គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសដែលដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នបានបង្ហាញឲ្យពលរដ្ឋអ្នកបោះឆ្នោតឃើញពីការខ្វល់ខ្វាយពីពួកគេ ក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមមួយចំនួន មុនការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨។ ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍វិញបានសាទរចំពោះកិច្ចប្រឹងប្រែងខ្លះដែរ ប៉ុន្តែបានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលរបស់គណបក្សដែលកាន់អំណាចជាង៣០ឆ្នាំនៅមានបញ្ហាជាច្រើន រួមទាំងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពលរដ្ឋ និងសេរីភាព ដែលមិនបានដោះស្រាយឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពហើយដែលពលរដ្ឋមិនពេញចិត្ត។
លោក គល់ បញ្ញា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតឯករាជ្យឈ្មោះខុមហ្រ្វែល បានថ្លែងថា៖
«ខ្ញុំមើលឃើញអ្នកបោះឆ្នោតឥឡូវគេហាក់ដូចជាលែងសប្បាយចិត្តហើយអំពីការដឹកនាំរបស់គណបក្សដែលនៅក្នុងអំណាចយូរ ដោយសារថា មិនបានឆ្លើយតបនឹង មិនបានដោះស្រាយបញ្ហានានាដល់កម្រិតដែលពលរដ្ឋចង់បាន ហើយដោះស្រាយតែបញ្ហាដែលខ្លួនបានបង្កើតឡើង។ រឿងធំគឺរឿងនៅកាន់អំណាចយូរតែម្តង។ នេះហើយដែលជារឿងអ្នកបោះឆ្នោតឥឡូវគេដូចជាយល់ឃើញថា មូលហេតុនៅក្នុងអំណាចយូរហ្នឹងវាអត់គ្រប់គ្រាន់ដែលគេអាចបន្តការគាំទ្រ»។
លោកបានទទួលស្គាល់ថា គណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសបានដោះស្រាយបញ្ហាមួយចំនួន ដូចជាការដំឡើងប្រាក់ខែគ្រូបង្រៀន និងប្រាក់ខែកម្មករ ការធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចមានកំណើនដល់៧ភាគរយ ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាច្រើន និងការបង្កើនគុណភាពអប់រំជាដើម។ តែគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសនេះមិនទាន់បានដោះស្រាយបញ្ហាជាច្រើនជូនដល់ពលរដ្ឋទាក់ទងនឹងសកម្មភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មភាពរំលោភបំពានដីធ្លីដែលពលរដ្ឋរាប់សែនគ្រួសាររងគ្រោះ ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរាប់ម៉ឺនហិកតានិងយូរឆ្នាំដែលផ្តល់ឲ្យជនបរទេស អំពើពុករលួយ ច្បាប់ចរាចរណ៍ ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋជាច្រើនមិនសប្បាយចិត្តនឹងការដាក់កម្រិតប្រើប្រាស់ ការចេញច្បាប់នានាដែលពលរដ្ឋមិនអាចសម្របខ្លួនទាន់។ ក្រៅពីនោះ លោក គល់ បញ្ញា បានបន្ថែមថា មានច្បាប់អង្គការ ច្បាប់សហជីព ហើយនឹងការបិទសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋ និងសង្គមស៊ីវិលផងដែរជាពិសេសទាក់ទងនឹងការបញ្ចេញមតិ ហើយនឹងសិទ្ធិធ្វើការតវ៉ាជាដើម។
«ទំនោរថ្មីគឺរឿងសេរីភាព គេចង់បានឲ្យមានសេរីភាពច្រើននៅក្នុងការងារចូលរួមសកម្មនៅក្នុងសង្គម នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ច នៅក្នុងការជជែកគ្នាអីអញ្ចឹងទៅ។ កុំឲ្យមានការដាក់សម្ពាធអីអញ្ចឹងណា។ ឃើញគេមានការទិតៀនដែរ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលមានការដាក់កំហិតសេរីភាព ឬដាក់សម្ពាធលើប្រជាពលរដ្ឋ»។
