វ៉ាស៊ីនតោន៖ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើល និងជនរងគ្រោះព្រួយបារម្ភជាថ្មីទៀត នៅពេលជនជាប់ចោទ នួន ជា ឬបងធំទី២នៃរបបខ្មែរក្រហមធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ហើយវាធ្វើឲ្យមានការពន្យារពេលដល់ដំណើរការកាត់ទោស។ មានការទទូចចង់ឃើញតុលាការពន្លឿននីតិវីធីដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ដល់គ្រប់ភាគី។
សវនាការសាលាក្តីខ្មែរក្រហមត្រូវខកខាន កាលពីថ្ងៃច័ន្ទហើយពន្យារពេលដល់ថ្ងៃពុធ នៅពេលអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមនួន ជា ដែលមានវ័យ៨៦ឆ្នាំបានធ្លាក់ខ្លួនឈឺ ហើយត្រូវដឹកទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យព្យាបាលជាបន្ទាន់។ ក្រុមអ្នកឃ្លំាមើលបានអះអាងថា ជំងឺញយៗនិងភាពចាស់ជរារបស់មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមគឺជាសញ្ញាដែលថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហមត្រូវតែពន្លឿននីតិវិធីរបស់ខ្លួនក្នុងការរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះនិងការណ៍ពិតដែលកើតឡើងក្នុងទសវត្សរ៍១៩៧០ ដែលមានពលរដ្ឋខ្មែរស្លូតត្រង់ជិត១លាន៧សែននាក់ ហើយដែលត្រូវគេស្តីបន្ទោសថា ក្រុមខ្មែរក្រហមជាអ្នកកាប់សម្លាប់ បង្អត់អាហារ និងធ្វើទារុណកម្ម។
សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមដែលចូលរួមដោយអ.ស.ប.បានចាប់ផ្តើមកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២ កាលពីខែមិថុនាឆ្នាំ២០១១ តែដំណើរការជាងមួយឆ្នាំមកនេះត្រូវគេចាត់ទុកថា មានលក្ខណៈយឺតយ៉ាវ ដោយសារថាសូម្បីតែអង្គហេតុតែមួយគឺទាក់ទងនឹងការជម្លៀសពលរដ្ឋដោយបង្ខំក៏មិនទាន់ធ្វើចប់ផង ហើយក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលខ្លះបានអះអាងថា គេមិនអាចទស្សន៍ទាយបានថាពេលណាសាលាក្តីនេះអាចឈានចូលដល់ការកាត់ទោសឧក្រិដ្ឋកម្មធំៗទាក់ទងនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ដែលគេរំពឹងទុកថា គួរតែចាប់ផ្តើមយូរហើយនោះទេ។
លោកស្រីអាន ហេនឌែល (Anne Heindel) ទីប្រឹក្សាមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា DC Cam បានថ្លែងថា តុលាការត្រូវការពេលវេលាច្រើនសម្រាប់កាត់ទោសឲ្យមានយុត្តិធម៌ ដូច្នេះការខកខានសវនាការដោយសារជំងឺរបស់នួន ជា និងភាពចាស់ជរារបស់ជនជាប់ចោទគឺជាក្តីបារម្ភបន្ថែមទៀតសម្រាប់ជនរងគ្រោះ។
«នេះពិតជារឿងដ៏ភ័យព្រួយសម្រាប់អ្នករួចពីស្លាប់ ដែលថា ជនជាប់ចោទ នឹងមិនអាចរស់រានមានជីវិតដើម្បីទទួលការជំនុំជម្រះទេ។ ខ្ញុំមិនទស្សន៍ទាយពីស្ថានភាពសុខភាពរបស់នួន ជាទេ តែជាការណ៍ពិត រឿងនេះជាការបាត់បង់ដ៏ធំសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា និងជាការបាត់បង់ការយល់ដឹងរបស់ពួកគេអំពីសម័យខ្មែរក្រហម បើសិនជាការកាត់ទោសមិនបានធ្វើចប់សព្វគ្រប់ ហើយគេមិនបានឮអំពីភស្តុតាងប្រឆាំងនឹងនួន ជាឬមិនបានឮអំណះអំណាងរបស់ក្រុមមេធាវីនួន ជាចំពោះការចោទប្រកាន់ទាំងនោះ»។
លោកស្រីបានអះអាងថា ក្នុងចំណោមមេដឹកនាំកំពូលៗទាំងបី ដែលនៅមានជីវិត មានតែជនជាប់ចោទខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋទេ ដែលមានសុខភាពប្រសើរជាងគេ។
«ពីព្រោះប្រសិនបើអៀង សារី និងនួន ជាឈឺធ្ងន់ធ្ងរ ហើយសល់តែខៀវ សំផន នោះមានន័យថា អ្នកដឹកនាំសំខាន់ៗនឹងបាត់មុខពីដំណើរការកាត់ទោស។ ហើយជាការណ៍ពិត រឿងរ៉ាវនឹងកាន់តែរួមតូចទៅ ហើយមិនមានយុត្តិធម៌ពេញលេញទាក់ទងនឹងការទទួលខុសត្រូវរបស់អ្នកដឹកនាំខ្មែរក្រហមចំពោះអ្វីដែលបានកើតឡើង»។
