សត្វចង្រៃពីរប្រភេទ និងជំងឺកសិកម្មពីរប្រភេទផ្សេងទៀត បានកំពុងបំផ្លិចបំផ្លាញផលដំណាំ និងរុក្ខជាតិហូបផ្លែនៅកម្ពុជា នៅពេលមានកង្វះវិធានការភូតគាមអនាម័យដែលមានប្រសិទ្ធភាពនៅច្រកទា្វរព្រំដែន។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីកសិកម្មជាន់ខ្ពស់មួយរូប។
ខ្យងដូង និងខ្យងមាស ជាប្រភេទសត្វចង្រៃពីរដែលបាននិងកំពុងធ្វើឲ្យថយចុះទិន្នផលបានមកពីដើមដូង និងស្រូវ។ ចំណែកជំងឺពីរប្រភេទទៀត គឺជំងឺស្លឹកប្រាក់ដែលបានកំពុងបង្កការខូចខាតលើដំណាំក្រូច និងជំងឺម៉ូស្សាអ៊ិកដំឡូងមី ដែលបានធ្វើឲ្យដំឡូងមីខូចគុណភាពមិនអាចនាំចេញទៅក្រៅប្រទេសបាន។
លោក ហ៊ាន វណ្ណហន អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្មរបស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានសរសេរលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា «ជំងឺដំណាំធ្លាប់បង្កឲ្យមនុស្សនៅអឺរ៉ុបខាងលិច ស្លាប់រាប់លាននាក់ដោយអត់អាហារ និងចំណាកស្រុកចេញទៅសហរដ្ឋអាមេរិក នៅឆ្នាំ១៨៤០ ដែលករណីនេះបង្កដោយការឆ្លងរាលដាលនៃជំងឺរលួយដំឡូងបារាំង (បង្កដោយផ្សិត Phytopthora infestans)»។
លោកបានប្រាប់ VOA បន្ថែមនៅថ្ងៃសុក្រនេះថា កង្វះការរឹតបន្តឹងនៃការត្រួតពិនិត្យភូតគាមអនាម័យ បានបង្កឲ្យប្រភទសត្វចង្រៃ ខ្យងដូង និងខ្យងមាស និងជំងឺស្លឹកប្រាក់ បានរីករាលដាលស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ខណៈដែលជំងឺម៉ូស្សាអ៊ិកដំឡូងមី បានកំពុងរាលដាលនៅតាមតំបន់ផ្សេងៗគ្នា។ លោកបានថ្លែងបន្តថា មន្ត្រីតាមព្រំដែនត្រូវរឹតបន្តឹងការនាំចេញ និងនាំចូលនៃផលិតកសិកម្ម ដែលផ្ទុកមេរោគបង្កឲ្យមានការរាលដាលនៃប្រភេទសត្វចង្រៃ និងជំងឺទាំងបួនប្រភេទខាងលើនេះ។
លោកបានព្រមានថា បើមិនមានវិធានការតឹងរឹង ផលិតកម្មកសិផលខ្មែរនឹងរងការខាតបង់ធ្ងន់ធ្ងរ ព្រោះចន្លោះប្រហោងនៃការឃ្លាំមើលបញ្ហាអនាម័យនៅតាមព្រំដែនជាប់ប្រទេសក្បែរខាង នឹងបើកផ្លូវឲ្យមានលំហូរមេរោគថ្មីៗចូលក្នុងប្រទេសបន្ថែមទៀត។
«វិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរ បើនៅតែបន្ត គឺនឹងមានអាថ្មីៗមកទៀត ដែលជាប្រភេទដែលកម្ពុជា អត់ទាន់មាន ហើយនឹងមកប្រមូលផ្តុំឲ្យបាន កាន់តែច្រើនប្រភេទ ហើយវាបង្កការខូចខាត ជាដំបូងគឺបំផ្លាញផលិតកម្ម កសិកម្ម ដែលជាមុខរបរសំខាន់មួយចំពោះប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានប្រមាណជា៤២ភាគរយនៃប្រជាជនសរុបទាំងអស់។ ចំណុចទីពីរ គឺនៅពេលដែលសមាសភាពចង្រៃប្រមូលផ្តុំពេញ ច្រើនប្រភេទ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺកសិផលកម្ពុជា មិនអាចនាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិបាន»។