លោក បញ្ញា បានបន្ថែមថា ការនិយាយ និងឯកសារ រដ្ឋាភិបាលហាក់ដូចជាមានការខិតខំបង្ហាញពីការប្តេជ្ញាចិត្ត។ ក៏ប៉ុន្តែ រឿងនេះនៅស្មុគស្មាញនៅឡើយចំពោះការអនុវត្តគឺមិនទាន់មានប្រសិទ្ធភាព ដោយសារបញ្ហាវាកើតឡើងជាប្រព័ន្ធដែលការណ៍នេះធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលមិនអាចឆ្លើយតបបានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋពេញចិត្ត។
លោក យ៉ង់ គឹមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍និងសន្តិភាព បានយល់ឃើញថា កំហុសរបស់គណបក្សគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាល គឺការមិនពិគ្រោះយោបល់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ និងការយឺតយ៉ាវនៃការផ្ទេរសេវាដល់ថ្នាក់ក្រោមជាតិ ពីក្រសួងពាក់ព័ន្ធនានា ដែលបង្ហាញពីជំហរក្តោបអំណាចដដែលៗ។ បន្ថែមលើនេះ ការអនុវត្តកិច្ចការរដ្ឋបាលទៀតក៏នៅដដែលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដោយគ្មានការផ្លាស់ប្តូរដ៏សមរម្យ ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមិនសប្បាយចិត្តទេ។
«ខ្ញុំឃើញគាត់គិតគូរពីបញ្ហាដោះស្រាយបញ្ហាច្រើនដែរបាទ។ ឃើញមានការលុប បំបាត់ការបង្កើនចំណាយច្រើនពេក ដូចជាការលុបបំបាត់ការយកលុយតាមផ្លូវជាតិលេខ៤។ អ្នកដែលគ្នានៅតាមបណ្តោយផ្លូវជាតិលេខ៤ ដែលត្រូវធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ញឹកញាប់ហ្នឹង កុំឲ្យបង់លុយបង់កាក់អី។ ខ្ញុំថា រឿងហ្នឹងគាត់ប្រឹងប្រែង ស្តារប្រជាប្រិយភាពឡើងវិញដែរ។ តែរឿងសំខាន់បំផុតគឺរឿងសេរីភាពរបស់សង្គមស៊ីវិល សេរីភាពសង្គមស៊ីវិល គឺជាសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ គឺមានការរឹតត្បិតចំពោះពួកគេច្រើនបាទ»។
លោកបានបន្ថែមថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលពេលនេះត្រូវពិចារណាឡើងវិញចំពោះការចូលរួមការសម្រេចចិត្តពីពលរដ្ឋម្ចាស់សន្លឹកឆ្នោត ដើម្បីកុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលចំណាយពេលវេលាច្រើន ចំណាយធនធានច្រើនក្នុងការដឹកនាំប្រទេស។ ជាពិសេស រដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវធ្វើច្បាប់ ឬកែច្បាប់ពីការបើកសេរីភាពទៅជាការរឹតបន្តឹងសេរីភាពទេ ដែលលោកសំដៅទៅលើច្បាប់អង្គការ ច្បាប់សហជីព ច្បាប់បោះឆ្នោត និងច្បាប់នានាទៀត។
«ដោយសារទម្លាប់ពីមុនមក គឺយើងអត់សូវពិគ្រោះយោបល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ អ្នកនយោបាយធ្វើអី ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋធ្វើតាម។ ដល់អញ្ចឹងទៅ អាហ្នឹងហើយដែលធ្វើឲ្យសង្គមយើងមានបញ្ហាដែរ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋអាចមានការជំទាស់ខ្លាំងឡើង។ កាលណាជំទាស់ខ្លាំងឡើង គេមិនសូវសប្បាយចិត្ត ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងគណបក្សគ្រប់គ្រងអំណាច។ កាលណាមានការជំទាស់ មានការមិនសប្បាយចិត្តច្រើនហ្នឹង គឺអាចនឹងធ្វើឲ្យប្រជាប្រិយភាពហ្នឹង អាចនឹងជាបញ្ហាដែរបាទ។ អញ្ចឹងនេះជាបញ្ហាមួយសំខាន់»។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានធ្លាក់សំឡេងពីចំនួន៩០អាសនៈ មកត្រឹមចំនួន៦៨អាសនៈក្នុងសភា ដែលមានសំឡេងសរុបចំនួន១២៣នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣។ ការធ្លាក់សំឡេងនេះបានទុកចន្លោះឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោក សម រង្ស៊ី និងលោក កឹម សុខា កើនប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំង ហើយទទួលបានសំឡេងរហូតដល់ទៅ៥៥អាសនៈ។ គណបក្សជំទាស់នេះបានក្លាយជាដៃគូប្រជែងនយោបាយជាមួយនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលកាន់អំណាចជាង៣ទសវត្សរ៍ ជាពិសេសសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមន្ត្រីគ្រប់គ្រងអំណាចថ្នាក់មូលដ្ឋាននៅឆ្នាំ២០១៧ និងការបោះឆ្នោតជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨។
