កិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់ប្រទេសសឹង្ហបូរីក្នុងពេលជាច្រើនទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ ដើម្បីទាមទារទឹកដីដែលបាត់បង់ពីមហាសមុទ្រមកវិញ បានពង្រីកឆ្នេរសមុទ្ររបស់ប្រទេសនេះ ហើយបានជួយជំរុញឲ្យមានកំណើនសំណង់យ៉ាងច្រើន តែបានធ្វើឲ្យអស់ដីខ្សាច់របស់ខ្លួន ហើយបានធ្វើឲ្យមានផលប៉ះពាល់ទៅលើប្រទេសហ្វីលីពីន ប្រទេសភូមា និងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល។ ក្នុងពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងទៅនេះ បំរាមលក់ដីខ្សាច់ទៅបរទេសនៅក្នុងប្រទេសជិតខាង បានធ្វើឲ្យកង្វះដីខ្សាច់យ៉ាងខ្លាំងរបស់ប្រទេសសឹង្ហបូរីមានភាពរិតតែធ្ងន់ធ្ងរឡើងទៀត បានធ្វើឲ្យដីខ្សាច់ឡើងថ្លៃ ហើយលើកទឹកចិត្តដល់ការរត់ពន្ធកាកសម្រាមដែលអាចយកទៅប្រើការបាន។
កាលពីមុន ពួកអ្នកបូមខ្សាច់គ្រាន់តែធ្វើដំណើរទៅប្រទេសជិតខាងឥណ្ឌូនេស៊ីប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីរកខ្សាច់យកមកប្រើសម្រាប់គម្រោងសំណង់របស់ប្រទេសសឹង្ហបូរី។ ក៏ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌូនេស៊ីបានហាមការលក់ខ្សាច់ទៅបរទេស បន្ទាប់ពីសកម្មជននិងអ្នកស្រុកបានត្អូញត្អែរអំពីការបាត់បង់កោះជាច្រើននិងការអន្តរាយដល់បាតទន្លេ។ ប្រទេសវៀតណាមនិងម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) បានដាក់បំរាមស្រដៀងគ្នាលើការនាំចេញដីខ្សាច់ដែរ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មន្រ្តីបានកាត់បន្ថយការបូមខ្សាច់និងបានផ្អាកការលក់ចេញ នៅពេលកំពុងធ្វើការវាយតម្លៃអំពីការខូចខាតដល់បរិដ្ឋានដែលបណ្តាលមកពីការបូមដីខ្សាច់។
ក្រុមអ្នកបរិដ្ឋាននិយាយថា បំរាមទាំងនេះបានបង្ខំឲ្យអ្នកបូមខ្សាច់បែរទៅស្វែងរកខ្សាច់នៅកន្លែងដទៃទៀត ដែលជំរុញឲ្យមានការរត់ពន្ធខ្សាច់នៅប្រទេស ហ្វីលីពីន បង់ក្លាដេស្ហ (Bangladesh) និងភូមា។
លោក ជច បូឌិន (George Boden) ជាអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការសម្រាប់ក្រុមបរិដ្ឋាន Global Witness ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុង ឡុដ្រ៍។ នៅដើមឆ្នាំនេះ អង្គការ Global Witness បានធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍អំពីការបូមខ្សាច់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
