ភ្នំពេញ —
អង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន៣៤ស្ថាប័ននៅថ្ងៃសុក្រនេះបានស្នើសារជាថ្មីឱ្យរដ្ឋសភាពន្យាពេលពិភាក្សាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ចំនួនបីដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ឯករាជ្យភាពរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការប្រសិនបើអនុម័តដោយគ្មានការកែប្រែ។
ការអំពាវនាវនេះធ្វើឡើងខណៈពេលដែលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីគ្រោងនឹងពិភាក្សានៅរដ្ឋសភានៅថ្ងៃអង្គារទី២០សប្តាហ៍ក្រោយ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនោះរួមមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំអង្គការតុលាការនិងអយ្យការ ច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តិទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម និងច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈនៃចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញា។
ក្នុងចំណោមអង្គការទាំងនោះរួមមានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជានិងអង្គការសមធម៌កម្ពុជា មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ជាដើម។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនេះបានរិះគន់ថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនេះនឹងផ្តល់អំណាចហួសហេតុដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងដឹកនាំសេចក្តីសម្រេចរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ដែលជាស្ថាប័នកំពូល។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏នឹងផ្តល់អំណាចដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងគ្រប់គ្រងនិងចាត់ចែងថវិការបស់តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់និងមានសិទ្ធិដំឡើងឋានៈ តួនាទី ឬផ្លាស់ប្តូរចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញាផងដែរ។
ក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយនៅថ្ងៃនេះ លោកមេធាវី សុក សំអឿន ប្រធានអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថាប្រសិនបើច្បាប់ទាំងនេះអនុម័តក្នុងទម្រង់បែបនេះនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ឯករាជ្យភាពនិងប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការ ត្បិតអំណាចនឹងប្រមូលផ្តុំតែក្នុងដៃរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ដែលជាសមាជិកគណបក្សនយោបាយជាប់ឆ្នោត។
«ប្រសិនបើច្បាប់ហ្នឹងមិនមានការកែប្រែមានន័យថាឯករាជ្យភាពនិងប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការគឺនៅក្នុងដៃរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ កាលពីមុនមករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌អត់សូវមានអំណាចផងហ្នឹងតែឥឡូវនេះអំណាចធំមែនទែនពីព្រោះការតំឡើងតំណែង ឋានៈ តួនាទី ដាក់ពិន័យ ផ្លាស់ប្តូរទៅទីណាជិតឆ្ងាយអី គឺគាត់មានឥទ្ធិពល»។
ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជាកន្លងមកត្រូវបានរិះគន់ថាមានភាពលម្អៀងឬរងសម្ពាធផ្នែកនយោបាយ និងពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ ដែលកាត់ក្តីលម្អៀងទៅអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិនិងមានអំណាច។ ក្រុមអ្នកច្បាប់យល់ថាការអនុម័តច្បាប់ទាំងបីបានល្អត្រឹមត្រូវនឹងជួយកាត់បន្ថយបញ្ហាទាំងនេះ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើអនុម័តមិនត្រឹមត្រូវតាមស្តង់ដាអន្តរជាតិ ច្បាប់ថ្មីនេះនឹងធ្វើឱ្យការរំលោភបំពានទាំងនោះកាន់តែស្របច្បាប់។ នេះបើតាមលោកស្រី ចក់ សុភាព នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ប្រព័ន្ធតុលាការហាក់ដូចជាផ្ទុយ។ នេះមិនទាន់ទាំងមានអំណាចផង។ តែឥឡូវនេះបើតាមទម្រង់ច្បាប់ដែលបានតាក់តែងនេះ មើលទៅការរំលោភបំពាននេះមើលទៅកាន់តែស្របច្បាប់ថែមទៀត»។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋសភាពន្យាពេលអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ និងដាក់សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះជាសាធារណៈដើម្បីឱ្យសង្គមស៊ីវិលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួមពិគ្រោះយោបល់មុនពេលបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងនេះទៅឱ្យរដ្ឋសភាអនុម័ត។
លោក សុក សំអឿន ស្នើឱ្យមានការពន្យាពេលអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនេះរហូតដល់មានការត្រូវរ៉ូវគ្នាផ្នែកនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខណៈពេលរដ្ឋសភាកំពុងប្រព្រឹត្តទៅដោយគ្មានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំង។
ប៉ុន្តែលោក ជាម យៀប តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អះអាងថារដ្ឋសភានឹងពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដោយគ្មានការពន្យាពេលនោះឡើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មកដល់បច្ចុប្បន្នហ្នឹង វាជិត២៥ឆ្នាំហើយ អត់ដែលមានសង្គមស៊ីវិលហ្នឹងសុំផ្អាកអ្វីបានទេ។ សម័យប្រជុំរដ្ឋសភាគឺអត់មានរង់ចាំការស្នើសុំឱ្យផ្អាកអីបានទេ។ សូមជម្រាបជារួមគឺអត់បានទេ»។
ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីកាលពីខែមេសាហើយកាលពីថ្ងៃទី២៨មេសា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានរិះគន់អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនម្តងហើយថាបានអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួនហួសកម្រិតនិងកំពុងតែដណ្តើមយកការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលយកទៅធ្វើជំនួស បន្ទាប់ពីពួកគេទាមទារឱ្យផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងនោះជាសាធារណៈនិងបើកឱ្យមានការពិភាក្សាជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធមុននឹងដាក់ឱ្យសភាអនុម័ត៕