នៅក្នុងឯកសារផ្ទៃក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចេញពីសន្និបាតគណៈកម្មាធិការកណ្តាលលើកទី៣៩ ដែល VOAទទួលបាន បានបញ្ជាក់ពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសកើនឡើងដល់៧ភាគរយក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ដោយសារការរីកចម្រើនផ្នែកវិស័យឧស្សហកម្ម សេវាកម្ម និងកសិកម្ម។ កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១៥ បានចាកផុតពីប្រទេសមានចំណូលទាប ទៅជាប្រទេសមានចំណូលមធ្យម។ ឯកសារដដែលបានបញ្ជាក់បន្ថែមពីការប្តេជ្ញាធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅលើវិស័យរដ្ឋ ឯកជន អំពើពុករលួយ និងបញ្ហាអសកម្មមួយចំនួន និងណែនាំមន្ត្រីមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ឲ្យពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្ទៃក្នុង និងថែរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយពលរដ្ឋ និងទប់ស្កាត់ការរិះគន់របស់គណបក្សជំទាស់ជាដើម។
នៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចាត់វិធានការនានាជួយដល់ប្រជាពលរដ្ឋ លើបញ្ហាសង្គមមួយចំនួន ហើយបានរំឭកអំពីការរំដោះប្រជាជនចេញពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត នាំប្រទេសឲ្យមានសន្តិភាពអធិបតេយ្យភាព ការអភិវឌ្ឍលើគ្រប់វិស័យ ជាពិសេសវិស័យសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។
លោកក៏បានបញ្ជាក់នៅថ្ងៃដំបូងគឺថ្ងៃទី៩ ខែមករា នៃមហាសន្និបាតគណៈកម្មាធិការកណ្តាលថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកបានពិភាក្សា និងធ្វើការសម្រេចប្រកបដោយការទទួលខុសត្រូវលើជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ និងប្រជាជន ទាំងនយោបាយក្នុងប្រទេស និងនយោបាយក្រៅប្រទេស។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានបន្តដែរថា លោកសង្ឃឹមថា លោកនឹងទទួលបានការគាំទ្រជាបន្តទៀតនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ។ លោកបានបញ្ជាក់តាមខ្លឹមសារដើមថា៖
«ក្នុងឋាន:ជាបក្សកាន់អំណាច យើងច្បាស់ជាមិនហ៊ានសន្យាខ្យល់ ឬបោកប្រាស់ដូចបក្សនយោបាយខ្លះនោះឡើយ។ តែយើងធ្វើពិត អនុវត្តពិតដើម្បីប្រជាជនបានទទួលផលពីសកម្មភាពជាក់ស្ដែងរបស់យើង»។
លោកក៏បានអរគុណដល់ពលរដ្ឋដែលបានគាំទ្រឲ្យគណបក្សរបស់លោកបន្តកាន់អំណាចកន្លងមកដែរ។
លោក គុជ ច័ន្ទលី អ្នកតាមដាននយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជាម្នាក់ រស់នៅក្នុងរដ្ឋ ម៉ារីឡែន ស.រ.អា. បានរំឭកដល់ពលរដ្ឋខ្មែរឲ្យដឹងអំពីការជ្រើសរើសអ្នកដឹកនាំនៅស.រ.អា.។ លោកនិយាយថា នៅប្រទេសជឿនលឿន ដូចជាស.រ.អា. គេមើលជីវប្រវត្តិ មើលថ្វីដៃរបស់បេក្ខជននីមួយៗ ដែលគេបោះឆ្នោតជូន ហើយបេក្ខជនដែលឈរឈ្មោះឲ្យគេបោះឆ្នោតចូលទៅកាន់តំណែងសាធារណៈក្នុងរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការសិក្សាអំពីសេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ មិនធ្វើការសន្យាបែបកុហក់ និងសន្យាអ្វីដដែលអាចធ្វើបាន ដើម្បីទាក់ទាញប្រជាប្រិយភាព។
