ក្រោយមានភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងប៉ុន្មានសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ អ្នកវិភាគលើកឡើងថា កម្ពុជាអាចរអិលខ្លួនធ្លាក់ចូលទៅក្នុងជម្លោះតំបន់មួយនេះ ប្រសិនបើកម្ពុជាពឹងផ្អែកការអភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួនខ្លាំងទៅលើប្រទេសណាមួយដែលជាភាគីក្នុងជម្លោះនោះ។
ថ្លែងនៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេ ប្រធានអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយកម្ពុជា Future Forum លោក អ៊ូ វីរៈ ថ្លែងថា៖ «ចង់ មិនចង់ យើងនឹងត្រូវជាភាគីតូចមួយ ដែលត្រូវបានទាញចូល ទោះបីយើងមិនមែនជាភាគីជម្លោះដោយផ្ទាល់ក៏ដោយ ឬប្រយោលក៏ដោយ កម្ពុជានឹងត្រូវបានទាញចូលទៅក្នុងស្ថានភាពជម្លោះ។ អ្វីដែលយើងទាយមិនដឹងថា តើភាពតានតឹងវាឈានដល់ជម្លោះប៉ុណ្ណា?»
បើតាមអ្នកជំនាញរូបនេះ កម្ពុជាអាចមានជម្រើសនៅក្នុងការចៀសចេញពីជម្លោះដោយការពង្រឹងឯករាជ្យភាពខាងហិរញ្ញវត្ថុឱ្យបានច្រើនជាងមុននៅក្នុងការជំរុញដំណើរការអភិវឌ្ឍប្រទេស ហើយកាត់បន្ថយការផ្តេកផ្តួលលើកម្ចីនៃប្រទេសដែលកំពុងតទល់គ្នានៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដូចជាប្រទេសចិនជាដើម។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «យើងត្រូវជ្រើសរើសយកនៃការអភិវឌ្ឍដោយមិនមែនការពឹងផ្អែកទៅលើប្រទេសមួយណា ឬក៏របស់មួយចំនួនរបស់ភាគីហ្នឹង បានន័យថា យើងអាចមានការសហការឬក៏ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយ ឧទាហរណ៍ប្រទេសចិន ក៏ប៉ុន្តែមិនត្រូវក្លាយជាកូនអុករបស់ប្រទេសចិន មិនត្រូវពឹងផ្អែកទាំងស្រុងទៅលើប្រទេសចិន ឩទាហរណ៍។ ទី ២ ការអភិឌ្ឍរបស់យើងគឺមិនអាចពឹងផ្អែកទៅលើកម្ចីនៃបរទេស ជាពិសេសកម្ចីប្រទេសដែលជាប្រទេស ដែលអាចជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយនឹងជម្លោះហ្នឹងដោយផ្ទាល់»។
អ្នកវិភាគគោលនយោបាយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា លោក ស៊ឺន សម ប្រាប់វីអូអេថា ជំហររបស់កម្ពុជាកន្លងមកគឺការឱ្យភាគីជម្លោះដោះស្រាយគ្នាជាលក្ខណៈទ្វេភាគី ខណៈប្រទេសដែលជាសមាជិកអាស៊ានដែលមានជម្លោះចង់ទាញសមាជិកអាស៊ានទាំងមូលឱ្យចូលទៅក្នុងជម្លោះនោះដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «អ៊ីចឹងទេ សរុបមកវិញគឺប្រទេសកម្ពុជាតែងតែបានលើកទឹកចិត្តប្រទេសសមាជិកអាស៊ានដែលពាក់ព័ន្ធនោះ ឱ្យធ្វើការចរចាដោយទ្វេភាគីជាមួយនឹងប្រទេសចិនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ ពីព្រោះតាមការសង្កេតពិនិត្យរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំគិតថា ហាក់ដូចជាអត់មានយន្តការអ្វីល្អជាងការចរចាទ្វេភាគីជាមួយនឹងចិនទេដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ»។
បើតាមលោក ស៊ឺន សម ការដោះស្រាយជម្លោះបែបទ្វេភាគីនាំឱ្យកម្ពុជាអាចរក្សាបាននូវទំនាក់ទំនងល្អជាមួយចិន និងសមាជិកអាស៊ាន ព្រមទាំងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតផងដែរ។
អ្នកវិភាគនិយាយថា ការប្រឈមមុខដាក់គ្នាសារជាថ្មីទៀតនៅពេលថ្មីៗនេះរវាងនាវាឆ្មាំសមុទ្រចិននិងហ្វីលីពីនជិតតំបន់ថ្មប៉ះប្រះទឹកមានជម្លោះនៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធនាការរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងដើម្បីជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលបន្ទន់គោលជំហររបស់ខ្លួន។ ពួកគេបន្តថា ការណ៍នេះបានចោទជាសំណួរថា តើភាគីទាំងពីរអាចរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់កម្រិតណា បើទោះបីជាបានឈានដល់ការសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងបណ្តោះអាសន្នដើម្បីបញ្ចប់ការប៉ះទង្គិចគ្នាកាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅក៏ដោយ។
