សាលាឧទ្ធរណ៍របស់កម្ពុជា គ្រោងបើកសវនាការលើបណ្ដឹងសារទុក្ខរបស់អ្នកទោសនយោបាយខាងគណបក្សប្រឆាំង១១នាក់ដែលត្រូវបានកាត់ទោសពីបទថាបានបង្កសកម្មភាពកុប្បកម្មប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងបាតុកម្មអហិង្សាមួយ ដែលក្រោយមកក្លាយជាហិង្សានៅថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watchបានចាត់ទុកការចាប់ក្រុមសមាជិកបក្សប្រឆាំងទាំងនោះមកកាត់ទោសថា បានធ្វើឡើងដោយមានហេតុផលនយោបាយ និងជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងការធ្វើឱ្យក្រុមប្រឆាំងចាញ់ការបោះឆ្នោតខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលមានទីស្នាក់ការនៅសហរដ្ឋអាមេរិកនៅសប្ដាហ៍នេះ បានអំពាវនាវសារជាថ្មី ដោយទាមទារឲ្យអាជ្ញាធរកម្ពុជា ទម្លាក់ចោលការធ្វើទុកបុកម្នេញតាមប្រព័ន្ធតុលាការលើក្រុមសមាជិក សកម្មជន និងតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការឃ្លំាមើលសិទ្ធិមនុស្សHuman Rights Watch ដែល VOAបានទទួល។
សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនេះ ដែលបានធ្វើឡើងកាលពីថ្ងៃចន្ទ និងមានចំណងជើងថា «បញ្ឈប់ការចាប់ឲ្យទទួលទោស ដោយគ្មានមូលដ្ឋាន» បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា អាជ្ញាធរ គួរតែបញ្ឈប់ទាំងអស់នូវការចោទប្រកាន់ឲ្យមានទោសអំពីការប្រព្រឹត្តអំពើ«កុប្បកម្ម» ដែលមានចរិតនយោបាយប្រឆាំងនឹងសមាជិក១១នាក់ អ្នកគំាទ្រ និងសកម្មជនរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅកម្ពុជា ដែលឥឡូវត្រូវបានគេរំលាយ។
សេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch នេះ បានធ្វើឡើង នៅគ្រាដែលសាលាឧទ្ធរណ៍ត្រៀមបើកសវនាការកាត់ក្តីអ្នកទាំងនោះនៅថ្ងៃទី១០ ខែឧសភា។ អ្នកទាំងនោះ ត្រូវបានតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ កាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារពីប្រាំពីរ ទៅ២០ឆ្នាំ។
លោកប្រេដអាដាមស៍ (Brad Adams) នាយកអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watchប្រចាំតំបន់អាស៊ី ត្រូវបានស្រង់ប្រសាសន៍តាមន័យដើមក្នុងសេចក្តីប្រកាសនោះថា៖
«ការនាំយកមកកាត់ទោសសមាជិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទាំង១១នាក់នេះ គឺជាករណីដំបូងក្នុងចំណោមករណីក្លែងក្លាយជាច្រើនទៀត ដែលបាននាំយកមកប្រឆាំងនឹងក្រុមជំទាស់ បន្ទាប់ពីគណបក្សនេះ ស្ទើរតែឈ្នះការបោះឆ្នោតដែលមានជម្លោះ កាលពីឆ្នាំ២០១៣»។
លោកបានថ្លែងបន្ថែមថា៖
«លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សកាន់អំណាចគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទំនងជាបានសម្រេចចិត្តរាំងខ្ទប់ក្រុមជំទាស់ខាងនយោបាយដើម្បីឲ្យពួកគេចាញ់នៅឯហិបឆ្នោត»។
លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌មានប្រសាសន៍ប្រាប់VOAថា ការអំពាវនាវ របស់លោក ប្រេដ អាដាមស៍ ជាការធ្វើសកម្មភាពបម្រើដល់ប្រយោជន៍បុគ្គល និងជាការបញ្ចេញនូវទស្សនចងគំនុំរបស់បុគ្គល និងមានភ្ជាប់នូវបុព្វហេតុនយោបាយ ដែលអង្គការនេះតែងតែបានធ្វើកន្លងមក។
