នាវាឆ្មាំសមុទ្រចិនបានឆ្លងកាត់តំបន់សេដ្ឋកិច្ចផ្តាច់មុខរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ីកាលពីដើមខែកញ្ញាកន្លងទៅនេះ រហូតដល់ត្រូវបានទីភ្នាក់ងារសន្តិសុខដែនសមុទ្រមានមូលដ្ឋាននៅក្រុងហ្សាការតាប្រដេញចេញ។ ហេតុការណ៍នេះបានកើតឡើងរយៈពេលប្រាំថ្ងៃ បន្ទាប់ពីរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិចិនបានធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចដើម្បីពង្រឹងសន្តិភាពជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាទូទៅមានភាពរាក់ទាក់ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
ក្រុមអ្នកជំនាញនិយាយថា យ៉ាងណាក្តី មន្ត្រីឥណ្ឌូណេស៊ីបានទម្លាប់ទៅហើយជាមួយនឹងយុទ្ធសាស្ត្របែបធម៌ក្តៅផងត្រជាក់ផងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន ហើយគ្រាន់តែសម្របទៅតាមស្ថានការណ៍តាមរយៈការបណ្តេញនាវាចិនចេញប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែស្របពេលដូចគ្នា មន្ត្រីឥណ្ឌូណេស៊ីក៏មានការប្រយ័ត្នប្រយែងដោយបញ្ចៀសមិនឲ្យមានជម្លោះតានតឹងណាមួយតាមបណ្តោយផ្លូវទឹកឆ្ពោះទៅកាន់តំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានទាមទារយ៉ាងធំធេង ដែលក្នុងនោះរួមមានតំបន់ដែនទឹកមួយផ្នែករបស់ឥណ្ឌូណេស៊ីផងដែរ។
ក្រុមអ្នកជំនាញបានបន្ថែមថា និន្នាការបែបនេះក៏បានជះឥទ្ធិពលទៅលើទំនាក់ទំនងដែលអាចប្រែប្រួលគ្រប់ពេលវេលារវាងចិន និងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅក្នុងបរិបទដែនទឹកផងដែរ។
លោក Evan Laksamana អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រនិងសិក្សាអន្តរជាតិនៅក្រុងហ្សាការតាបាននិយាយថា៖ «មិនមែនជាការបំភាន់នោះទេ ដែលថា ចិនមានបំណងបញ្ឈប់នូវអាកប្បកិរិយារបស់ខ្លួនឬទេ ខណៈព្យាយាមរក្សាសន្តិភាពនៅក្នុងតំបន់។ លោកបានបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ភាសា និងអាកប្បកិរិយាគឺជា អ្វីដែលយើងត្រូវសម្លឹងមើល»។
លោក Eduardo Araral សាស្ត្រាចារ្យនៅមហាវិទ្យាល័យគោលនយោបាយសាធារណៈនៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរីបានលើកឡើងថា ចិនកំពុងតែឆ្លាស់គ្នាចុះឡើងរវាងការបង្ហាញនូវកម្លាំងជាមួយនឹងការចរចាបែបរាក់ទាក់ជាមួយនឹងបណ្តាប្រទេសភាគច្រើននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ លោកបាននិយាយថា ចំណាត់ការដូចនេះគួបផ្សំជាមួយនឹងការបណ្តេញនាវាចិនចេញពីឥណ្ឌូណេស៊ីគឺស្របទៅតាម «ទ្រឹស្តីល្បែង»។
លោកបានបន្ថែមថា វៀតណាមនិងហ្វីលីពីនបានប្រឈមមុខនឹងន្និនាការស្រដៀងគ្នានេះពីប្រទេសចិនពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះដែនទឹកដែលខ្លួនបានធ្វើការទាមទារ។
ប្រទេសព្រុយនេ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងវៀតណាមបានតវ៉ាប្រឆាំងយ៉ាងមុតមាំទៅនឹងការទាមទាររបស់ចិននៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលសម្បូរទៅដោយធនធានត្រី និងប្រភពថាមពល។ ចិនមិនបានទាមទារដីកោះគ្រប់គ្រងដោយឥណ្ឌូណេស៊ីនោះទេ ប៉ុន្តែបាននិយាយថា ខ្លួនមានសិទ្ធិទាមទារកម្មសិទ្ធិលើផ្នែកមួយនៃតំបន់សេដ្ឋកិច្ចលាតសន្ធឹងប្រមាណ ៣៧០គីឡូម៉ែត្រពីឆ្នេរកោះ Borneo ភាគពាយ័ព្យប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។