លោកបានបន្តក្រុមមន្ត្រីនៅតាមព្រំដែន ត្រូវបង្កើនការត្រួតពិនិត្យនៅគ្រប់ច្រកចេញចូលរវាងកម្ពុជា និងប្រទេសក្បែរខាងមានថៃ និងវៀតណាម ដើម្បីរារាំងមិនឲ្យប្រភេទសត្វចង្រៃ និងជំងឺទាំងបួននេះ រីករាលដាលខ្លាំងបង្កជាវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរដល់វិស័យកសិកម្មកម្ពុជា។
«គ្រប់ទាំងអស់ហ្នឹងគឺនៅក្នុងការងារ នូវចំណាត់វិធានការអនាម័យ និងភូតគាមអនាម័យហ្នឹង យើងត្រូវទប់ស្កាត់នៅគ្រប់ច្រកនៃការនាំចេញ នាំចូល ហើយជាពិសេសច្រកដែលយើងពិនិត្យឃើញថា មានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការរាលដាលឆ្លង»។
យោងតាមការប៉ាន់ប្រមាណរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឧត្ដមភាពប្រពលវប្បកម្មកសិកម្មនិរន្តរភាព និងអាហារូបត្ថម្ភ ដែលទទួលបានការឧបត្ថម្ភពីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិប្រចាំនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថា (USAID) បានឲ្យដឹងថា ៨០ភាគរយនៃប្រជាជនសរុបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានធ្វើការដោយផ្ទាល់ និងដោយប្រយោលជាមួយកសិកម្ម។ ៦៥ភាគរយ នៃមុខរបររបស់ប្រជាជន គឺពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្ម ហើយវិស័យនេះបានចូលរួមចំណែក៣២ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៣។ ប្រទេសកម្ពុជាមានផ្ទៃដីប្រមាណ ៣,៧ លានហិកតា សម្រាប់ការងារដំាដុះ។
លោក ហ៊ាន វណ្ណហន បានបង្ហោះរូបភាពបួនផ្សេងៗគ្នា និងសេចក្តីពន្យល់និយាយពីប្រភពនៃការហូរចូលប្រភេទសត្វចង្រៃ និងជំងឺកសិកម្មទាំងបួនមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយបង្កការថយចុះនៃទិន្នផលកសិកម្ម។
សម្រាប់ជំងឺស្លឹកប្រាក់ រូបភាពទីមួយដែលបានបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុក លោក ហ៊ាន វណ្ណហន បានពន្យល់ថា វាជាជំងឺដែលឆ្លងរាលដាលចូលមកកម្ពុជានៅដើមទសវត្សរ៍៩០ តាមរយៈការនាំចូលពូជក្រូចពីប្រទេសជិតខាង។ បច្ចុប្បន្នវាកំពុងរាតត្បាតនៅគ្រប់ចម្ការក្រូចនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយធ្វើឲ្យងាប់ឫស ងាប់មែកដោយអន្លើ ក្រូចចុះខ្សោយថយទិន្នផលរហូតងាប់ដើមទាំងមូល។ ពុំទាន់មានថ្នាំព្យាបាល ឬកម្ចាត់ជំងឺនេះនៅឡើយ តែម្ចាស់ចម្ការក្រូចត្រូវចំណាយក្នុងការទិញជីបំប៉នតាមស្លឹកជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ការណ៍នេះបានធ្វើឲ្យក្រូចកម្ពុជា មិនអាចនាំចេញទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ ដោយមិនមានវិធានការណាមួយ ដើម្បីកម្ចាត់វីរុសផ្ទុកក្នុងផ្លែក្រូចទាំងនោះបានឡើយ។
រូបភាពទីពីរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកដដែលរបស់មន្ត្រីកសិកម្មរូបនេះ បានពន្យល់ពីការបំផ្លាញផលស្រូវ ដោយសារខ្យងមាស ដែលបានរាលដាលចូលមកដល់កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ តាមរយៈការនាំមកចិញ្ចឹមកម្សាន្ត និងជាអាហារ។ បច្ចុប្បន្នវារាលដាលពេញប្រទេស និងស៊ីបំផ្លាញ បង្កការខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរលើដំណាំស្រូវជារៀងរាល់ថ្នាំ ព្រោះថ្នាំកសិកម្មមិនអាចកម្ចាត់ប្រភេទសត្វចង្រៃនេះបានឡើយ។ ក្រៅពីបង្កការខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរលើដំណាំស្រូវនោះ វត្តមានខ្យងមាសកំពុងមានអំពើឧត្បាតបង្កឲ្យបាត់បង់ប្រភេទខ្យងក្នុងស្រុក។ មកដល់ពេលនេះ មិនមានវិធានការដែលមានប្រសិទ្ធភាពណាមួយអាចកម្ចាត់ចោលទាំងស្រុង សត្វចង្រៃនេះបានទេ គឺមានតែវិធានការដែលអាចបន្ធូរបន្ថយតែប៉ុណ្ណោះ។
ចំពោះការបំផ្លាញទិន្នផលដូង រូបភាពទីបី បានបង្ហាញថា ដើមដូងស្ទើរគ្រប់ខេត្តនៃប្រទេសកម្ពុជា កំពុងរងការរាតត្បាតដោយខ្យងដូង និងថយចុះទិន្នផលរហូតមិនមានផ្លែសោះ រួចក៏អាចងាប់ដើម។ មិនងាយចាត់វិធានការកម្ចាត់ ដោយវារាតត្បាតចុងកំពូល (បណ្តូល) ដូងដែលនៅខ្ពស់ៗ និងការមិនបានចាប់អារម្មណ៍ថា មានដង្កូវតូចៗ របស់ខ្យងដូងកំពុងរាតត្បាតនៅចន្លោះដ៏តូចចង្អៀតនៃកំពូលដូង។ សត្វចង្រៃនេះ មានប្រភពនៅតាមបណ្តាកោះនៃតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយបានចម្លងចូលកម្ពុជា នៅឆ្នាំ ២០០៥។
រីឯរូបភាពចុងក្រោយ បានឲ្យដឹងពីជំងឺម៉ូស្សាអ៊ិកដំឡូងមី ដែលជាជំងឺបង្កដោយវីរុស ឆ្លងតាមការនាំយកដើមដំឡូងមីជាពូជចូលមកពីប្រទេសជិតខាង ក្នុងពេលដែលកម្ពុជាពង្រីកផ្ទៃដីដាំដំណាំដំឡូងមី។ សញ្ញាណរាតត្បាតដំបូងត្រូវបានរកឃើញនៅចុងឆ្នាំ ២០១៥នៅខេត្តរតនគិរី។ ជំងឺនេះគ្មានថ្នាំព្យាបាល និងរាលដាលតាមពូជដំឡូង ដោយឆ្លងតាមសត្វល្អិតជញ្ជក់រុក្ខរស។ ជំងឺនេះក៏កំពុងរាលដាល ស្ទើរគ្រប់ខេត្តដែលមានដាំដំណាំដំឡូងមី និងអាចបង្កផលប៉ះពាល់ អំពីការទប់ស្កាត់មិនឲ្យនាំចូលផលិតផលដំឡូងមីកម្ពុជា នៅទីផ្សារអន្តរជាតិ នាពេលអនាគត។
លោក សម វិទូ នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសេដាក (CDAC) មានប្រសាសន៍ថា មានវិធានការមួយចំនួនដែលអាចកម្ចាត់សត្វចង្រៃ និងជំងឺដែលបានបំផ្លាញផលដំណាំកសិកម្មកម្ពុជា។ លោកបានពន្យល់ត្រួសៗថា ដើម្បីកម្ចាត់ជំងឺម៉ូស្សាអ៊ិកដំឡូងមី ម្ចាស់ដំណាំនេះ ត្រូវធ្វើការដកដើមដែលមានឆ្លងជំងឺនេះ រួចដុតវាចោល ហើយបាចកំបោរនៅលើដី ដើម្បីបង្ការការឆ្លងបន្ថែមទៀត។