«នៅក្នុងប្រទេសជឿនលឿននេះគឺថា ការបោះឆ្នោតគ្រាន់តែជាការចាប់ផ្តើម ប៉ុណ្ណោះ។ តែសំខាន់បំផុតម្ចាស់សន្លឹកឆ្នោតគេតាមដានសកម្មភាព តាមដានអ្នកនយោបាយហ្នឹងជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ តើអ្នកហ្នឹងធ្វើដូចការសន្យារបស់ខ្លួនទេ? តើអ្នកហ្នឹងយកច្បាប់មកអនុវត្តបានដិតដល់ ដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍ ដូចដែលខ្លួនបានឃោសនានោះទេ? បើថាដូច អាហ្នឹងគេបោះឆ្នោតឲ្យទៀត ហើយបើថា មិនដូចទេ ឬមួយមិនអនុវត្តបានពេញលេញតាមការសន្យានោះទេ គេនឹងបោះឆ្នោតទម្លាក់»។
លោកចង់ឃើញអ្នកនយោបាយកម្ពុជាមិនត្រូវបង្កជម្លោះតានតឹងជាមួយគ្នា ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមិនមានសេចក្តីសុខ ហើយព្រួយបារម្ភដោយសារតែអ្នកនយោបាយទេ។លោកបានលើកឧទាហរណ៍ថា អ្នកនយោបាយស.រ.អា.ក្នុងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ គេជជែកគ្នាលើគោលនយោបាយ ដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋដ៏មានឥទ្ធិពលនោះបានយល់ដឹងពីប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យយល់ដឹងពីសង្គម ពីសិទ្ធិសេរីភាពនិងដំណើរការវិវត្តន៍របស់ប្រទេស។ ក៏ប៉ុន្តែ គេមិនបង្កជម្លោះ ឲ្យមានការភ័យខ្លាច ឲ្យមានការគំរាមកំហែង ឬការចាប់ដាក់គុកទេ។
លោក គល់ បញ្ញា នៃអង្គការខុមហ្រែ្វលវិញ បានថ្លែងថា លោកចង់ឃើញអ្នកនយោបាយដោះស្រាយបញ្ហាប្រទេសឲ្យស្របតាមឆន្ទៈពលរដ្ឋ ដូចក្នុងប្រទេសភូមា ដែលអ្នកនយោបាយបានធ្វើកិច្ចការល្អៗថ្មីៗនេះសម្រាប់ប្រទេសភូមា។ លោកបានបន្តថា ប្រទេសភូមាចុងក្រោយនេះមានការខិតខំជជែកគ្នារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជាតិធំៗរួមគ្នា និងយោគយល់គ្នា។
«សំខាន់គឺកម្លាំងប្រជាពលរដ្ឋដែរ។ ប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមាហ្នឹងគឺគេបានសម្រេចចិត្តគឺដាច់ខាតតែម្តងគឺថា ត្រូវតែឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ។ រឿងនេះគឺជាស្នូលធំ ដែលបង្ខំឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចហ្នឹង ត្រូវតែមកសម្របសម្រួល ដើម្បីបន្តដំណើរការនៃការវិវត្តប្រទេសឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ឲ្យមានស្ថិរភាព»។
លោកបានបន្ថែមថា មេដឹកនាំគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងភូមា បានផ្តល់ផលប្រយោជន៍ប្រទេស និងប្រជាពលរដ្ឋរបស់គេ។
«មេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរក៏ហាក់យល់ពីស្ថានភាពប្រទេសគេ ពីឥរិយាបថ របស់ប្រជាពលរដ្ឋគេច្បាស់លាស់ និងយល់ពីស្ថានភាពវិវត្តចុងក្រោយនៅលើពិភពលោក ក្នុងតំបន់ហ្នឹង ក៏គេយកមធ្យោបាយក្នុងការធានាពីស្ថិរភាព ពីការផ្លាស់ប្តូរអំណាចមួយ។ នេះជាចំណុចផ្តុំគ្នា។ កត្តាច្រើនផ្តុំគ្នាក្នុងរឿងហ្នឹង។ ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិក៏មានការចូលរួមចំណែកក្នុងរឿងហ្នឹងដែរ»។
លោក គល់ បញ្ញា ប្រាថ្នាចង់ឃើញថា អ្នកដឹកនាំត្រូវផ្តល់ជំនឿទុកចិត្តដល់ពលរដ្ឋ ម្ចាស់ឆ្នោតជាមួយនឹងការដែលអ្នកនយោបាយ អ្នកដឹកនាំហ៊ានសម្រេចលើអភិបាលកិច្ច រឿងសង្គមធំៗ ដែលកំពុងប្រឈមទាំងឡាយ ដែលគេដឹងថា ពលរដ្ឋមានការខកចិត្តជាយូរមកហើយនោះ៕
