​អាច​និយាយ​បាន​នោះ​គឺ​ថា ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ដើរ​តួនាទី​យ៉ាង​សំខាន់ ហើយ​វា​គឺជា​ដំណើរការ​ដ៏​យូរ​អង្វែង​មួយ ហើយ​នឹង​ជួប​កត្តា​ប្រឈម​ជា​ច្រើន​មុន​នឹង​សម្រេច​បាន​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ដ៏​ពេញលេញ​មួយ។ វា​មិនមែន​ជា​កិច្ចការ​ដ៏​ស្រួល​នោះ​ទេ។ គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​រំពឹង​ថា កម្ពុជា​នឹង​ក្លាយ​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ប្រកប​ដោយ​ស្ថិរភាព និង​សេរីភាព​ដ៏​ពេញលេញ​មួយ​ក្នុង​រយៈពេល​មួយ​ប៉ប្រិច​ភ្នែក​ ឬ​ក្នុង​រយៈពេល​ពីរបី​ទសវត្សរ៍​នោះ​ទេ។ ដំណើរការ​នេះ​ត្រូវការ​រយៈពេល​យូរ​ជាង​នេះ។

ក៏​ប៉ុន្តែ ស្របពេល​ជាមួយ​គ្នា​នោះ កម្ពុជា​អាច​សម្រេច​បាន​កិច្ចការ​ដ៏​ល្អ​ប្រសើរ​ច្រើន​ជាង​នេះ។ នៅ​កម្ពុជា ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​បាន​ចាប់ផ្តើម​ឡើង នៅពេល​ដែល​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​បាន​រៀបចំ​ការ​បោះឆ្នោត​នៅ​ឆ្នាំ​១៩៩៣។ តែ​ដំណើរការ​នេះ​បាន​ជួប​បញ្ហា​នៅ​ក្នុង​អំឡុង​ពាក់​កណ្តាល​ទសវត្សរ៍​១៩៩០។ មាន​ការ​តតាំង​គ្នា​ដោយ​ហិង្សា​រវាង​គណបក្ស​កាន់​អំណាច​នៅ​ពេល​នោះ គឺ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៩៧។ តាម​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​ខ្ញុំ ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​បាន​ជាប់គាំង ហើយ​មិន​បាន​ធ្វើ​ការ​វិវត្តន៍​ដ៏​ពិត​ប្រាកដ​នោះ​ទេ។ ជាក់ស្តែង ប្រទេស​កម្ពុជា និង​ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​បាន​ជាប់​ក្នុង​របប​ផ្តាច់ការ​មួយ។ តាមរយៈ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​ខ្ញុំ ខ្ញុំ​បាន​បកស្រាយ​អំពី​ដំណើរការ​បោះឆ្នោត និង​ប្រព័ន្ធ​បោះឆ្នោត​នៅ​កម្ពុជា​ថា ត្រូវបាន​គ្រប់គ្រង​ដោយ​គណបក្ស​មាន​អំណាច​តែ​មួយ ដែល​បាន​គ្រប់គ្រង​រាល់​ដំណើរការ​នយោបាយ​ទាំង​អស់។ ហើយ​ខ្ញុំ​បាន​រកឃើញ​តាមរយៈ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​ខ្ញុំ​ថា អ្វី​ដែល​យើង​បាន​ឃើញ​នៅ​កម្ពុជា​គឺ​ថា ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​ត្រូវបាន​បង្រ្កាប។ ដូចនេះ ទស្សនៈវិស័យ​សម្រាប់​ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ ឬ​ក៏​ការ​ពង្រឹង​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​គឺ​មាន​ក្តី​សង្ឃឹម​តិច​ណាស់។

​ខ្ញុំ​មិន​គិត​ថា ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​នឹង​ត្រូវបាន​ពង្រឹង​ក្នុង​ពេល​ឆាប់ៗ​នេះ​ទេ។ មូល​ហេតុ​ដ៏​ធំ​មួយ​គឺ​ថា ​គណបក្ស​នយោបាយ​ដែល​គ្រប់គ្រង​រាល់​ដំណើរការ​នយោបាយ​ទាំង​អស់ ហើយ​បើ​និយាយ​ឲ្យ​យុត្តិធម៌​សម្រាប់​គ្រប់​គណបក្ស​នយោបាយ​ទាំង​អស់ ​ប្រទេស​កម្ពុជា​កំពុង​តែ​ជាប់​គាំង​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​មួយ ដែល​ខ្ញុំ​យល់​ថា ជា​នយោបាយ​បែប​ស្លាប់​រស់ ពីព្រោះ​ថា នៅ​កម្ពុជា​មាន​ការ​យល់​ឃើញ​ថា ​បើ​អ្នក​ឈ្នះ វា​ជា​រឿង​ល្អ។ បើ​អ្នក​ចាញ់ វា​មិន​មែន​ជា​រឿង​ល្អ​នោះ​ទេ។ នេះ​គឺជា​នយោបាយ​បែប​ស្លាប់​រស់។ គ្រប់​គណបក្ស​នយោបាយ ជាពិសេស​គណបក្ស​នយោបាយ​ធំៗ​កំពុង​តស៊ូ​ដណ្តើម​អំណាច​ដើម្បី​រស់ ដោយសារ​តែ​ បើ​អ្នក​ចាញ់ នោះ​អ្នក​នឹង​មាន​បញ្ហា។ ក៏ប៉ុន្តែ នយោបាយ​បែប​ស្លាប់រស់​ដ៏​រាំរៃ​នេះ​ទំនង​ជា​មិន​សាបសូន្យ​នា​ពេល​ឆាប់ៗ​នេះ​ទេ បើសិន​ជា​គ្មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ដ៏​ធំ​ពី​គណបក្ស​កាន់​អំណាច និង​ពី​គណបក្ស​នយោបាយ​ធំៗ​មួយ​ចំនួន​ទៀត ដើម្បី​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​តាម​វិធីសាស្ត្រ​នយោបាយ​ការទូត​នោះ។