ការអំពាវនាវនេះធ្វើឡើងខណៈពេលដែលសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីគ្រោងនឹងពិភាក្សានៅរដ្ឋសភានៅថ្ងៃអង្គារទី២០សប្តាហ៍ក្រោយ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនោះរួមមានសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំអង្គការតុលាការនិងអយ្យការ ច្បាប់ស្តីពីការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តិទៅនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម និងច្បាប់ស្តីពីលក្ខន្តិកៈនៃចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញា។
ក្នុងចំណោមអង្គការទាំងនោះរួមមានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) ក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជានិងអង្គការសមធម៌កម្ពុជា មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ជាដើម។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនេះបានរិះគន់ថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនេះនឹងផ្តល់អំណាចហួសហេតុដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងការគ្រប់គ្រងនិងដឹកនាំសេចក្តីសម្រេចរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ដែលជាស្ថាប័នកំពូល។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះក៏នឹងផ្តល់អំណាចដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ក្នុងគ្រប់គ្រងនិងចាត់ចែងថវិការបស់តុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់និងមានសិទ្ធិដំឡើងឋានៈ តួនាទី ឬផ្លាស់ប្តូរចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញាផងដែរ។
ក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយនៅថ្ងៃនេះ លោកមេធាវី សុក សំអឿន ប្រធានអង្គការក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថាប្រសិនបើច្បាប់ទាំងនេះអនុម័តក្នុងទម្រង់បែបនេះនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ឯករាជ្យភាពនិងប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការ ត្បិតអំណាចនឹងប្រមូលផ្តុំតែក្នុងដៃរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ដែលជាសមាជិកគណបក្សនយោបាយជាប់ឆ្នោត។
«ប្រសិនបើច្បាប់ហ្នឹងមិនមានការកែប្រែមានន័យថាឯករាជ្យភាពនិងប្រសិទ្ធភាពរបស់តុលាការគឺនៅក្នុងដៃរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី។ កាលពីមុនមករដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌អត់សូវមានអំណាចផងហ្នឹងតែឥឡូវនេះអំណាចធំមែនទែនពីព្រោះការតំឡើងតំណែង ឋានៈ តួនាទី ដាក់ពិន័យ ផ្លាស់ប្តូរទៅទីណាជិតឆ្ងាយអី គឺគាត់មានឥទ្ធិពល»។
ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជាកន្លងមកត្រូវបានរិះគន់ថាមានភាពលម្អៀងឬរងសម្ពាធផ្នែកនយោបាយ និងពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រព្រឹត្តិអំពើពុករលួយ ដែលកាត់ក្តីលម្អៀងទៅអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិនិងមានអំណាច។ ក្រុមអ្នកច្បាប់យល់ថាការអនុម័តច្បាប់ទាំងបីបានល្អត្រឹមត្រូវនឹងជួយកាត់បន្ថយបញ្ហាទាំងនេះ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើអនុម័តមិនត្រឹមត្រូវតាមស្តង់ដាអន្តរជាតិ ច្បាប់ថ្មីនេះនឹងធ្វើឱ្យការរំលោភបំពានទាំងនោះកាន់តែស្របច្បាប់។ នេះបើតាមលោកស្រី ចក់ សុភាព នាយិកាប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ប្រព័ន្ធតុលាការហាក់ដូចជាផ្ទុយ។ នេះមិនទាន់ទាំងមានអំណាចផង។ តែឥឡូវនេះបើតាមទម្រង់ច្បាប់ដែលបានតាក់តែងនេះ មើលទៅការរំលោភបំពាននេះមើលទៅកាន់តែស្របច្បាប់ថែមទៀត»។
អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋសភាពន្យាពេលអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ និងដាក់សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះជាសាធារណៈដើម្បីឱ្យសង្គមស៊ីវិលនិងភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួមពិគ្រោះយោបល់មុនពេលបញ្ជូនសេចក្តីព្រាងនេះទៅឱ្យរដ្ឋសភាអនុម័ត។
លោក សុក សំអឿន ស្នើឱ្យមានការពន្យាពេលអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីនេះរហូតដល់មានការត្រូវរ៉ូវគ្នាផ្នែកនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ខណៈពេលរដ្ឋសភាកំពុងប្រព្រឹត្តទៅដោយគ្មានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំង។
ប៉ុន្តែលោក ជាម យៀប តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា អះអាងថារដ្ឋសភានឹងពិភាក្សាលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះដោយគ្មានការពន្យាពេលនោះឡើយ។
លោកបន្ថែមថា៖ «តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៣មកដល់បច្ចុប្បន្នហ្នឹង វាជិត២៥ឆ្នាំហើយ អត់ដែលមានសង្គមស៊ីវិលហ្នឹងសុំផ្អាកអ្វីបានទេ។ សម័យប្រជុំរដ្ឋសភាគឺអត់មានរង់ចាំការស្នើសុំឱ្យផ្អាកអីបានទេ។ សូមជម្រាបជារួមគឺអត់បានទេ»។
ទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីបានអនុម័តសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងបីកាលពីខែមេសាហើយកាលពីថ្ងៃទី២៨មេសា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានរិះគន់អង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនម្តងហើយថាបានអនុវត្តសិទ្ធិរបស់ខ្លួនហួសកម្រិតនិងកំពុងតែដណ្តើមយកការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលយកទៅធ្វើជំនួស បន្ទាប់ពីពួកគេទាមទារឱ្យផ្សព្វផ្សាយសេចក្តីព្រាងច្បាប់ទាំងនោះជាសាធារណៈនិងបើកឱ្យមានការពិភាក្សាជាមួយគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធមុននឹងដាក់ឱ្យសភាអនុម័ត៕