«តាមពិតពាណិជ្ជកម្មដីខ្សាច់ខ្លះបានដកខ្លួនចេញពីប្រទេសកម្ពុជា ហើយឥឡូវនេះប្រទេសភូមាបានក្លាយទៅជាប្រភពសំខាន់មួយ។ ហើយតាមការយល់ឃើញរបស់យើងគឺថា -- សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មខ្សាច់ វាជាលទ្ធភាពដ៏សមរម្យមួយដែល -- ប្រទេសសឹង្ហបូរី ក៏កំពុងតែសម្លឹងមើលទៅប្រទេសដទៃទៀតនៅក្នុងតំបន់ ក្រៅពីប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបំពេញសេចក្តីត្រូវការរបស់ខ្លួនដែរ»។
ប្រទេសសឹង្ហបូរីបានពង្រីកដែនដីរបស់ខ្លួនចំនួន ២២ភាគរយ ក្នុងពេលកន្លះសតវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ ដោយចាក់ដីខ្សាច់បំពេញទឹកសមុទ្រនៅជុំវិញឆ្នេររបស់ខ្លួន។ ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា គម្រោងបំពេញដីខ្សាច់ថ្មីនឹងតម្រូវឲ្យមានខ្សាច់សមុទ្រដោយចំនួនច្រើនជាទីបំផុត។ ប្រទេសកោះដ៏តូចនេះក៏ត្រូវការដីខ្សាច់ដែលគ្មានជាតិអំបិលពីទន្លេ សម្រាប់គម្រោងសំណង់ដែរ។
លោក ហ្កាវិន គ្រីនវូត (Gavin Greenwood) ជាអ្នកវិភាគផ្នែកសន្តិសុខម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុន Allen & Associates នៅក្រុង ហុងកុង ដែលបានតាមដានបញ្ហានេះជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ លោកនិយាយថាសេចក្តីត្រូវការបានធ្វើឲ្យប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់បានទទួលប្រាក់ចំណេញយ៉ាងច្រើនក្រាស់ក្រែល។
«ដីខ្សាច់ពីទឹកសាប មានគុណភាពខ្ពស់ច្រើន ជាងដីខ្សាច់ពីទឹកសមុទ្រ សម្រាប់គម្រោងសំណង់ ពីព្រោះតាមធម្មជាតិដីខ្សាច់ទឹកសមុទ្រដែលមានជាតិអំបិល ឆាប់រលាយជាងដីខ្សាច់ទឹកសាប។ ហើយដើម្បីយកទៅប្រើសម្រាប់សំណង់ លោកអ្នកគួរលាងអំបិលចេញពីខ្សាច់សមុទ្រឲ្យបានច្រើនដែលអាចធ្វើបាន។ គម្រោងចាក់ខ្សាច់បំពេញនៅក្នុងប្រទេសសឹង្ហបូរីជាច្រើន គឺដើម្បីទ្រអាគារធំៗ ដែលមានគ្រឹះធ្វើពីស៊ីម៉ង់និងដែកថែបដ៏ធំមួយ។ ដូច្នេះ បើលោកអ្នកអាចរកខ្សាច់ពីទឹកទន្លេបាន ឬដី ឬកំទេចថ្ម ឬវត្ថុទាំងបីបញ្ចូលគ្នា លោកអ្នកអាចសំចៃប្រាក់បានច្រើន និងជៀសវាងបញ្ហាទៅអនាគត»។
បំរាមរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងប្រទេសជិតខាង បានធ្វើឲ្យជីវិតរបស់អ្នកធ្វើសំណង់នៅក្នុងប្រទេស សឹង្ហបូរីមានភាពស្មុគស្មាញ។ រដ្ឋាភិបាលតម្រូវឲ្យមានការបំពេញក្រដាសស្នាមត្រឹមត្រូវសម្រាប់ដីខ្សាច់ ដើម្បីបង្ហាញថាខ្សាច់នេះបានមកដោយស្របច្បាប់។
ក្រុមហ៊ុនដូចជា Bholat General Services នៅក្រុង រ៉ង់ហ្គូន (Rangoon) និងក្រុមហ៊ុន Mecca MFG នៃប្រទេស ហ្វីលីពីន បានប្រកាសលក់ខ្សាច់ដោយចំហរនៅក្នុងបណ្តាញ អ៊ីនធឺណែត ថាគេអាចផ្តល់ដីខ្សាច់ចំនួនច្រើនទៅឲ្យអតថិជន ដែលមានសេចក្តីអនុញ្ញាតពីរដ្ឋាភិបាលសឹង្ហបូរី។
