សកម្មជនសង្គមបរិស្ថាន និងនយោបាយបន្តជំរុញឲ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់មកលើពួកគេបន្ទាប់ពីពួកគេភាគច្រើនត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញកាលពីពេលថ្មីៗនេះដោយទោសនៅសេសសល់ត្រូវព្យួរ។
តុលាការក្រុងភ្នំពេញនិងនៅខេត្តមួយចំនួនទៀតចាប់ផ្តើមដោះលែងសកម្មជនទាំងនោះតាំងពីដើមខែវិច្ឆិកាតាមអ្វីដែលអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សមួយចំនួនសង្កេតឃើញថា ការដោះលែងនោះធ្វើឡើងក្រោយមានការរិះគន់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលផ្តល់តម្លៃដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងពីក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
នាយករងទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូលោក អំ សំអាត បានប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារនេះថា មកទល់ពេលនេះ សកម្មជនចំនួនសរុប ២៨ នាក់ត្រូវបានដោះលែងដែលក្នុងនោះមាន ២៦ នាក់នៅរាជធានីភ្នំពេញ ១នាក់នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺនិង១នាក់នៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
លោកបានបន្តថា លោកទទួលព័ត៌មានថាសកម្មជនមួយចំនួនដែលត្រូវបានដោះលែងខាងលើនេះមានបំណងប្តឹងទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ដើម្បីទាមទារឲ្យមានការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា សង្គមស៊ីវិល ក៏ដូចជា សហគមន៍អន្តរជាតិនៅតែបន្តជំរុញឲ្យមានការផ្តល់សិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញដល់ក្រុមសកម្មជន ដែលទើបនឹងត្រូវបានដោះលែងនិងអ្នកដែលបន្តស្ថិតនៅក្រោមការជាប់ឃុំ ដោយបានពន្យល់ថា សកម្មភាពសកម្មជនទាំងនោះដែលធ្វើកន្លងមកនោះគឺជាការអនុវត្តសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «អាហ្នឹងវាជាឆន្ទានុសិទ្ធិនិងអំណាចឯករាជ្យរបស់តុលាការ។ ក៏ប៉ុន្តែបើក្នុងនាមយើងជាអង្គការសង្គមស៊ីវិលអង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ ក៏ដូចជា អង្គការអន្តរជាតិនិងសហគមន៍អន្តរជាតិអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស និងអង្គទូតមួយចំនួននៅតែទាមទារឲ្យមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញឡើងវិញ ដោយសារតែពួកគាត់ហ្នឹងគ្រាន់តែអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន អនុវត្តសកម្មភាពជាសិទ្ធិដែលធានាឲ្យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបទដ្ឋានអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សតែប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាការប្រព្រឹត្តបទល្មើសទេបាទ»។
អាជ្ញាធរបានចាប់ផ្តើមដោះលែងមេដឹកនាំសហជីព និងសកម្មជនសង្គម បរិស្ថាន និងនយោបាយ ជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ ក្នុងនោះរួមមានលោក រ៉ុង ឈុន មេដឹកនាំសហភាពសហជីពកម្ពុជាដែលត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ឃុំខ្លួនបន្ទាប់ពីលោកបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ដ៏ចម្រូងចម្រាសទាក់ទិនការកំណត់បង្គោលព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាមនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