តើ​លោក​យល់​យ៉ាងណា​អំពី​អំណាច​ពលរដ្ឋ​ក្នុងការ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ជា​វិជ្ជមាន​ជុំវិញ​ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា?

សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ អំណាច​ពលរដ្ឋ​គឺជា​កត្តា​សំខាន់​មួយ​នៅ​ក្នុង​ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ដំបូង​នៃ​ដំណើរការ​នេះ អំណាច​ពលរដ្ឋ​មិន​សូវ​មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់ណា​ទេ នេះ​បើ​តាម​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​ខ្ញុំ។ នៅ​ចុង​បញ្ចប់ ក្រុម​អ្នក​មាន​អំណាច​វិញទេ ដែល​មាន​ឥទ្ធិពល​ដ៏​ធំ​បំផុត​ក្នុង​ជីវិត​នយោបាយ​កម្ពុជា។ លុះត្រាតែ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​មាន​ស្ថានភាព​រឹងមាំ​ជាង​នេះ ឬ​មាន​ច្រើន​ជាង​នេះ បើ​មិន​ដូច្នោះ​ទេ​តួនាទី​របស់​សង្គម​ស៊ីវិល​នឹង​នៅតែ​ខ្សោយ ហើយ​នឹង​មិន​អាច​ជំរុញ​ឲ្យ​ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​ដើរ​ទៅ​មុខ​បាន​ឡើយ។ ដូច្នេះ កម្ពុជា​នៅតែ​ស្ថិត​ក្នុង​ដំណាក់កាល​ដំបូង​នៃ​ដំណើរការ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយ​វា​អាស្រ័យ​លើ​អ្នក​មាន​អំណាច​នៅ​កម្ពុជា​ទាំង​អស់ រួមទាំង​គណបក្ស​ជំទាស់ ក្នុងការ​ចាប់ផ្តើម​រៀបចំ​គម្រោងការ ឬ​ទស្សនៈ​វិស័យ​មួយ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា​ដើរ​ទៅ​មុខ។

ក៏ប៉ុន្តែ នេះ​មិនមែន​មាន​ន័យ​ថា​ ពលរដ្ឋ​សាមញ្ញ​ធម្មតា​មិនអាច​ធ្វើ​អ្វី​បាន​នោះ​ទេ។ ដូច​ដែល​អ្នក​ដឹង​ហើយ​ថា ពលរដ្ឋ​វ័យ​ក្មេង​របស់​កម្ពុជា​ជា​ច្រើន​កំពុងតែ​ស្វះស្វែង​រក​ចំណេះ​វិជ្ជា។ ពួកគេ​ចង់​បាន​ជីវិត​ដ៏​ប្រសើរ​មួយ។ ពួកគេ​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង។ ពួកគេ​កំពុង​តែ​ខំ​ដើរ​ទៅ​មុខ ហើយ​នេះ​គឺជា​រឿង​ដ៏​ល្អ​មួយ។ ក៏ប៉ុន្តែ រាល់​ចលនា​សង្គម និង​កិច្ច​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ដែល​កើត​មាន​ឡើង​ក្នុង​សង្គម អាច​នឹង​ត្រូវបាន​រារាំង និង​ទប់ស្កាត់​បាន​យ៉ាង​ស្រួល បើសិន​ជា​ក្រុម​អ្នក​មាន​អំណាច​ខាង​នយោបាយ​មិន​យល់​ស្រប​គ្នា​លើ​មាគ៌ា​ដែល​កម្ពុជា​គួរ​តែ​ដើរ​ទៅ​មុខ។ ខ្ញុំ​នៅតែ​មិន​ទាន់​ឃើញ​មាន​មាគ៌ា​ណាមួយ​នៅ​ឡើយ​មក​ទល់​ពេល​នេះ។