ក្រុមហ៊ុនដទៃទៀតដែលប្រកាសលក់ខ្សាច់មកពីប្រទេសភូមា មានរួមក្រុមហ៊ុន Bangkok International និង Myanmar Asia Glory Trading។ អ្នកនាំពាក្យម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុន Asia Glory និយាយថា ដីខ្សាច់ពីទន្លេបានបូមចេញពីទន្លេ សាលវីន (Salween) និង អៀរ៉ាវ៉ាឌី (Irrawaddy)។ អ្នកនាំពាក្យនិយាយថា គេបានផ្អាកការបូមខ្សាច់និងលក់ចេញទៅបរទេសនៅរដូវភ្លៀង តែនឹងចាប់ធ្វើឡើងវិញនៅខែវិច្ឆិកា។
អ្នកនាំពាក្យម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុន Mecca MFG និយាយថា មានតំបន់ធំបីនៅក្នុងប្រទេស ហ្វីលីពីន ដែលសមរម្យអាចបូមខ្សាច់បាន- ភាគច្រើននៅជុំវិញភ្នំ Mount Pinatubo នៅក្នុងខែត្រ Luzon កន្លែងដែលមានដីខ្សាច់ទន្លេស្អាត ជាច្រើនក្រៃលែង។
ក្រុមហ៊ុនរបស់ប្រទេសថៃ កម្ពុជា និងវៀតណាម ក៏មានធ្វើការប្រកាសលក់ខ្សាច់ស្រដៀងគ្នានេះដែរ។
ក្រុមអ្នកបរិដ្ឋាននិយាយថា ពាណិជ្ជកម្មនេះបានបណ្តាលឲ្យមានការខូចខាតដល់បរិដ្ឋានជាទូទៅនៅក្នុងទន្លេ ធ្វើឲ្យហិនដល់ចំនួនត្រី និងកាត់បន្ថយជីវភាពរស់នៅរបស់អ្នកស្រុកដែលមានត្រឹមតែគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ចិញ្ចឹមជីវិត។ ទឹកប្រាក់ដែលទាក់ទិននិងពាណិជ្ជកម្មនេះក៏ធ្វើឲ្យមានការលំបាកក្នុងការប្រតិបត្តិច្បាប់ផងដែរ។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្រុមហ៊ុនខ្លះបានរំលោភការបញ្ឈប់ការបូមខ្សាច់ជាបណ្តោះអាសន្នមួយរបស់រដ្ឋាភិបាល។ សកម្មជនអះអាងថាការបូមខ្សាច់នៅតែមានធ្វើ ទោះបីរដ្ឋាភិបាលបានដាក់បំរាមនៅក្នុងប្រទេស ឥណ្ឌូនេស៊ី និងនៅក្នុងរដ្ឋ សាបាហ៍ (Sabah) និង សារាវ៉ាក់ (Sarawak) នៃប្រទេស ម៉ាឡេស៊ី ភាគខាងកើត នៅលើកោះ ប៊រណេអូ (Borneo) ក៏ដោយ។
លោក អេះអឹម មឺរធូ (SM Murthu) ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាម្នាក់របស់សមាគមធម្មជាតិម៉ាឡេស៊ី (Malaysian Nature Society) និងជាទីប្រឹក្សាម្នាក់របស់សមាគមការពារបរិដ្ឋាន (Environmental Protection Association) នៅរដ្ឋ Sabah។ លោកនិយាយថា ការរត់ពន្ធដីខ្សាច់ចូលទៅក្នុងប្រទេសសឹង្ហបូរី ពីប្រទេសនៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៏នៅតែមានធ្វើជាបន្ត ពីព្រោះគ្មានការអនុវត្តច្បាប់ដោយសារអំពើពុករលួយ។
