កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិ(ADMM)របស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬហៅថា អាស៊ានជាមួយដៃគូពាក់ព័ន្ធ ក្នុងនោះមានអាមេរិក និងចិនផងនោះ បានចាប់ផ្តើមនាថ្ងៃចន្ទនេះ នៅលើទឹកដីខេត្តសៀមរាប ដែលកម្ពុជាជាប្រធានអាស៊ាន ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំនាឆ្នាំនេះ។
កិច្ចប្រជុំដែលធ្វើឡើងចាប់ពីថ្ងៃទី២១ដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២នេះ រួមមានកិច្ចប្រជុំថ្នាក់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ការពារជាតិអាស៊ាន កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ដ្រីការពារជាតិអាស៊ាន-បូក លើកទី៩ និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត។
ប្រទេសដែលត្រូវមកចូលរួមប្រជុំជាមួយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន មានចំនួន៨ប្រទេស រួមមានចិន កូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន ឥណ្ឌា រុស្ស៊ី អូស្ត្រាលី ណូវែលសេឡង់ និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា កិច្ចប្រជុំចង្អៀតរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាននឹងផ្តោតជាសំខាន់លើការផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈស្តីពី«ការលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការការពារជាតិដើម្បីពង្រឹងសាមគ្គីភាពសម្រាប់សន្តិសុខប្រកបដោយភាពសុខដុម»។
លោក ទៀ បាញ់ រដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិនឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំក្រៅផ្លូវការចំនួនពីរ ដែលលោកនឹងធ្វើជាសហប្រធាន រួមមានកិច្ចប្រជុំក្រៅផ្លូវការរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន-សហរដ្ឋអាមេរិក និងកិច្ចប្រជុំក្រៅផ្លូវការរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន-ឥណ្ឌា។
កិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ានបូកក៏នឹងស្តាប់របាយការណ៍នៃការអភិវឌ្ឍថ្មីៗនៅក្នុងអាស៊ាន ការផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈស្តីពី«បរិយាកាសសន្តិសុខតំបន់ និងអន្តរជាតិ» និងកិច្ចសន្ទនាជាយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការការពារជាតិក្នុងតំបន់។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន។
លោក ទៀ បាញ់ ក៏នឹងធ្វើពិធីផ្ទេរតំណែងជាប្រធានកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន និងកិច្ចប្រជុំពាក់ព័ន្ធ ជូនលោក ប្រាបូវ ស៊ូប៊ីយ៉ានតូ (Prabowo Subianto) រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិនៃសាធារណរដ្ឋឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលជាប្រធានប្តូរវេនសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ផងដែរ។
រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិអាមេរិក និងចិន ក៏មកចូលរួមកិច្ចប្រជុំដែលធ្វើឡើងនៅខេត្តសៀមរាបផងដែរ។ មិនទាន់មានសេចក្តីរាយការណ៍ជាផ្លូវការថា រដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិរបស់ប្រទេសទាំងពីរនេះនឹងមានជំនួបទ្វេភាគី ឬយ៉ាងណាឡើយ។
លោក រ៉ឹម សុខវី សហស្ថាបនិក The Thinker Cambodia ដែលជាវេទិកាវិភាគគោលនយោបាយ និងជាអ្នកវិភាគមួយរូប ប្រាប់វីអូអេថា បញ្ហាដែលកំពុងជាក្តីបារម្ភសម្រាប់មេដឹកនាំអាស៊ាន ក៏ដូចជាពិភពលោកសព្វថ្ងៃមានដូចជាការប្រកួតប្រជែងរបស់មហាអំណាច សង្គ្រាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន និងជាពិសេសបញ្ហានុយក្លេអ៊ែរនៅកូរ៉េខាងជើង។
បើតាមលោក សុខវី កិច្ចប្រជុំរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាននឹងមិនមានការប្រទាញប្រទង់គ្នាខ្លាំងឡើយរវាងចិន និងអាមេរិក ខណៈថា ការជួបគ្នារវាងមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងពីរនៅកោះបាលីនៃប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី កាលពីសប្តាហ៍មុន អាចជួយបន្ថយភាពតានតឹងបាន។