ចិនបានទាមទារប្រមាណ៩០ភាគរយនៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយចង្អុលបង្ហាញទៅកាន់កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រជាភស្តុតាង ទោះបីជាមានការតវ៉ាពីបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍យ៉ាងណាក្តី។ ចិនបានឆ្លើយតបនឹងការប្រឆាំងនោះដោយការប្រើប្រាស់កងទ័ពជើងទឹក ឆ្មាំសមុទ្រនិងបច្ចេកវិទ្យាទំនើបដើម្បីកាន់កាប់កូនកោះសំខាន់ៗនៅតំបន់សមុទ្រទំហំ ៣,៥លានគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលលាតសន្ធឹងចេញពីភាគខាងជើងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីទៅដល់ហុងកុង។
ការចាក់បំពេញកោះតូចៗរបស់ចិនដែលក្នុងករណីមួយចំនួនសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ផ្នែកយោធាបានធ្វើឲ្យបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មិនសប្បាយចិត្តអស់រយៈពេលមួយទសវត្សរ៍មកនេះ។
ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិចិនលោក Wei Fenghe បានជួបជាមួយនឹងរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិឥណ្ឌូណេស៊ីលោក Prabowo Subianto នៅទីក្រុងហ្សាការតា កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា។ លោក Wei បានហៅប្រទេសចិន និងឥណ្ឌូណេស៊ីថាជា «ប្រទេសជិតខាងគ្នាដ៏សំខាន់» អំឡុងពេលដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោកមកកាន់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលរួមមានប្រទេសព្រុយនេ ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីន។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា សម្រាប់ប្រទេសចិន តំបន់សមុទ្រមានជម្លោះនៅជិតប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីតំណាងឲ្យតំបន់ថ្មីមួយសម្រាប់ការនេសាទ និងការរុករកប្រភពថាមពលនៅក្រោមបាតសមុទ្រ។ តំបន់សមុទ្រនេះស្ថិតនៅជិតខ្សែកោះ Natuna របស់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី។
លោក Araral បាននិយាយថា៖ «នេះជាកន្លែងចុងក្រោយដែលពួកគេមិនទាន់បានធ្វើការទាមទារ។ ពួកគេគ្រាន់តែជំរុញឲ្យទៅមុខតាមតែអាចធ្វើបានតែប៉ុណ្ណោះ។ ប្រសិនបើយើងសម្លឹងមើលឲ្យទូលំទូលាយជាងនេះ អ្វីដែលពួកគេកំពុងធ្វើនៅប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីគឺ អាចព្យាករណ៍បានថាជាចំណាត់ការមួយក្នុងផែនការធំជាងនេះ»។
លោក Evan Laksamana អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលផ្នែកយុទ្ធសាស្ត្រនិងសិក្សាអន្តរជាតិនៅក្រុងហ្សាការតាបាននិយាយថា ការបង្ហាញកម្លាំងអាចបើកផ្លូវឲ្យចិនចរចាដោយឈរលើជំហរមានប្រៀបមួយលើរដ្ឋាភិបាលដទៃទៀតនិងប្លុកអាស៊ានដែលមានសមាជិក១០ប្រទេស។
