រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបានបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះភាពតានតឹងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិននៅកោះតៃវ៉ាន់ ក្រោយដំណើរទស្សនកិច្ចយ៉ាងតក់ក្រហល់របស់ប្រធានរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកអ្នកស្រី Nancy Pelosi ទៅដែនកោះដែលរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងចាត់ទុកថាជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ខ្លួន។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីការវិវត្តឆ្លងច្រកសមុទ្រចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃពុធទី៣ ខែសីហា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន លើកឡើងអំពីកង្វល់ចំពោះភាពផុយស្រួយនៃស្ថានការណ៍តំបន់ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសការវិវត្តថ្មីៗនេះ នៅតំបន់ក្បែរអាស៊ាន ដែលអាចបង្កអស្ថិរភាពដល់តំបន់ ហើយអាចនឹងនាំឱ្យមាន«ការគណនាខុស ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាធ្ងន់ធ្ងរ ជម្លោះដោយចំហរ និងផលវិបាកដែលមិនអាចព្យាករបាន ក្នុងចំណោមមហាអំណាច»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានមិនបានថ្លែងចំៗអំពីកោះតៃវ៉ាន់ ប៉ុន្តែបានអំពាវនាវឱ្យមាន«ការអត់ធ្មត់ជាអតិបរមា»នៅចំពោះមុខនឹងស្ថានការណ៍វិវត្តចុងក្រោយនៅកោះតៃវ៉ាន់ ហើយភាគីពាក់ព័ន្ធ ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់គោលការណ៍នានា ដែលមានចែងក្នុងធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ និងសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់ទៀតថា៖ «យើងរំឭកឡើងវិញពីការគាំទ្ររបស់ប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ចំពោះគោលនយោបាយចិនតែមួយដែលដាក់ចេញដោយប្រទេសនីមួយៗ»។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន បន្ថែមទៀតថា ពិភពលោកត្រូវការយ៉ាងខ្លាំងនូវភាពឈ្លាសវៃ និងការទទួលខុសត្រូវរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំទាំងអស់ក្នុងការប្រកាន់ខ្ជាប់ពហុភាគីនិយម និងភាពជាដៃគូ ហើយអាស៊ានត្រៀមខ្លួនជាស្រេចក្នុងការដើរតួនាទីប្រកបដោយស្ថាបនាក្នុងការសម្របសម្រួលការសន្ទនាដោយសន្តិវិធីរវាងគ្រប់ភាគី រួមទាំងតាមរយៈការប្រើប្រាស់យន្តការដែលដឹកនាំដោយអាស៊ាន ដើម្បីបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង ការពារសន្តិភាព សន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់។
ដោយឡែក ក្រសួងការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិកម្ពុជា បានឱ្យដឹងអំពីការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ ចំពោះ ការកើនឡើងនូវភាពតានតឹងថ្មីៗ នៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ និងស្នើសុំឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធគោរពកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខារវាងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដូចដែលមានចែងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនានាកន្លងមករវាងភាគីទាំងពីរ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ជាថ្មីថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ប្រកាន់ខ្ជាប់ជានិច្ចនូវ គោលនយោបាយចិនតែមួយ ដោយឥតងាករេ ហើយចាត់ទុកបញ្ហានានាពាក់ព័ន្ធនឹងហុងកុង តៃវ៉ាន់ ទីបេ និងស៊ីនជាំង (Xinjiang) ជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ចិន និងជាសិទ្ធិអធិបតេយ្យរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បន្ថែមថា៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សូមអំពាវនាវឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ស្វះស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយសន្តិវិធី រក្សាស្ថានភាពដើម និងចៀសវាងការបង្កហេតុដើម្បីបុព្វហេតុនៃសន្តិភាព ស្ថិរភាព វឌ្ឍនភាព និងវិបុលភាពនៅក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក»។
រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា និងជាអ្នកនាំពាក្យសម្រាប់កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានលោក គង់ ភោគ ថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីព្រឹកថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា អាស៊ានក៏ដូចជាកម្ពុជាមានកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងពាក់ព័ន្ធការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងមហាអំណាចទាំងពីរ និងជំរុញឱ្យភាគីទាំងពីរគោរពទៅតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយដែលសម្រេចបានកន្លងមកដើម្បីរក្សាស្ថានភាពឱ្យនៅដូចដើម។
លោកថ្លែងជាភាសាអង់គ្លេស ហើយត្រូវបានប្រែសម្រួលជាខេមរភាសាតាមន័យដើមថា៖ «រឿងមួយដែលខ្ញុំបន្តបញ្ជាក់ពេលនេះគឺថា ប្រទេសទាំងអស់ ជាពិសេសអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងបញ្ហាកោះតៃវ៉ាន់ថា យើងទាំងអស់គ្នាបានប្រកាន់ខ្ជាប់តាមកិច្ចព្រមព្រៀងគន្លឹះផ្សេងៗ។ ខ្ញុំមានជំនឿ និងបន្តលើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះគឺជាកត្តាចម្បងដើម្បីធ្វើឱ្យមានស្ថិរភាពនៃទំនាក់ទំនង។ ហើយជារឿងមួយសំខាន់ដែលគ្រប់ភាគីត្រូវធ្វើតាមកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រាកដថា រាល់ភាគីទាំងអស់មានអារម្មណ៍ថា អ្វីៗនឹងស្ថិតនៅជាប្រក្រតី ហើយរក្សាបាននូវស្ថានភាពដើម»។
អ្នកស្រី Nancy Pelosi បានដឹកនាំគណៈប្រតិភូរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកទៅដល់កោះតៃវ៉ាន់កាលពីយប់ថ្ងៃអង្គារ ទី២ខែសីហា ដោយប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងរបស់ចិនដែលថា នឹងមានការឆ្លើយតបដោយកម្លាំងយោធា។ ការគំរាមកំហែងនេះ បានបង្កឱ្យមានការភ័យខ្លាចនៃការកើតមានវិបត្តិជាថ្មីទៀតនៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់។
កាលពីថ្ងៃពុធប្រធានរដ្ឋសភាសហរដ្ឋអាមេរិកអ្នកស្រី Nancy Pelosi បាននិយាយថា គណៈប្រតិភូសមាជិករដ្ឋសភារបស់អ្នកស្រីបានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកោះតៃវ៉ាន់ «ដើម្បីបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់ថាសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងមិនបោះបង់ចោលតៃវ៉ាន់ទេ»។ ដំណាលគ្នានោះ ប្រទេសចិនបានបង្ហាញការប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងក្លាចំពោះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រី Pelosi នេះ ដោយបានព្រមានថា ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះគឺជាការរំលោភដែលមិនអាចទទួលយកបានលើអ្វីដែលចិនយល់ឃើញថាជាអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនទាក់ទិននឹងកោះតៃវ៉ាន់។
នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព លោក ពូ សុធីរៈប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា ទស្សនកិច្ចរបស់ប្រធានរដ្ឋសភាអាមេរិកទៅកាន់កោះតៃវ៉ាន់ មានចេតនាកេងផលប្រយោជន៍នយោបាយក្នុងស្រុកនៅសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយចិនក៏ប្រឹងទាញប្រយោជន៍នយោបាយពីទស្សនកិច្ចនេះដែរ។