លោកហ៊ុន វណ្ណៈ ជាសមាជិកមួយរូបក្នុងចំណោមសកម្មជនទាំង៦ នាក់ នៃក្រុមខ្មែរថាវរៈដែលលេចធ្លោក្នុងការតវ៉ាប្រឆាំងការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំសហជីពលោករ៉ុង ឈុន ត្រូវបានដោះលែងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ក្រោយពីត្រូវបានឃុំខ្លួនអស់រយៈពេល១៥ខែ ក្រោមការចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ហើយត្រូវបានផ្តន្ទាទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល២០ខែ។
លោកបានឲ្យដឹងថាលោក និងសមាជិកក្រុមខ្មែរថាវរៈដទៃទៀត គ្រោងប្តឹងបន្តទៅសាលាឧទ្ធរណ៍ ដើម្បីឲ្យមានការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់មកលើពួកគេនៅមុនថ្ងៃ២៦ ខែវិច្ឆិកានេះ ដែលជារយៈពេលកំណត់អនុញ្ញាតឲ្យមានការដាក់ពាក្យបណ្តឹងសារទុក្ខ។
លោក ហ៊ុន វណ្ណៈ បានបញ្ជាក់ថា ការឃុំខ្លួនលោកនិងសមាជិកក្រុមខ្មែរថាវរៈដទៃទៀតជារឿងអយុត្តិធម៌ ហើយលោកនៅតែប្តេជ្ញាចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសង្គមនាពេលខាងមុខ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ពេលដែលចេញភ្លាមហ្នឹងគឺយើងម្នាក់ៗមានអារម្មណ៍ថា វាអយុត្តិធម៌ខ្លាំងមែនទែនដោយសារឃុំខ្លួនយើងសុទ្ធតែមួយឆ្នាំជាងទាំងអស់គ្នា ខណៈពេលដែលយើងអត់បានធ្វើអីខុសផង។ ហើយពេលដែលគេដោះលែងហ្នឹងក៏គេនៅតាមដានតាមលក្ខខណ្ឌត្រួតពិនិត្យពួកខ្ញុំនេះ រហូតដល់ពីរឆ្នាំទៀត។ យើងមានការមិនសប្បាយចិត្ត ហើយចង់តែស្រែក ចង់សម្តែងមតិបន្តទៀត។ ប៉ុន្តែដោយសារបញ្ហាសុខភាព គឺម្នាក់ៗចាប់ផ្តើមមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវកាយផ្លូវចិត្តធ្ងន់ធ្ងរគួរសមដែរ អញ្ចឹងយើងត្រូវការសម្រាកយកកម្លាំងមួយរយៈពេលហើយបានយើងអាចបន្តការងារទៅមុខទៀត»។
ចំណែកលោក យឹម លាងហ៊ី ជាសមាជិកមួយរូបនៃក្រុមយុវជនបរិស្ថានមាតាធម្មជាតិដែលត្រូវបានតុលាការដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
លោកបានប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃអង្គារថាលោកនឹងបន្តទាមទារឲ្យមានការទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់ខណៈសំណុំរឿងរបស់លោកនិងសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ៦នាក់ទៀតកំពុងស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបសួរនៅឡើយ។
សកម្មជនការពារបរិស្ថានរូបនោះបានបញ្ជាក់ទៀតថា ការងារនិងសកម្មភាពរបស់លោកកាលពីពេលកន្លងមកគឺធ្វើឡើងក្រោមរូបភាពលើកស្ទួយនិងថែរក្សាបរិស្ថានតែប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនបានបង្កឲ្យមានបទល្មើសឧក្រិដ្ឋណាមួយនោះទេ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «អញ្ចឹងការងារបរិស្ថានទាំងអស់ហ្នឹង វាអត់មានអីពាក់ព័ន្ធនឹងការរួមគំនិតក្បត់ និងការប្រមាថលើអង្គព្រះមហាក្សត្រនោះទេ។ អ៊ីចឹងវាប្រាសចាកទាំងស្រុងពីការងារខ្ញុំដែលបានធ្វើ។ ហើយទីពីរទៀត សម្រាប់ចលនាមាតាធម្មជាតិដែលយើងធ្លាប់ធ្វើការជាមួយហ្នឹង គឺយើងអត់មានជារចនាសម្ព័ន្ធអីច្បាស់ ហើយមិនមែនជាការស្តាប់បង្គាប់បញ្ជាពីជនណាម្នាក់ពីបរទេស ឬក៏ក្នុងស្រុកអីទេ។ ការងាររបស់យើងគឺស្ម័គ្រចិត្តធ្វើតែលើបរិស្ថានប៉ុណ្ណឹងទេ»។
លោកយឹម លាងហ៊ី និងសមាជិកក្រុមយុវជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិដទៃទៀតបានរងបណ្តឹងពីបទប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ និងបទរួមគំនិតក្បត់។ លោកត្រូវបានអាជ្ញាធរឃុំខ្លួនអស់រយៈពេលជិត៥ខែ មុនពេលដោះលែងកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅនេះ។