លោកថា ប្រសិនបើអង្គការសិទ្ធិមនុស្សមួយនេះចង់ជួយក្រុមអ្នកមានទោសទាំងនោះ អង្គការនេះគួរចុះមកធ្វើការជាមួយប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា ដើម្បីស្វែងរកភស្តុតាង ដើម្បីបញ្ជាក់ពីភាពទៀងត្រង់របស់ក្រុមសមាជិកបក្សប្រឆាំងទាំងនោះ។
«អីចឹងទេ ប្រសិនបើគាត់ចង់ជួយដល់សកម្មភាពទាំងអស់នោះ គាត់គួរតែធ្វើ គាត់គួរតែចូលរួមក្នុងដំណើរការនីតិវិធីតុលាការទៅវិញណ៎ា! បានន័យថា សិក្សាទៅលើទិដ្ឋភាពផ្លូវច្បាប់ឲ្យបានច្បាស់លាស់ហើយបង្ហាញនូវមូលដ្ឋានទល្ហីករណ៍ផ្នែកច្បាប់ហ្នឹងឲ្យបានរឹងម៉ាំ ក្នុងការធ្វើការការពារក្តីហើយការពារដល់អ្នកទាំងអស់នោះ ដូចជាតាមរយៈការរកមេធាវីដែលពូកែ ឬក៏ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវលើទិដ្ឋភាពច្បាប់ ធ្វើសេចក្ដីវិភាគឲ្យមានមូលដ្ឋានច្បាប់រឹងម៉ាំ ហើយចូលរួមក្នុងការការពារក្តីជាការប្រសើរជាង ជាជាងការធ្វើដែលជាទម្លាប់របស់គាត់ ក្នុងការទិតៀនរិះគន់បន្តុះបង្អាប់ជាកំហឹងបុគ្គល ជាជាងបេសកកម្មសិទ្ធិមនុស្ស»។
សមាជិកនិងសកម្មជនទាំង១១នាក់របស់គណបក្សប្រឆាំងសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវបានចាប់ដាក់គុកតាំងពីឆ្នាំ២០១៤ នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលកែប្រែម១ ចំពោះតួនាទីដែលត្រូវបានគេសង្ស័យនៅក្នុងបាតុកម្មថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៤។
បាតុកម្មនោះ បានអំពាវនាវឲ្យបើកឡើវិញសួនប្រជាធិបតេយ្យ ដែលនាពេលមួយនោះ ត្រូវបានកាន់កាប់ដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងអ្វីមួយដែលគណបក្សប្រឆាំងចាត់ទុកថាជាការគៃបន្លំការបោះឆ្នោតខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ និងការរឹតត្បិតលើការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ដែលបានចោទលោក ហ៊ុន សែន ថាបានប្រើប្រាស់តុលាការជាឧបករណ៍ដើម្បីគាបសង្កត់នៅមុនការបោះឆ្នោតខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៨នេះ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនេះ បានពណ៌នាពីហេតុការណ៍នៃអំពើហិង្សា ដែលបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៤កន្លងទៅថា ការធ្វើបាតុកម្មបានក្លាយជាការវាយប្រតប់គ្នាដ៏ច្របូកច្របល់ នៅពេលក្រុមប៉ូលីសសន្តិសុខ បានប៉ុនប៉ងដោយបង្ខំ ដើម្បីរំកិលអ្នកតវ៉ា ហើយអ្នកតវ៉ាជាច្រើនបានឆ្លើយតបវិញជាមួយអំពើហិង្សា។
សកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាច្រើនរាប់បញ្ចូលមនុស្សមួយចំនួននៃសមាជិកទាំង១១នាក់នោះ បានព្យាយាមបញ្ឈប់អំពើហិង្សា ក្នុងនោះមានបីនាក់បានព្យាយាមការពារសមាជិកកម្លាំងសន្តិសុខពីការវាយប្រហារ។ ការរបួសស្នាមត្រូវបានរាយការណ៍ថា បានកើតមានទៅលើឆ្មាំសន្តិសុខ៤១នាក់ និងអ្នកតវ៉ាប្រាំមួយនាក់។
