សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រតិកម្មជាបន្តបន្ទាប់ចំពោះការត្រៀមរំលោយគណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា។ នាដើមសប្តាហ៍នេះ សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណាឡើងវិញចំពោះបណ្តឹងរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានបញ្ជាក់សេចក្តីអំពាវនាវរបស់ខ្លួនឡើងវិញដោយទាមទារឲ្យដោះលេងលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
រីឯអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានព្រមានថា ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់នៅកម្ពុជា គឺជាការធ្វើឲ្យខូចខ្ទេចខ្ទីនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលនាពេលចុងក្រោយនេះគឺជាការប្លន់អំណាចទាំងកណ្តាលវាល។
ក្រុមមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបង្ហាញការសោះអង្គើយចំពោះសេចក្តីអំពាវនាវរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណាឡើងវិញ ចំពោះកិច្ចខិតខំក្នុងការកម្ទេចគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលទទួលបានសំឡេងជាង៤០ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នាពេលកន្លងមក។ មន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលបានចាត់ទុកថា អ្វីៗដែលកំពុងកើតឡើងនេះគឺជាការតាំងចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ និងពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា។
សហភាពអឺរ៉ុប កាលពីថ្ងៃចន្ទ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្ទាន់មួយ បន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងសុំរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់សហគមន៍អឺរ៉ុបចាត់ទុកថា ការវិវត្តរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍នេះគឺជា«ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា៖
«ការបំបាត់ដោយបង្ខំនូវគណបក្សនយោបាយមួយ ដែលទទួលបានសំឡេងគាំទ្ររបស់ពលរដ្ឋជាង៤០ភាគរយ ក្នុងពេលបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នាពេលថ្មីៗនេះគឺជាការវាយប្រហារដ៏ខ្លាំងមួយដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងធ្វើឱ្យខូចដល់ការជឿទុកចិត្តលើដំណើរការបោះឆ្នោត នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ យើងទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិចារណាបញ្ហានេះឡើងវិញ»។
ស្រដៀងគ្នានោះដែរ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅទីក្រុងភ្នំពេញ បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃអង្គារនេះថា អាមេរិកទទូចសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិចារណាឡើងវិញផងដែរនូវចំណាត់ការធ្ងន់ធ្ងររបស់ខ្លួននេះ ហើយបានបន្តទាមទារឲ្យមានការដោះលែងលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន ក្រោមបទសង្ស័យថា បានសមគំនិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក រៀបចំផែនការផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ។
លោក Arend Zwartjes អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិក ឬ email ថា រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានឃ្លាំមើលសេចក្តីរាយការណ៍នានា ទាក់ទិនពាក្យបណ្តឹងទៅកាន់តុលាការកំពូល សុំរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
លោក Arend Zwartjes បានសរសេរក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកឬ email តាមន័យដើមថា៖
«យើងបានដឹងអំពីសេចក្តីរាយការណ៍តាមសារព័ត៌មាននានាថា ក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការកំពូល ស្នើសុំរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ»។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានបន្តថា៖
«ការប្រកួតប្រជែងដ៏ពិតប្រាកដមួយគឺជាការចាំបាច់សម្រាប់ប្រជាធិបតេយ្យ និងភាពស្របច្បាប់នៃការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៨។ យើងទទូចសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលពិចារណាលើភាពមិនច្បាស់លាស់ដែលមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរនៃចំណាត់ការនេះ។ យើងបញ្ជាក់ពីការអំពាវនាវរបស់យើងសាជាថ្មីថា លោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវតែបានចេញពីពន្ធនាគារ»។
កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន ក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការកំពូលទាមទារឱ្យរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តាមបណ្តឹងរបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ីនប៉ិច និងគណបក្សយុវជនកម្ពុជា។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា សេចក្តីអំពាវនាវរបស់សហភាពអឺរ៉ុបមិនមានឥទ្ធិពលមកលើការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជានោះទេ។ លោកអះអាងថា ចំណាត់ការនានា ដែលបានធ្វើឡើងនោះ គឺផ្តើមពីកំហុសរបស់មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង។ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះក៏បានទាត់ចោលប្រតិកម្មផ្សេងៗរបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន ដែលសម្តែងការមិនពេញចិត្ត ចំពោះអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជា។
«ដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាហ្នឹងគឺថា ការអនុវត្តច្បាប់ហ្នឹងហើយ ដើម្បីពង្រឹងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ បើមិនអនុវត្តច្បាប់ សួរថា ឲ្យធ្វើអី? យកវប្បធម៌និទណ្ឌភាពយកមកអនុវត្តហ្នឹង! តើវាធានាដល់ដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ល្អប្រសើរស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសទៀតទេ រួចខ្ញុំយល់ថា វាគ្មានជម្រើសអីក្រៅពីការអនុវត្តច្បាប់ដើម្បីពង្រឹងដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទេ»។
លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ ខៀវ សុភ័គ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងមហាផ្ទៃ បានសុំមិនធ្វើការអធិប្បាយទេ ដោយបានបង្វែរសំណួរទៅលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
លោក ផៃ ស៊ីផាន បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា កម្ពុជាមានសិទ្ធិអនុវត្តច្បាប់របស់ខ្លួន ដោយប្រទេសនេះមិនបានស្ថិតក្រោមអាណានិគមប្រទេសណានោះទេ។
«ក្នុងនាមជារដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសអធិបតេយ្យ ឯករាជ្យ យើងចំណាត់ការទៅតាមអ្វីដែលច្បាប់អនុញ្ញាតឲ្យយើងធ្វើ ចាត់តំណាងអ្វី ដែលយើងចាត់ការទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ យើងមិនមែនស្ថិតនៅក្នុងរបបរណប ឬនៅក្រោមអាណានិគមន៍របស់អង្គការ អាណានិគមន៍របស់ប្រទេសណាមួយឡើយ»។
ដោយឡែក ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិចាត់ទុកថា ការប៉ុនប៉ងរំលាយគណបក្សប្រឆាំងគឺជាសកម្មភាពចុងក្រោយដែលធ្វើឡើងដោយក្រុមអ្នកដឹកនាំពុករលួយមួយក្ដាប់តូច ដើម្បីក្រាញអំណាច និងទ្រព្យសម្បត្តិ ដោយធ្វើឲ្យប្រយោជន៍ជាតិទាំងមូលត្រូវខាតបង់។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុង New York សហរដ្ឋអាមេរិក បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍នាថ្ងៃអង្គារនេះ ដោយបាននិយាយថា ការគំរាមកំហែង ដែលធ្វើឡើងដើម្បីរំលាយគណបក្សប្រឆាំង នឹងធ្វើឲ្យហិចហោចលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានដកស្រង់សម្តីលោក James Ross ដែលជានាយកផ្នែកគោលនយោបាយ និងច្បាប់នៃអង្គការនេះដែលសរសេរថា៖
«ពាក្យបណ្តឹងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើម្បីរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់នៅមុនការបោះឆ្នោត គឺជាការដណ្តើមយ៉ាងននលគោកយកអំណាចទាំងស្រុង។ រដ្ឋាភិបាលទាំងឡាយដែលនៅទទូចឲ្យប្រទេសកម្ពុជាត្រូវដឹកនាំតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យគួរតែធ្វើសកម្មភាពដើម្បីកែប្រែការវិវត្តនេះ បើមិនដូច្នេះទេពួកគេត្រូវរួមគ្នាទទួលចំណែកនៃការស្តីបន្ទោសចំពោះក្តីអន្តរាយរបស់ប្រជាធិបតេយ្យនៅក្រោមការដឹកនាំតាមបែបផ្តាច់ការរបស់លោក ហ៊ុន សែន»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានបន្តឲ្យដឹងថា ប្រសិនបើតុលាការកំពូលដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល សម្រេចចិត្តប្រឆាំងនឹងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ការណ៍នោះនឹងបញ្ជាក់ពីការច្រានចោលសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការបោះឆ្នោតរើសរដ្ឋាភិបាលតាមការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកគេ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស ដែលតែងរិះគន់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន មិនសំចៃយមាត់ បានបន្ថែមថា សហគមន៍អន្តរជាតិបានដើរតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការគំាទ្រកម្ពុជាឲ្យឈានដល់ការទទួលបាន កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ នៅក្រោយការងើបឡើងវិញចេញពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហមឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ ១៩៧៩ ការចូលកាន់កាប់កម្ពុជារបស់វៀតណាម និងសង្គ្រាមក្នុងស្រុក។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានពណ៌នាថា ហត្ថលេខីរបស់កម្ពុជាក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ រួមទាំងលោក ហ៊ុន សែន ផង បានព្រមព្រៀងដើម្បី «ធានាការគោរព និងការប្រតិបត្តិសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋានជាច្រើននៅកម្ពុជា» និង«គាំទ្រសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់រូប ឲ្យធ្វើសកម្មភាពដែលនឹងជំរុញ និងការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋានជាច្រើន»។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានបន្ថែមថា ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស និងប្រទេសដែលមានការពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត គួរតែឆ្លើយតបយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំពោះការបង្ក្រាបសកម្មភាពនយោបាយ ដោយចាប់ផ្តើមជាមួយនឹងផ្លូវការទូត ដើម្បីគំរាមពីការដាក់ទណ្ឌកម្មលើគោលដៅដែលបានកំណត់ទុក និងការដាក់បម្រាមធ្វើដំណើរលើមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្ក្រាបនេះ ក្នុងនោះមានលោក ហ៊ុន សែន។ ពួកគេគួរតែស្នើឲ្យលោក ហ៊ុន សែន បញ្ឈប់រាល់ករណីផ្សេងៗដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានយោបាយប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងជាច្រើនរូប សកម្មជនអង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអនុញ្ញាតឲ្យមានដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យជាមួយការគោរពពេញលេញនៃសិទ្ធិមូលដ្ឋាន និងសេរីភាពនានា។
ដោយឡែក លោក សម រង្ស៊ី អតីតមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងរស់នៅដោយនិរទេសខ្លួននៅប្រទេសបារាំង ដើម្បីបញ្ចៀសការចាប់ចងដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា បានប្រាប់ក្រុមអ្នកគាំទ្រលោកក្នុងប្រទេសអ៊ីតាលី កាលពីសប្តាហ៍មុនថា អ្នកណាដែលចង់រំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គឺអ្នកនោះនឹងរំលាយខ្លួនឯង។ នេះបើតាមឃ្លីបវីដេអូមួយដែលបានបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោក សម រង្ស៊ី។
ក្នុងឃ្លីបវីដេអូនោះ លោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងអំពីការប៉ុនប៉ងរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តាមន័យដើមថា៖
«បើគាត់រំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ រួចហើយគាត់នៅប្រកាសថា រៀបចំការបោះឆ្នោត គាត់នឹងឈ្នះការបោះឆ្នោត។ ប៉ុន្តែអាឈ្នះការបោះឆ្នោតបែបហ្នឹងអត់មានតម្លៃ អត់មានន័យ។ អីចឹងអត់មានប្រយោជន៍អីសម្រាប់គាត់ទាល់តែសោះ»។
លោក សម រង្ស៊ី បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវរំលាយ ហើយគ្មានការបោះឆ្នោតនោះ នោះរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ននឹងឈប់ដំណើរការដោយស្វ័យប្រវត្តិ។
យ៉ាងណាក្តី លោក សុខ ឥសាន បានចាត់ទុកថា លោក សម រង្ស៊ី ជាបុគ្គលលែងមានឥទ្ធិពលក្នុងនយោបាយនៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីអតីតមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំងរូបនេះ បាត់បង់សមាជិកភាពក្នុងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងកំពុងក្លាយជាជនពនេចរ៕