ក្រសួងការបរទេសជប៉ុនបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៤ ដោយបង្ហាញក្តីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះសកម្មភាពដដែលៗក្នុងប៉ុន្មានថ្ងៃថ្មីៗនេះ ដែលបង្កើនភាពតានតឹងក្នុងតំបន់នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងជំរុញឱ្យមានការបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង។
បើតាមក្រសួងការបរទេសជប៉ុន បញ្ហាដែលកំពុងកើតឡើងគឺទាក់ទងដោយផ្ទាល់ទៅនឹងសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ ហើយជាកង្វល់ស្របច្បាប់របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ហេតុដូច្នេះហើយជប៉ុនប្រឆាំងនឹងការប៉ុនប៉ងជាឯកតោភាគីណាមួយក្នុងការផ្លាស់ប្តូរស្ថានភាពដោយកម្លាំង ក៏ដូចជាសកម្មភាពណាមួយដែលបង្កើនភាពតានតឹងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង រួមទាំងការធ្វើឱ្យរាំងស្ទះសេរីភាពនៃការធ្វើនាវាចរណ៍ និងការហោះហើរហួសព្រំដែន។
ក្រសួងការបរទេសជប៉ុនបញ្ជាក់ថា៖ «ជប៉ុនក៏ប្រឆាំងយ៉ាងដាច់អហង្ការចំពោះការប្រើប្រាស់នាវារបស់ឆ្មាំសមុទ្រ និងកងជីវពលតាមសមុទ្រ ព្រមទាំងយន្តហោះដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងដោយបង្ខំ។ ប្រទេសជប៉ុនបានតស៊ូមតិយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវការគោរពច្បាប់នៅសមុទ្រ ហើយនឹងបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីការពារសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិ ដែលសេរី និងបើកចំហដោយផ្អែកលើនីតិរដ្ឋ»។
ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិសហរដ្ឋអាមេរិកលោក Jake Sullivan និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនលោក Wang Yi ថ្មីៗនេះក៏បានពិភាក្សាអំពីជម្លោះនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ លោក Wang Yi បានព្រមានរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនអំពីការគាំទ្រប្រទេសហ្វីលីពីន។
ទូរទស្សន៍ CCTV បានរាយការណ៍ថា៖ «សហរដ្ឋអាមេរិកមិនត្រូវប្រើប្រាស់សន្ធិសញ្ញាទ្វេភាគីជាលេសដើម្បីធ្វើឱ្យអន្តរាយដល់បូរណភាពទឹកដីរបស់ចិន ហើយក៏មិនត្រូវគាំទ្រសកម្មភាពរំលោភរបស់ហ្វីលីពីនដែរ»។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់សេតវិមានបានបញ្ជាក់ថា លោក Sullivan បានសម្ដែងនូវ«ការព្រួយបារម្ភអំពីសកម្មភាពនៃការធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពដោយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនប្រឆាំងនឹងកិច្ចប្រតិបត្តិការនាវាស្របច្បាប់របស់ហ្វីលីពីននៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។
វីអូអេព្យាយាមសុំការអត្ថាធិប្បាយពីលោក ជុំ សុន្ទរី អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាតាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងតេឡេក្រាម តែគ្មានការឆ្លើយតប។
គួររំឭកថា ចិនបានទាមទារសឹងតែទាំងអស់នៃតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាផ្លូវពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិសំខាន់ រួមទាំងផ្នែកជុំវិញតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Sabina ផងដែរ។ ការអះអាងទាមទារនេះត្រូវបានធ្វើឡើង បើទោះបីជាមានសេចក្តីសម្រេចកាលពីឆ្នាំ ២០១៦ ពីសំណាក់តុលាការអចិន្ត្រៃយ៍ក្រុងឡាអេដែលថា ការទាមទាររបស់ចិនមិនមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងច្បាប់អន្តរជាតិនោះទេ៕
វេទិកាបញ្ចេញមតិ