ការរៀបរាប់របស់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនេះ បានឲ្យដឹងទៀតថា អ្នកទាំង១១ ក្រោយមកទៀតក៏ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ដែលជាផ្នែកមួយនៃការបង្រ្កាបរបស់រដ្ឋាភិបាលមកលើក្រុមជំទាស់ខាងនយោបាយ និងសកម្មជនខាងការងារសង្គម។ ជាមួយគ្នានោះដែរ មនុស្សប្រាំនាក់ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួន គឺជាសមាជិកសភា ហើយ១៩នាក់ទៀតជាសកម្មជន និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលពួកគេទាំងអស់ ត្រូវបានដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញភ្លាម ដែលជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាល មិនទម្លាក់ចោលរាល់បទចោទប្រកាន់ថា បានធ្វើសកម្មភាពកុប្បកម្ម និងការញុះញង់ប្រឆាំងនឹងអ្នកដែលត្រូវបានដោះលែងទាំងនោះទេ ដោយបានធ្វើឲ្យពួកគេ អាចប្រឈមនឹងការចាប់ខ្លួនគ្រប់ពេលវេលា។
លោក ប្រេដ អាដាមស៍ (Brad Adams) នាយកអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សHuman Rights Watch ប្រចាំតំបន់អាស៊ី បានថ្លែងក្នុងសេចក្តីប្រកាសដដែល ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃចន្ទក្នុងន័យដើមបន្តថា៖
«ទោះបីជារដ្ឋាភិបាល បានហាមឃាត់ក្រុមប្រឆាំងខាងនយោបាយមិនឲ្យចូលរួមការបោះឆ្នោតខែកក្កដាក្តី អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានបន្តជាមួយការកាត់ក្តីប្រជាជនដែលងើបឈរជំទាស់នឹងលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សកាន់អំណាច»។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា៖
«ករណីនេះ ត្រូវបានគេមួលបង្កាច់យ៉ាងជាក់លាក់ ដោយសារមនុស្សដែលត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ មិនត្រឹមតែមិនបានប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាទេ តែថែមទាំងបានខិតខំរារាំងអំពើហិង្សានោះទៀតផង។ សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ នៅក្នុងករណីនេះ បានផ្ញើសារទូលំទូលាយមួយដល់សហគមន៍អន្តរជាតិថា អនាគតនៃការមានយោបល់រិះគន់រដ្ឋាភិបាល នឹងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់»។
លោក ជិន ម៉ាលីន អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ អះអាងថា វាជាការដែលមិនអាចទទួលយកបានទេ ចំពោះការចោទប្រកាន់របស់លោក ប្រេដ អាដាមស៍ ប្រឆាំងនឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា។
លោកថា មន្ត្រីអង្គការសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ បានធ្វើសេចក្តីសន្និដា្ឋនដោយប្រើអារម្មណ៍ផ្ទាល់ខ្លួនដោយមិនបានផ្អែកលើជំហរគតិយុត្តិ។
«អ្វីដែលគាត់សន្និដ្ឋាន គឺគាត់សន្និដ្ឋានជារបៀប ជារបៀបកំហឹងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ទៅវិញ គឺថាឲ្យតែការអនុវត្តន៍ច្បាប់ទៅលើសកម្មជននយោបាយ បក្សនយោបាយ គាត់គិតថា អាហ្នឹងជាការរឹតត្បិតសេរីភាពផ្នែកនយោបាយ សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌រូបនេះ ថ្លែងបន្ថែមថា៖