អ្នកស្រី លី ចាន់ណាវី ដែលជាម្តាយបង្កើតរបស់លោកលី ចាន់ដារ៉ាវុធ សមាជិកមួយរូបទៀតនៃក្រុមយុវជនបរិស្ថានមាតាធម្មជាតិសង្ឃឹមថា តុលាការនឹងទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់មកលើកូនប្រុសរបស់អ្នកស្រីនិងសកម្មជនបរិស្ថានផ្សេងទៀតពីព្រោះអ្នកស្រីថា ពួកគេមិនមានកំហុសនោះទេ និងគ្រាន់តែចូលរួមក្នុងសកម្មភាពការពារបរិស្ថានរបស់ប្រទេសតែប៉ុណ្ណោះ។
ដំណាលគ្នានេះដែរ អ្នកស្រីបានបន្តថា កូនប្រុសរបស់អ្នកស្រីក៏នឹងមិនបោះបង់ចោលសកម្មភាពសង្គមនោះទេ ទោះបីជាមានបញ្ហាសុខភាពហើយត្រូវការការព្យាបាលមួយរយៈក្តី។
ការដោះលែងក្រុមសកម្មជនជាបន្តបន្ទាប់នេះ កើតមានឡើងគាប់ជួននឹងពេលដែលកម្ពុជាត្រៀមធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ី-អឺរ៉ុបនៅថ្ងៃទី២៥-២៦ខែវិច្ឆិកាខាងមុខនេះ ហើយកម្ពុជាក៏នឹងត្រូវធ្វើជាប្រធានអាស៊ានប្តូរវេននៅឆ្នាំក្រោយផងដែរ។
នៅថ្ងៃអង្គារនេះ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch បានប្រតិកម្មទៅនឹងការដោះលែងក្រុមសកម្មជននៅកម្ពុជានាពេលថ្មីៗនេះដោយលោក Brad Adams នាយកអង្គការនេះប្រចាំតំបន់អាស៊ីបានលើកឡើងក្នុងសម្តីដើមជាភាសាអង់គ្លេស និងត្រូវបានប្រែសម្រួលជាខេមរភាសាថា៖
«ការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយដែលត្រូវបានឃុំខ្លួនដោយមិនសមស្របចំនួន ២៦នាក់ គឺជាព័ត៌មានល្អមួយ ប៉ុន្តែមិនមានអ្វីអាចបញ្ឈប់អាជ្ញាធរកម្ពុជាពីការចាប់ខ្លួនពួកគេនៅពេលណាមួយខាងមុខនោះទេ។ រដ្ឋាភិបាលនានាជាពិសេសបណ្តាប្រទេសសមាជិកសហភាពអឺរ៉ុបដែលចូលរួមនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ី-អឺរ៉ុបនៅក្រុងភ្នំពេញ នាចុងខែវិច្ឆិកា គួរតែដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់នានាមកលើអ្នកដែលត្រូវបានដោះលែង និងដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយដែលនៅសេសសល់ឲ្យមានសេរីភាពដោយឥតលក្ខខណ្ឌ»។
លោកបានបន្តថា៖ «ការដោះលែងអ្នកទោសនៅកម្ពុជាហាក់ដូចជាបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពាក់ព័ន្ធនឹងការឆ្លើយតបពីសំណាក់អន្តរជាតិនៅពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីអឺរ៉ុប ក៏ដូចជា ការផ្តោតសំខាន់មកលើកម្ពុជាដែលនឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំ ២០២២។ សហភាពអឺរ៉ុប សហរដ្ឋអាមេរិក ម្ចាស់ជំនួយ និងបណ្តាប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តនឹងកម្ពុជាដទៃទៀត គួរតែជំរុញឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន បញ្ចប់នូវល្បែងដ៏អាក្រក់នៃនិន្នាការ[នយោបាយ ]ចំពោះការដោះលែងនិងការចាប់ដាក់ពន្ធនាគារជាបន្តបន្ទាប់ ដែលត្រូវបានគេសង្កេតឃើញថា មនុស្សមួយចំនួនត្រូវបានដោះលែង តែមនុស្សដទៃទៀតត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារជំនួសវិញ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងយុត្តិធម៌ និងជាអនុប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាលោក ជិន ម៉ាលីន បានលើកឡើងកន្លងមកថា ការផ្តន្ទាទោសជនល្មើសកន្លងមកនេះ ធ្វើឡើងតាមនីតិវិធីតុលាការ និង«មិនមែនជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សទេ តែជាការលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស នីតិរដ្ឋ ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ»៕