«ការរត់ពន្ធនេះមានការដឹងឮពីអាជ្ញាធរមួយចំនួន ពីព្រោះក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ អ្វីៗគឺសុទ្ធតែមានតម្លៃ។ អំពើនេះជាអំពើខុសច្បាប់ ដូច្នេះមានមនុស្សមួយចំនួនដែលបានទទួលសំណូកដើម្បីឲ្យគេបិទភ្លែក។ គេដោះស្រាយបញ្ហា តាមមធ្យោបាយបែបនេះ»។
កាលពីមួយឆ្នាំមុន មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលម៉ាឡេស៊ី ៣៤នាក់ត្រូវចាប់ខ្លួនពីបទទទួលសំណូកនិងគុណប្រយោជន៍ផ្លូវភេទទាក់ទងទៅនឹងការលក់ខ្សាច់ខុសច្បាប់។ នៅពេលនោះ លោកអតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី Mahathir Mohamad បានអះអាងថា រថយន្តដឹកទំនិញដល់ទៅ ៧០០គ្រឿងមានផ្ទុកដីខ្សាច់ បានបើករត់ពន្ធឆ្លងព្រំដែនចូលទៅក្នុងប្រទេសសឹង្ហបូរីក្នុងមួយថ្ងៃៗ។
លោក Murthu និយាយថា ការរត់ពន្ធយ៉ាងរហ័សរហួននៅតែមានធ្វើបន្តរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ លោកថ្លែងថាលោកបានធ្វើការស៊ើបអង្កេតកាលពីពេលមុនអំពីពាក្យត្អូញត្អែរថាមានការបូមដីខ្សាច់ដោយខុសច្បាប់ ដែលបណ្តាលឲ្យច្រោះបាក់ភូមិទាំងស្រុង ក៏ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរ ម៉ាឡេស៊ីបានប្រាប់មកលោកវិញថាករណីនេះជារឿងមិនពិតទេ។
«ខ្ញុំបានឃើញផ្ទះនៅក្នុងទឹករួចទៅហើយ។ ខ្ញុំបានឃើញផ្ទះនៅទើលើមាត់ច្រាំង ចាំតែលិចទៅក្នុងទឹកទន្លេ។ នេះជារឿងដ៏អាក្រក់ណាស់ ពីព្រោះមនុស្សទាំងនេះមិនខ្វល់ខ្វាយទេ។ យើងមានច្បាប់ តែនៅក្នុងក្រដាស បើនិយាយអំពីការអនុវត្តវិញគឺស្ទើរតែគ្មាន។ នៅទីបំផុត គឺមានតែសេចក្តីថ្លែងនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេសុខចិត្តចុះញ៉មជាមួយនិងអ្នកដែលដើររកទិញខ្សាច់ថោកៗតែម្តង»។
សេចក្តីរាយការណ៍របស់លោក George Boden សម្រាប់អង្គការ Global Witness បានធ្វើឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៃប្រទេសកម្ពុជា បញ្ឈប់ការបូមខ្សាច់ជាបណ្តោះអាសន្ន នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលលោកធ្វើការវាយតម្លៃអំពីការអន្តរាយខាងបរិដ្ឋានទៅលើទន្លេ តាតៃ។ ក៏ប៉ុន្តែអ្នកនេសាទនៅតែត្អូញត្អែរថាការបូមខ្សាច់នៅតែមិនទាន់ឈប់។ លោក Boden ចង់ឲ្យអ្នកផ្តល់ជំនួយអន្តរជាតិដែលធ្វើវិភាគទានយ៉ាងច្រើនទៅឲ្យថវិកាជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដាក់សម្ពាធទៅលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យចាត់វិធានការប្រឆាំងនិងពួកអ្នករត់ពន្ធនិងការបូមខ្សាច់ខុសច្បាប់។