«អីចឹងបានជាយើងស្នើសុំឲ្យគាត់ ថាបើសិនជាគាត់ចង់ជួយអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងមែន គួរតែចូលរួមក្នុងដំណើរការនីតិវិធី បានន័យថា បង្ហាញនូវមូលដ្ឋានទឡ្ហីករណ៍រឹងមាំ ជាទិដ្ឋភាពបច្ចេកទេស ជាទិដ្ឋភាពផ្លូវច្បាប់ បានន័យថា សិក្សាស្វែងរកភស្តុតាងបន្ថែម ទឡ្ហីករណ៍បន្ថែម ឬមួយក៏រកមេធាវីដែលពូកែ ធ្វើការតតាំងគ្នា ដើម្បីអះអាងថា អ្នកទាំងអស់ហ្នឹងមិនមានពិរុទ្ធភាព អាហ្នឹងជាការប្រសើរជាង»។
រឿងរ៉ាវរបស់ក្រុមសមាជិករបស់គណបក្សប្រឆាំងទាំង១១នាក់នេះ ត្រូវបានអ្នកនយោបាយទាំងពីរបក្សគឺបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ធ្លាប់លើកយកមកនិយាយម្ដងម្កាល ដើម្បីឈានទៅរកដំណោះស្រាយមួយ នៅមុនការបង្ក្រាបយ៉ាងទូលំទូលាយលើមេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅឆ្នាំ២០១៧។
ក៏ប៉ុន្តែរឿងរ៉ាវរបស់ពួកគេ ត្រូវបានធ្វើឲ្យស្ងប់ទៅវិញ ក្រោយគណបក្សរបស់ពួកគេត្រូវបានរំលាយដោយតុលាការកំពូល តាមសំណើរបស់គណបក្សនយោបាយនិងរដ្ឋាភិបាលកាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។
លោក សុន ឆ័យ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានរំលាយ មានប្រសាសន៍ប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃអង្គារនេះថា ការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យមួយ គួរតែត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់ពីឫសគល់នៃការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងភាគីក្រុមអ្នកតវ៉ា និងអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច។
«ខ្ញុំថារឿងអំពើហិង្សានេះ បើតាមតែយើងដឹងគឺវាមានកើតឡើងទាំងសងខាង ហើយការវាយដំទៅលើអ្នកធ្វើបាតុកម្មពីសំណាក់ក្រុមសន្តិសុខមូលដ្ឋាននោះ មានជាច្រើនលើក ច្រើនឃ្លាដែរ ដូច្នេះវាត្រូវតែមានការស៊ើបអង្កេតឯករាជ្យមួយ ដើម្បីឲ្យដឹងថាតើអំពើហិង្សាហ្នឹងវាចេញពីប្រភពណា ហើយអ្នកណាបានប្រព្រឹត្តអំពើហិង្សាកម្រិតណា? ដូចយើងដឹងហើយថា ការជឿទុកចិត្តទៅលើសមត្ថភាព នៃអាជ្ញាធរក្នុងការស៊ើបអង្កេតការណ៍ពិតហ្នឹងនៅតែជាបញ្ហាចោទនៅឡើយ»។
នៅក្រោយវាយបង្ក្រាបយ៉ាងបង្គ្រប់របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមកលើក្រុមជំទាស់ខាងនយោបាយនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ត្រូវគេរាយការណ៍ថា ទំនងជានឹងឈ្នះការបោះឆ្នោតខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨។ ការបញ្ជាក់ពីជ័យជំនះរបស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍កម្ពុជា មើលឃើញ បន្ទាប់ពីគណបក្សប្រឆាំងគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគូប្រជែងដ៏ប្រកៀកប្រកិតជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច ត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចោលនៅឆ្នាំ២០១៧នោះ៕