ទាក់ទិនការបំផ្លាញផលស្រូវដោយខ្យងមាស លោកថា វាជាបញ្ហាដែលកើតមានជាយូរមកហើយ តែវាក៏មានវិធានការសម្រាប់ទប់ទល់។ វិធានការនោះ គឺកសិករអាចចិញ្ចឹមសត្វទា ដែលអាចស៊ីសត្វខ្យងទាំងនោះ។ វិធានការនេះ លោកថា ត្រូវបានគេប្រើ នៅខេត្តតាកែវ និងកំពត។ ចំពោះបញ្ហាខ្យងដូង បំផ្លាញទិន្នផលផ្លែដូងនោះ ម្ចាស់ដើមដូងត្រូវមានវិធានការទប់ស្កាត់ មិនឲ្យសត្វខ្យងទាំងនេះ វៀឡើងទៅលើចុងកំពូលនៃដើមដូងបាន ដោយដាក់ពង្រាយសារធាតុអំបិល ឬសារធាតុផ្សេងទៀតដែលមិនបង្កគ្រោះថា្នក់ខ្លាំងនៅត្រង់គល់ដូង។
រីឯជំងឺស្លឹកប្រាក់ អ្នកជំនាញកសិកម្ម លោក សម វិទូ បានពន្យល់ថា វាជាជំងឺដែលបានបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងកាលពី១០ ឆ្នាំមុន ដោយវាបានបំផ្លិចបំផ្លាញផ្លែក្រូចនៅខេត្តបាត់ដំបង។ លោកថា មានវិធានការដែលអាចធ្វើបានដើម្បីកម្ចាត់ជំងឺនេះ គឺការបោសសម្អាតស្មៅនៅខាងក្រោមដើមក្រូច ឬកាត់មែកដែលមានជំងឺនេះដុតបំផ្លាញចោល ដើម្បីរារាំងមិនមានការឆ្លងបន្ថែមទៀត។ លោកមានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា វិធានការដែលលើកឡើងទាំងអម្បាលម៉ានខាងលើនេះ គឺអាចអនុវត្តបាន ព្រោះជាវិធានការច្រំដែល ដែលគួរតែត្រូវបានចងចាំ។
«វិធានការខ្លះហ្នឹង គឺវាកើតឡើងដដែលៗទេ ដល់ពេលចឹងទៅ កសិករគួរតែចងចាំមេរៀនហ្នឹងដែរ។ ឧទាហរណ៍ដូច រឿងជំងឺស្លឹកប្រាក់ ឬរឿងខ្យងមាសអីហ្នឹងបាទ»។
លោក សម វិទូ បានឲ្យដឹងថា ដើម្បីទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានការរាលដាលនៃសកម្មភាពបំផ្លាញផលដំណាំដោយសត្វចង្រៃ និងជំងឺដែលបានរៀបរាប់ខាងលើនេះ ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ គួរបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយអំពីការរកឃើញសត្វចង្រៃ ឬជំងឺនានាឲ្យបានលឿនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។
«ប្រសិនបើអាចហ្នឹង ក្រសួងកសិកម្ម អាចធ្វើដូចក្រសួងធនធានទឹកគឺ នៅពេលណាដែលមានព័ត៌មានឬក៏មានអាបញ្ហាអីចឹង គឺអាចចេញជាសេចក្តីប្រកាសមួយទៅ ដើម្បីឲ្យកសិករគាត់ដឹងព្រោះឥឡូវ សម័យឥឡូវ គឺឧទាហរណ៍ថា ផុសតាម Facebook ហ្នឹងគឺ ព័ត៌មានចឹងៗ ប្រហែលជាគេ មានការ share [ចែករំលែក] ច្រើន អីចឹងវា អាចបានផ្តល់ព័ត៌មានហ្នឹងទៅដល់កសិករ ទៅដល់អ្នកដែលពាក់ព័ន្ធហ្មង»។
ទោះបីខ្យងមាសមានការគំរាមកំហែង ដល់ដំណាំស្រូវក្តី របាយការណ៍របស់ក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី ១៩ ខែ មករា ឆ្នាំ ២០១៨ និងចុះហត្ថលេខាដោយលោក ហ៊ាន វណ្ណហន អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានកសិកម្ម បានឲ្យដឹងថា ល្បឿនការងារបង្កបង្កើនផលកសិកម្មរដូវប្រាំងឆ្នាំ ២០១៧-២០១៨ និងការងារប្រមូលផលស្រូវឆ្នាំ២០១៧ គិតត្រឹមថ្ងៃទី ១៨ ខែមករា គឺកសិករបានប្រមូលផលស្រូវរដូវវស្សាលើផ្ទៃដី ២.៦២៨.៦២៩ ហិកតា ស្មើនឹង ៩៨,៩០ភាគរយនៃផ្ទៃដីអនុវត្តន៍ ទទួលបានទិន្នផលមធ្យម ៣,០៣៥ តោន ក្នុងមួយហិកតា និងបរិមាណសរុប ៨.០៣៧.៦០២ តោន (ជាង ៨លានតោន)៕