រីឯ​នីតិរដ្ឋ​គឺជា​ស្នូល​នៃ​រាល់​ដំណើរការ​ទាំង​អស់​នៅ​កម្ពុជា ទាំង​ការ​វិវត្តន៍​ខាង​នយោបាយ និង​ទាំង​ការ​អភិវឌ្ឍ​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច។ ក៏​ប៉ុន្តែ នីតិរដ្ឋ​នៅ​កម្ពុជា​មិន​ទាន់​មាន​ពេញលេញ​នៅ​ឡើយ​ទេ។ ច្បាស់​ណាស់ កម្ពុជា​គឺជា​ប្រទេស​មួយ ដែល​រដ្ឋាភិបាល​ជា​អ្នក​ព្រាង​ច្បាប់ និង​តាក់តែង​ច្បាប់។ ក៏ប៉ុន្តែ បើសិន​ច្បាប់​មិន​ត្រូវបាន​អនុវត្ត​ដោយ​ត្រឹមត្រូវ និង​យុត្តិធម៌​ នោះ​នីតិរដ្ឋ​នេះ​នៅតែ​ត្រូវការ​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ដដែល។

អ្នក​អាច​មាន​ច្បាប់​ និង​គំនិត​ច្រើន ក៏ប៉ុន្តែ​បើ​សិន​ជា​ច្បាប់ និង​គំនិត​ទាំង​នោះ​មិន​ត្រូវបាន​យក​ទៅ​អនុវត្ត​ទេ នោះ​វា​មិន​មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​អ្វី​ឡើយ។ អ្នក​អាច​មាន​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ដ៏​ល្អ​មួយ តែ​បើសិន​ជា​គ្មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ទេ នោះ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នោះ​មិន​មាន​ប្រយោជន៍​អ្វី​នោះ​ទេ។

សព្វថ្ងៃនេះ ជាង​ពាក់​កណ្តាល​នៃ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​មាន​វ័យ​កណ្តាល ហើយ​ពួកគេ​ភាគ​ច្រើន​ភ្ជាប់​ទំនាក់ទំនង​គ្នា​តាម​រយៈ​បណ្តាញ​សង្គម។ ​ក្នុង​បរិបថ​នេះ តើ​លោក​យល់​ថា បណ្តាញ​សង្គម​អាច​ដើរ​តួនាទី​អ្វី​ដែរ​ឬ​ទេ​ក្នុង​ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នៅ​កម្ពុជា?

សាស្ត្រាចារ្យ Sorpong៖ បណ្តាញ​សង្គម​គឺជា​ការ​អភិវឌ្ឍ​ដ៏​ល្អ​មួយ។ ក៏ប៉ុន្តែ ស្រប​ពេល​ជាមួយ​គ្នា​នេះ ខ្ញុំ​មិន​យល់​ថា បណ្តាញ​សង្គម​អាច​ប្រែក្លាយ​របប​នយោបាយ​បាន​ច្រើន​ណាស់​ណា​ទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ បណ្តាញ​សង្គម​អាច​ក្លាយ​ជា​ឧបករណ៍​របស់​អ្នក​មាន​អំណាច​នយោបាយ​ទៅវិញ​ទេ បើសិន​ជា​ពួក​គេ​ជ្រើសរើស​ប្រើប្រាស់ និង​គ្រប់គ្រង​បណ្តាញ​សង្គម​នេះ។

បើសិន​ជា​គ្មាន​ឆន្ទៈនយោបាយ និង​ការ​សម្របសម្រួល​ពី​ក្រុម​អ្នក​មាន​អំណាច​ខាង​នយោបាយ​ទេ នោះ​បណ្តាញ​សង្គម​នៅ​តែ​មាន​វត្តមាន​នៅ​កម្ពុជា តែ​វា​នឹង​មិន​មាន​ឥទ្ធិពល​អ្វី​ធំដុំ​លើ​ដំណើរការ​លទ្ធិ​ប្រជាធិបតេយ្យ​នោះ​ទេ។ ឧទាហរណ៍ ដូច​នៅ​ប្រទេស​ចិន​អញ្ចឹង។ បណ្តាញ​សង្គម​អាច​ដើរ​តួនាទី​ខ្លះ តែ​ស្របពេល​ជាមួយ​គ្នា​នោះ វា​ក៏​អាច​ត្រូវបាន​បង្ក្រាប​ ឬ​គាបសង្កត់​បាន​ដែរ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​មិន​យល់​ថា នៅ​ដំណាក់កាលនយោបាយ​នេះ កម្ពុជា​អាច​ប្រើប្រាស់​បណ្តាញ​សង្គម​ជា​មធ្យោបាយ​មួយ​ក្នុងការ​លើក​កម្ពស់​លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និង​សិទ្ធិមនុស្ស​បាន​ទេ៕

XS
SM
MD
LG