លោកថ្លែងថា៖ «អ្វីដែលសំខាន់ គឺខ្ញុំចង់និយាយថា ទោះបីជាទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងអាមេរិក និងការប្រកួតប្រជែងរាងចុះខ្សោយជាងមុន ក៏ប៉ុន្តែកម្ពុជានៅតែជាគោលដៅរបស់គេដែរ បានន័យថា គេនៅតែសួរទាក់ទងអារឿងបញ្ហារាម បញ្ហាអ៊ីចឹង។ ហ្នឹងហើយគេនៅតែសួររឿងហ្នឹងអ៊ីចឹង។ មើលទៅដូចជាអត់ចេះចប់ អត់ចេះហើយ»។
នៅក្នុងជំនួបជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា នៅទីក្រុងភ្នំពេញ លោក Joe Biden (ចូ បៃដិន) ប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដែលមកកម្ពុជាដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ានដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ បានលើកឡើងអំពីក្តីបារម្ភពីមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ដែលអាមេរិកសង្ស័យថា នឹងអាចប្រើប្រាស់ជាមូលដ្ឋានកងទ័ពចិន។
គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីថ្ងៃទី ៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ កម្ពុជានិងចិនបានបើកការដ្ឋានសាងសង់សំណង់នានានៅមូលដ្ឋានរាម ដែលជាជំនួយឥតសំណងរបស់រដ្ឋាភិបាលចិន និងសាងសង់ដោយក្រុមកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន។ ប៉ុន្តែការសាងសង់សំណង់ថ្មី និងការធ្វើទំនើបកម្មផ្សេងៗក្នុងមូលដ្ឋាននេះក្លាយជាបញ្ហាចម្រូងចម្រាសមួយ ដោយសារមានការចោទប្រកាន់ពីសហរដ្ឋអាមេរិកថា ចិននឹងប្រើប្រាស់មូលដ្ឋាននេះសម្រាប់ពង្រីកអំណាចរបស់ខ្លួន។
សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃចន្ទនេះថា អាស៊ាននិងអាមេរិកនឹងពិភាក្សាគ្នាទៅលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសន្តិសុខលំហសមុទ្រ ដែលភាគីនានាបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន និងអាមេរិកនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីកន្លងទៅ។
បើតាមលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា កិច្ចព្រមព្រៀងគ្នានេះគឺឈរនៅលើគោលការណ៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្រកសមុទ្រឆ្នាំ១៩៨២ ដោយលោកថា អាមេរិកក៏បានសន្យាជួយជ្រោមជ្រែងផ្នែកសន្តិសុខ មានដូចជាការជួយទប់ស្កាត់ការនេសាទខុសច្បាប់ ការជួញដូរខុសច្បាប់ និងអំពើភេរវកម្មជាដើម។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អះអាងថា ក្នុងកិច្ចប្រជុំនឹងមានការជំរុញឱ្យអនុម័តឱ្យបានលឿនពាក់ព័ន្ធជាមួយក្រមប្រតិបត្តិ COC (Code of Conduct) ពាក់ព័ន្ធនឹងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលភាគីចិនកំពុងមានជម្លោះជាមួយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ាន ។
លោកថ្លែងថា៖ «COC ប្រហែលជាមិនអនុម័តបានទេនៅកម្ពុជានាឆ្នាំនេះ។ យើងផុតហើយ ហើយឥណ្ឌូណេស៊ីក៏មិនអាចអនុម័តបានដែរ ថ្វីដ្បិតតែខ្ញុំយល់ថា ក្រមប្រតិបត្តិនេះប្រហែលជាបានត្រៀមព្រៀងរួចរាល់អស់ហើយ»។
បើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការពារជាតិចិនស្តីពីជំនួបរវាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងរដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិចិន កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នៅលើទឹកដីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន បានអះអាងថា កម្ពុជាតែងតែជំរុញទៅមុខនូវក្រមប្រតិបត្តិសមុទ្រចិនខាងត្បូង (COC) ហើយសង្ឃឹមថា នឹងធ្វើការរួមគ្នាជាមួយភាគីចិនដើម្បីការពារនូវសន្តិភាព និងភាពស្ងប់ស្ងាត់នៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
គួរបញ្ជាក់ថា ប្រទេសចិននិងប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត ដូចជាវៀតណាម ហ្វីលីពីន ម៉ាឡេស៊ី និងព្រុយណេ កំពុងមានជម្លោះដែនទឹកនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលចិនទាមទារស្ទើរតែទាំងស្រុងពីប្រទេសដែលមានជម្លោះជាមួយ៕