លោកកត់សម្គាល់ថា ការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ផ្ទួនៗគ្នារបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងភ្នំពេញ និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ជាកិច្ចការចាំបាច់ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលជាការតាមដានបន្តនោះ គឺជំហររវាងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងលើបញ្ហាកោះតៃវ៉ាន់ ដែលលោកថា នឹងមិនអាចឈានដល់កម្រិតអាសន្ននាំដល់ការផ្ទុះអាវុធនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖«យើង expressed concerns [បង្ហាញការបារម្ភ]របស់យើងត្រូវហើយ ប៉ុន្តែថាតើវាមានឥទ្ធិពល យ៉ាងម៉េចខ្លះ ទៅលើមហាអំណាចនោះ អាហ្នឹងជារឿងមួយដែលយើងនាំគ្នាពិចារណា ហើយគិតតទៅទៀត ហើយសង្កេតមើលតទៅទៀត។ ខ្ញុំចង់និយាយថា តើយើងចេញ statement [សេចក្តីថ្លែងការណ៍]ហ្នឹងហើយ ចិន និងអាមេរិកាំងគេស្តាប់យើងអត់? ខ្ញុំចង់និយាយថា អ៊ីចឹង។ បើគេស្តាប់យើងអាហ្នឹងវា ផលប៉ះពាល់ហ្នឹងវានឹងកាត់បន្ថយហើយ។ ប៉ុន្តែបើគេមិនស្តាប់ទេ អាហ្នឹងវាកាន់តែរីករាលដាលធំហើយ»។
បើតាមលោក ពូ សុធីរៈ ប្រទេសមហាអំណាចចំនួន៧ ឬ G7 រួមមានកាណាដា បារាំង អាល្លឺម៉ង់ អ៊ីតាលី ជប៉ុន ចក្រភពអង់គ្លេស និងសហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយនឹងតំណាងជាន់ខ្ពស់នៃសហភាពអឺរ៉ុប កំពុងបារម្ភថា ចិនអាចនឹងប្តូរជំហរពីការដោះស្រាយបញ្ហានៅតៃវ៉ាន់ជាលក្ខណៈពហុភាគី មកឯកតោភាគី ដែលការណ៍នេះ អាចធ្វើឲ្យមានការប្រែប្រួលនៃស្ថានភាពនៅតៃវ៉ាន់។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី ហៅកាត់ថា AVI លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ យល់ថា ដំណើរទស្សកិច្ចរបស់អ្នកស្រី Nancy Pelosi ទៅកាន់កោះតៃវ៉ាន់ជារបត់ដ៏គ្រោះថ្នាក់ ដែលធ្វើឱ្យចិននិងអាមេរិកកាន់តែមិនទុកចិត្តគ្នា ហើយធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរកាន់តែដុនដាប។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិរូបនេះបន្តថា ទំនាក់ទំនងរវាងមហាអំណាចទាំងពីរដែលបានបន្តរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន គឺដោយសារតែអាមេរិកគោរព«គោលនយោបាយចិនតែ១»។
លោកថ្លែងថា៖«ប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិកគាត់ដើរចេញពីគោលការណ៍គឺវាអាចបង្កឱ្យមានជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយភាពតានតឹងនឹងកាន់តែបន្ត ហើយយ៉ាប់យ៉ឺនជាងនេះ»។
លោកបណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ បន្ថែមថា សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន និងកម្ពុជាគឺដើម្បីឱ្យមហាអំណាចទាំងពីររក្សាភាពអត់ធ្មត់ និងគោរពទៅតាមស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀង«គោលនយោបាយចិនតែមួយ» ហើយដោះស្រាយបញ្ហាតាមមាគ៌ាសន្តិភាព។
ឆ្លើយតបទៅសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជុំវិញបញ្ហាកោះតៃវ៉ាន់ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជាអ្នកស្រី Stephanie Arzate បានស្នើឱ្យអ្នកយកព័ត៌មានឱ្យវីអូអេយោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសក្រុមប្រទេសG7 ដែលបានលើកឡើងថា ក្រុមប្រទេសទាំងនោះ និង ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក ពិតជាមានកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងពាក់ព័ន្ធនឹងការព្រមានប្រើប្រាស់កម្លាំងទ័ព និងការរឹតត្បិតខាងសេដ្ឋកិច្ចរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនទៅលើកោះតៃវ៉ាន់។
បើតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដដែលនោះ ទង្វើរបស់ចិនជាលេសដើម្បីពង្រីកភាពតានតឹង និងធ្វើសកម្មភាពយោធាទៅលើកោះតៃវ៉ាន់ ហើយថា អ្នកតាក់តែងច្បាប់នៃក្រុមប្រទេសG7 មានទម្លាប់ធ្វើទស្សនកិច្ចជាលក្ខណៈអន្តរជាតិទៅកាន់ប្រទេសនានា។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះបញ្ជាក់ក្នុងន័យដើមថា៖«ពួកយើងអំពាវនាវឱ្យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនកុំព្យាយាមផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពដើមនៅក្នុងតំបន់តាមរយៈការប្រើប្រាស់កងកម្លាំង ប៉ុន្តែត្រូវដោះស្រាយភាពតានតឹងនេះដោយសន្តិវិធី។ វាមិនមានអ្វីផ្លាស់ប្តូរឡើយពាក់ព័ន្ធនឹងគោលនយោបាយចិនតែមួយ ដែលនៅតែបន្តអនុវត្ត និងជាជំហរមូលដ្ឋានរបស់ប្រទេសទាំង៧ចំពោះកោះតៃវ៉ាន់»៕