ដោយឡែក លោកស្រីនូស៊ីន សាការ៉ាទី (Nushin Sarkarati) ជំនួយការផ្នែកច្បាប់នៃអង្គការច្បាប់របស់ស.រ.អា.មួយឈ្មោះថា មជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់យុត្តិធម៌ និងការទទួលខុសត្រូវ(CJA) ដែលឃ្លាំមើលដំណើរការសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បានថ្លែងថា តុលាការត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាជំងឺលោកនួន ជាដើម្បីជៀសវាងការពន្យារពេលនៃការកាត់ទោស។
«ជំងឺរបស់គាត់គឺជាការរំឭកមួយថា យុត្តិធម៌ដ៏រស់រាន់មួយគឺជារឿងសំខាន់បំផុត គឺមិនមែនគ្រាន់តែកំណត់អំពីភាពគ្មានទោស និងភាពមានទោសរបស់ជនជាប់ចោទប៉ុណ្ណោះទេ តែជាការបង្កើតកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយនៃសង្រ្គាមមុន ពេលមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមសំខាន់ៗបានស្លាប់អស់»។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលបានអះអាងថា ជនជាប់ចោទអាចផ្ទេរសិទ្ធិទៅឲ្យមេធាវីរបស់ខ្លួន ហើយតុលាការខ្លួនឯងអាចមានសិទ្ធិបន្តសវនាការបានដែរ ឬក៏អាចបន្តសវនាការរបស់ជនជាប់ចោទពីរនាក់ផ្សេងទៀតគឺអៀង សារី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសខ្មែរក្រហម និងជនជាប់ចោទខៀវ សំផន ជាប្រមុខរដ្ឋ ខ្មែរក្រហម ប្រសិនណាបើនួន ជាមានជំងឺ។
លោកឡាត់ គី មន្ត្រីសម្របសម្រួលនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកប្រចាំសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហម បានអះអាងថា បញ្ហាជំងឺរបស់ជនជាប់ចោទជាសញ្ញាបង្ហាញថា តុលាការត្រូវពន្លឿនសវនាការ។
«ខ្ញុំយល់ឃើញថា រឿងនេះជាសញ្ញាមួយដើម្បីបញ្ជាក់ពីមនសិការរបស់ តុលាការនេះ ជាពិសេសគួរតែពន្លឿនធ្វើការជំនុំជម្រះ ធ្វើយ៉ាងម៉េចឲ្យបានឆាប់ ពីព្រោះថា ស្ថានភាពជនជាប់ចោទទាំងអស់មួយណាក៏ស្ទើរតែដូចមួយណាដែរ គឺស្ថិតនៅក្នុងភាពទ្រុឌទ្រោមមួយថ្ងៃបន្តិចៗ»។
លោកឡាត់ គីបានអះអាងថា ដំណើរការសាលាក្តីខ្មែរក្រហមអាចមានន័យ លុះត្រាតែអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងនេះអាចចូលរួមសវនាការបាន។
លោកស៊ុំ រិទ្ធី អាយុ៦០ឆ្នាំ ជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងជាជនរងគ្រោះរួចពីស្លាប់នៅក្នុងគុកមួយនៅខេត្តសៀមរាប បានអះអាងថា តុលាការមិនគួរផ្អាកការកាត់ទោសទេ។ លោកអះអាងថា វានាំឲ្យជនរងគ្រោះទូទាំង ប្រទេសដែលកំពុងរង់ចាំយុត្តិធម៌ មានការខកចិត្ត។ ម្យ៉ាងទៀតដំណើរការកាត់ទោសនេះមានលក្ខណៈយឺតយ៉ាវ ដោយសារថា ជិត២ឆ្នាំហើយជនជាប់ចោទចេះតែឈឺផ្លាស់គ្នា ជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងពេលកាត់ទោសលើអង្គហេតុតែមួយគឺការជម្លៀសប្រជាជន។
«បើតុលាការពន្លឿននីតិវិធីរបស់ខ្លួន នោះខ្ញុំជឿជាក់ថា អាចមានយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះ។ តែបើនៅតែរបៀបដូចជាថ្ងៃនេះទៀត គឺខ្ញុំអត់មានសង្ឃឹមទេ យុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះនៅទូទាំងប្រទេស និងអ្នកស្លាប់»។
លោកថ្លែងថា សាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមគួរឈានដល់ការកាត់ទោសលើបទឧក្រិដ្ឋចម្បងៗហើយពេលនេះ ខណៈដែលជនរងគ្រោះនិងម្ចាស់ជំនួយចង់ឃើញដំណើរការនេះដើរទៅមុខ។
សាលាក្តីខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវញ៉ាំញីដោយការចោទប្រកាន់អំពីអំពើពុករលួយ និងបញ្ហាជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយនោះ កំពុងខ្វះខាតថវិកាសម្រាប់ការចំណាយឆ្នាំ២០១៣ ទាំងភាគីជាតិ និងអន្តរជាតិ៕