«ការបូមខ្សាច់ខ្លះគឺពិតជានៅមានធ្វើ ហើយទង្វើនេះគឺខុសឆ្ងាយពីអនុសាសន៍ដែលយើងបានធ្វើនៅក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍របស់យើង។ រឿងដែលយើងពិតជាបានអំពាវនាវឲ្យមាន គឺបរិដ្ឋានមួយដែលមានបទបញ្ជាត្រឹមត្រូវ ឲ្យមានតម្លាភាពអំពីការបែងចែកធនធាននិងប្រាក់ចំណូលដែលបានទទួល និងការការពារផ្នែកបរិដ្ឋាននិងសង្គមដ៏ត្រឹមត្រូវ ដើម្បីធានាថាការបូមដីខ្សាច់នឹងប្រព្រឹត្តធ្វើតាមមធ្យោបាយ ដែលនឹងមិនធ្វើឲ្យមានការអន្តរាយដ៏ទូលំទូលាយណាមួយឡើយ»។
ការទាមទារដីពីមហាសមុទ្រមកវិញរបស់ប្រទេសសឹង្ហបូរីក៏មានផលប៉ះបាល់នយោបាយដ៏ទូលំទូលាយដែរ ពីព្រោះពាណិជ្ជកម្មដីខ្សាច់ធ្វើឲ្យរំខានទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសសឹង្ហបូរីហើយនិងប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។ ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនិងម៉ាឡេស៊ី មានសេចក្តីភ័យខ្លាចថា ការទាមទារដីដោយឥតឈប់នេះ មានន័យថាឥឡូវប្រទេសសឹង្ហបូរីកំពុងរំលោភចូលក្នុងដែនទឹករបស់ខ្លួន។
អ្នកវិភាគសន្តិសុខ លោក Gavin Greenwood បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសសឹង្ហបូរីខំរក្សាទុកកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួននៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីភាគអាគ្នេយ៍ ថាជាអ្នកការពារបរិដ្ឋានជាគំរូមួយ ដោយអនុមតិច្បាប់ការពារឲ្យបានតឹងរ៉ឹងជាងមុន ប្រឆាំងនិងការបូមខ្សាច់ខុសច្បាប់។
«សេចកក្តីអះអាងរបស់ប្រទេសសឹង្ហបូរីគឺថា ពីខាងភាគរបស់ខ្លួនវាជាពាណិជ្ជកម្មស្របច្បាប់ ពីព្រោះខ្លួនតម្រូវឲ្យមានការបញ្ជាក់ដោយលិខិតផ្សេងៗពីសំណាក់ប្រទេសទាំងឡាយដែលខ្លួនទិញខ្សាច់។ តែបញ្ហាពិតប្រាកដគឺថាតើសេចក្តីបញ្ជាក់ទាំងនោះមានសុពលភាពដល់កម្រឹតណានៅក្នុងអត្ថន័យច្បាប់ទូលំទូលាយមួយ ហើយតើរឿងទាំងអស់នេះធ្វើឲ្យខូចខាតដូចម្តេចខ្លះដល់ប្រទេសសឹង្ហបូរី បើនិយាយអំពីជំហរនិងអត្ថន័យការទូតនិងកិត្តិសព្ទវិញ។ ប្រទេសសឹង្ហបូរីជាអ្នកការពារកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនយ៉ាងហ្មឺងម៉ាត់ណាស់ ថាជាប្រទេសប្រាកដប្រជាមួយ មាននិតិរដ្ឋត្រឹមត្រូវ និងមានប្រវត្តិល្អខាងបរិដ្ឋាន»។
ប្រទេសសឹង្ហបូរីរំពឹងថានឹងបន្ថែមដែនដី ទំហំរាប់សិបគីឡូម៉ែត្រការ៉េ លើព្រំដែនរបស់ខ្លួននៅក្នុងពេល ២០ ឆ្នាំខាងមុខនេះ។ ទំហំដីនេះនឹងតម្រូវឲ្យមានការនាំចូលដីខ្សាច់យ៉ាងច្រើន ហើយអាចគំរាមទៅលើតំបន់ជាច្រើនទៀតនៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ នៅកន្លែងដែលបទបញ្ជាទន់ខ្សោយនិងអំពើពុករលួយតាមផ្លូវការ នឹងអនុញ្ញាតឲ្យមានការបូមដីខ្សាច់ដ៏អន្តរាយនេះជាបន្តទៅទៀត៕
ប្រែសម្រួលដោយ កែរ យ៉ាន