ចិនជាប្រទេសមានកងកម្លាំងយោធាខ្លាំងជាងគេទីបីនៅលើពិភពលោក ហើយធំជាងបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងអស់។ ចិន និងប្លុកអាស៊ានមានគោលបំណងចុះហត្ថលេខាលើក្រមប្រតិបត្តិដើម្បីទប់ស្កាត់ឧប្បទ្ទវហេតុផ្សេងៗនៅតំបន់សមុទ្រមានជម្លោះ ប៉ុន្តែបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងអធិបតេយ្យភាពបានបង្អាក់នូវសេចក្តីសម្រេចចុងក្រោយ ទោះបីជាមានការពិភាក្សាចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០០២មកក៏ដោយ។
លោក Evan Laksamana បាននិយាយថា ការចរចាបែបប្រើកម្លាំង «ថែមទាំងអាចឲ្យចិនមានប្រៀបក្នុងការសម្រេចឲ្យបានគ្រាន់តែជាក្រមប្រតិបត្តិមានគុណភាពទាបមួយ»។
ក្រុមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនិយាយថា ឥណ្ឌូណេស៊ីរំពឹងថា ចិននឹងមានសកម្មភាពកាន់តែច្រើននៅតំបន់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ទីដែលនាវាល្បាតបានឆ្លងកាត់កាលពីខែកញ្ញា។
នាវាឥណ្ឌូណេស៊ីបានបណ្តេញនាវាចិនចេញជារឿយៗនៅតំបន់សមុទ្រដែលមានជម្លោះ។ កាលពីឆ្នាំ ២០១៦ ឥណ្ឌូណេស៊ីបានប្រឈមមុខជាមួយនឹងឧប្បទ្ទវហេតុជាបន្តបន្ទាប់ ដែលក្នុងនោះរួមមានការប្រឈមគ្នាជាមួយចិនក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចប្រតិបត្តិការមួយដើម្បីចាប់ខ្លួនមនុស្សនៅលើនាវានេសាទចិន។
ក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានធ្វើការតវ៉ាជាផ្លូវការប្រឆាំងនឹងចិនកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកញ្ញា ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រទះឃើញមាននាវាឆ្មាំសមុទ្រមួយថ្ងៃមុននេះ។ ក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ីក៏បានច្រានចោលការទាមទាររបស់ចិនលើតំបន់ដែនទឹកដែលនៅក្បែរនោះផងដែរ។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ខណៈការបណ្តេញនាវានិងការតវ៉ាប្រឆាំងផ្នែកការទូតនៅតែបន្តទៅមុខជាមួយនឹងហានិភ័យតិចតួចសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ការតតាំងនឹងសកម្មភាពខ្លាំងក្លាជាងមុនរបស់ចិនដូចជា ការធ្វើនាវាចរណ៍ជិតតំបន់កោះ Natuna អាចបង្កឲ្យមានហានិភ័យធំជាងនេះ។
កងទ័ពជើងទឹកឥណ្ឌូណេស៊ីមានសព្វាវុធច្រើនជាងមុននៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ ខណៈឆ្មាំសមុទ្របានប្តេជ្ញាថា នឹងពង្រឹងការល្បាត។ ប៉ុន្តែឆ្មាំសមុទ្រតំបន់ឆ្នេរឥណ្ឌូណេស៊ីក៏ត្រូវល្បាតដែនកោះចំនួន ១៣.០០០ ប្រឆាំងនឹងភេរវករ ចោរសមុទ្រ និងជនចំណាកស្រុកខុសច្បាប់ ក៏ដូចជា នាវាពីប្រទេសចិនផងដែរ។
លោក Paramita Supamijoto សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅសាកលវិទ្យាល័យ Bina Nusantara បាននិយាយថា៖ «ជាទូទៅ យើងមិនមានការព្រួយបារម្ភណាស់ណាទេ ប៉ុន្តែយើងមានការព្រួយបារម្ភប្រសិនបើហេតុការណ៍ដូចនេះបានកើតឡើងសាជាថ្មី ហើយឆ្មាំសមុទ្រយើងមិនអាចគ្រប់គ្រងឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ដោយសារតែយើងនៅខ្វះខាតសមត្ថភាព»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា
