មួយខែបន្ទាប់ពីការវិលត្រឡប់មិនបានជោគជ័យរបស់លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង មន្ត្រីយោធាជាន់ខ្ពស់របស់កម្ពុជា បានសម្ដែងការថ្លែងអំណរគុណចំពោះប្រទេសថៃដែលបានជួយសហការក្នុងការរារាំងការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍របស់មេបក្សប្រឆាំងយូរឆ្នាំរូបនេះ។
លោក សម រង្ស៊ី សហស្ថាបនិកគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលកំពុងរស់នៅនិរទេសខ្លួនអស់រយៈពេលបួនឆ្នាំមកហើយក្នុងប្រទេសបារាំង បានប៉ុនប៉ងធ្វើការវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ក្នុងអ្វីដែលលោកបានបរិយាយថាជាការសង្គ្រោះប្រទេសកម្ពុជាពីរបបដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលលោក សម រង្ស៊ី បានហៅថា«មិនមានភាពស្របច្បាប់»។
គូប្រជែងយូរឆ្នាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន រូបនេះ មានគម្រោងចូលមកក្នុងប្រទេសថៃ ហើយដឹកនាំពលករកម្ពុជារាប់ម៉ឺននាក់ដើរឆ្លងកាត់ច្រកព្រំដែនប៉ោយប៉ែត ចូលមកក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីដើរក្បួនបាតុកម្មមកភ្នំពេញ ដែលលោកថាជាការងើបឡើងទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
បន្ទាប់ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃលោក Prayuth Chan-o-cha បានប្រកាសនាថ្ងៃបិទបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅបាងកក កាលពីដើមខែវិច្ឆិកាថា លោកទំនងជានឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ឆ្លងកាត់ប្រទេសថៃឡើយ លោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានគេហាមមិនឱ្យឡើងយន្តហោះឆ្ពោះមកទីក្រុងបាងកក នៅមុនថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា ដែលលោកគ្រោងទុក។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានហៅគម្រោងវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី ថាជា«រដ្ឋប្រហារ»។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ពេលដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្រសោបអសនៈទាំងស្រុងនៅសភាជាន់ទាប ជាមួយនឹងអវត្តមានបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ៨ខែមុនការបោះឆ្នោត។
បន្ទាប់ពីខកខានមិនបានវិលត្រឡប់តាមកាលកំណត់ លោក សម រង្ស៊ី បានចូលសំចតនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី មុននឹងវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសបារាំងវិញ នាពេលក្រោយមក។
ការណ៍នេះហើយនាំឱ្យ លោកនាយឧត្ដមសេនីយ៍ ឥត សារ៉ាត់ នាយអគ្គសេនាធិការដ្ឋានចម្រុះ នៃកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ បានឆ្លៀតឱកាសចូលរួមជួបពិភាក្សាជាមួយនឹង លោកឧត្ដមសេនីយ៍ឯក Piroach Vilailug ប្រធាននាយកដ្ឋានកិច្ចការព្រំដែន នៃអគ្គបញ្ជាការដ្ឋានកងយោធពលភូមិន្ទថៃ សម្ដែងអំណរគុណចំពោះប្រទេសថៃអំពីរឿងនេះ។
ជំនួបខាងលើត្រូវបានរៀបចំធ្វើនៅអគ្គបញ្ជាការដ្ឋានកងយោធពលខេមរភូមិន្ទ ខណៈដែលលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក Piroach Vilailug និងសហការីកំពុងបំពេញទស្សនកិច្ចនៅរាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ ដោយមានការជួបប្រជុំនឹងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃយោធាកម្ពុជា ដើម្បីពិភាក្សាអំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី និងការសហការលើបញ្ហាសន្តិសុខព្រំដែន។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោកឧត្ដមសេនីយ៍ឯក ថោង សុលីម៉ូ អ្នកនាំពាក្យអគ្គបញ្ជាការដ្ឋាន។
មន្ត្រីអ្នកនាំពាក្យយោធារូបនេះ បានប្រាប់ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ជាការពិតហ្នឹងហើយ គាត់បានអរគុណភាគីថៃ ដែលបានទប់ស្កាត់ ដល់កម្លាំងពួកជ្រុលនិយម … អ្វីដែលយើងបានលើកឡើង ភាគីថៃគេដឹងហើយ គ្រាន់តែថា ធម្មតាវាគោរពទៅតាមអ្វីដែលជាគោលការណ៍នៅក្នុងអាស៊ាន គឺការមិនជ្រៀតជ្រែក ឬក៏មិនផ្ដល់ទីតាំងឱ្យពួកប្រឆាំង ឬពួកឧទ្ទាមអីហ្នឹង ធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងប្រទេសមួយអ៊ីចឹងទៅណា»។
ក្នុងការឆ្លើយឆ្លងសារអេឡិចត្រូនិកដ៏ខ្លីមួយមកកាន់ VOA លោក សម រង្ស៊ី បានលើកឡើងថា បណ្ដាមន្ត្រីថៃនិងកម្ពុជា គួរតែជជែកពីអ្វីដែលមានសារៈសំខាន់ដល់ការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម ជាជាងនិយាយពីការរាំងខ្ទប់រូបលោក។
កន្លងមកលោក សម រង្ស៊ី ខ្លួនឯងធ្លាប់បានថ្លែងកាលពីពេលកន្លងទៅថា បណ្ដាអ្នកកាន់អំណាចនយោបាយនៅភ្នំពេញ មានការខ្លាចរអាចំពោះរូបលោក ហើយមានការរារាំងមិនចង់ឱ្យលោកវិលត្រឡប់មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញឡើយ។ រីឯថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាបានចំអកចំពោះការណ៍ដែលលោក សម រង្ស៊ី មិនអាចវិលត្រឡប់មកកាន់មាតុប្រទេសវិញ ដូចការសន្យា។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា លោក សម រង្ស៊ី និងសហការី ត្រូវប្រឈមនឹងសាលដីកាកាត់ទោស និងបទចោទជាច្រើនករណី ដែលលោកតែងបានលើកឡើងថា ត្រូវបានរៀបរៀងប្រឆាំងនឹងលោក ក្រោមហេតុផលនយោបាយ។
នាដើមខែវិច្ឆិកា វិទ្យុអាស៊ីសេរីផ្នែកខេមរភាសា បានផ្សាយថា រដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានអាកាសចរណ៍ស៊ីវិលកម្ពុជាបានហាមប្រាម ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍នានាដែលហោះហើរត្រង់មកកម្ពុជា មិនឱ្យទទួលដឹកលោក សម រង្ស៊ី ចូលមកក្នុងស្រុកឡើយ ហើយបើក្រុមហ៊ុនណាល្មើសនឹងត្រូវប្រឈមនឹងការចោទថាចូលរួមសមគំនិត។
ខណៈដែលប្រទេសឡាវនិងប្រទេសវៀតណាម ដែលមានចំណងទាក់ទងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងទីក្រុងភ្នំពេញ បានប្រកាសថាខ្លួនមិនអនុញ្ញាតឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ឆ្លងកាត់ចូលមកកាន់កម្ពុជានោះទេ ប្រទេសថៃបានក្លាយជាជម្រើសចុងក្រោយ។
យ៉ាងណាក្ដី ប្រទេសថៃបានប្រកាសបដិសេធនៅនាទីចុងក្រោយ បើទោះបីជាសកម្មជនបក្សជំទាស់ជាច្រើនបានមកដល់ប្រទេសនេះមុនលោក សម រង្ស៊ី ទៅហើយយ៉ាងណាក្ដី។
លោក សេក សុផល អ្នកស្រាវជ្រាវម្នាក់ប្រចាំមជ្ឈមណ្ឌល Ritsumeikan ដើម្បីការសិក្សាកិច្ចការតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិករបស់ជប៉ុន បានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលថៃបដិសេធមិនឱ្យលោក សម រង្ស៊ី ឆ្លងកាត់ទីក្រុងបាងកកដោយសារមើលមិនឃើញផលចំណេញអ្វីនឹងការអនុញ្ញាតដូច្នោះ ដែលផ្ដល់ទឹកដីឱ្យក្រុមជំទាស់ខ្មែរ ធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ខណៈថៃខ្លួនឯងកំពុងតែមមាញឹកជាមួយនឹងបញ្ហានយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមនៅក្នុងស្រុកស្រាប់ទៅហើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវនិងតាមដានកិច្ចការនយោបាយថៃរូបនេះ បានប្រាប់ VOA ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរក្នុងន័យដើមដូច្នេះថា៖ «ការរក្សានូវស្ថិរភាពជាមួយនឹងបណ្ដាប្រទេសក្បែរខាង រាប់បញ្ចូលជាមួយកម្ពុជាផង ជាជម្រើសជាយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ថៃ ដែលអាចនាំឱ្យរដ្ឋាភិបាលថៃផ្ចង់អារម្មណ៍បានពេញលេញទៅលើនយោបាយក្នុងស្រុកដែលមានបញ្ហាអស់ពេលជាយូរមកហើយ»។
លោក សេក សុផល ក៏បានបន្ថែមដែរថា ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធកម្រិតបុគ្គលរវាងថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយកម្ពុជា និងថ្នាក់ដឹកនាំថៃ ដែលមានប្រភពចេញពី ក្រុមខ្លាបូព៌ា នៃយោធាថៃ មានអាយុកាលជាច្រើនទសវត្សរ៍មកហើយ ដែលបណ្ដាលឱ្យការសហការត្រូវរ៉ូវគ្នាមានសភាពកាន់តែស្និទ្ធជាងមុន។
អស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ប្រទេសថៃត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាទីសំចតដំបូងសម្រាប់បណ្ដាជនភៀសខ្លួនផ្នែកនយោបាយ ដែលប្រឈមទុក្ខទោសនៅកម្ពុជា ដើម្បីជ្រកកោន និងស្វែងរកសិទ្ធិរស់នៅប្រទេសទីបី។
ក៏ប៉ុន្តែនាពេលថ្មីៗនេះ សំណួរជាច្រើនបានចោទសួរថាទីសំចតនេះនឹងនៅតែមានសុវត្ថិភាពដែរឬទេ ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលថៃមួយរយៈក្រោយនេះ ហាក់ឧស្សាហ៍ចាប់បញ្ជូនជនភៀសខ្លួននយោបាយខ្មែរ ហើយបញ្ជូនពួកគេមកទទួលទោសនៅកម្ពុជា។
ជាក់ស្ដែង អ្នកស្រី សម សុខា សកម្មជនសិទ្ធិការងារ ត្រូវបានអាជ្ញាធរថៃចាប់បញ្ជូនមកទទួលទោសនៅកម្ពុជា កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ដើម្បីប្រឈមនឹងការកាត់ទោសពីបទដែលអ្នកស្រី បានយកស្បែកជើងគប់ស្លាកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដែលមានរូបថតលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហេង សំរិន ប្រធានរដ្ឋសភា។
ក្រោយមក នៅចុងឆ្នាំ២០១៨ លោក រ៉ាត់ រត្នមុនី សកម្មជនសិទ្ធិការងារ ក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរថៃប្រគល់ឱ្យអាជ្ញាធរខ្មែរយកមកកាត់ទោសទាក់ទិននឹងការងារបកប្រែឱ្យ បណ្ដាញទូរទស្សន៍រដ្ឋរុស្ស៊ី RT ក្នុងរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតលើការជួញដូរផ្លូវភេទកុមារីនៅកម្ពុជា ដែលរដ្ឋាភិបាលថាមិនពិត និងធ្វើឱ្យខូចកិត្តិយសប្រទេស។
ថ្មីៗបំផុតនេះ នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩នេះ លោក តោ និមល ជាសកម្មជនបក្សជំទាស់នៅក្រៅប្រទេស និងភរិយា បានលើកឡើងថា លោកត្រូវបានកងកម្លាំងសន្តិសុខថៃចាប់នៅបាងកកបញ្ជូនមកកម្ពុជា ទីដែលលោកអះអាងថា លោកត្រូវបានបង្ខំឱ្យសារភាពបកអាក្រាតគម្រោងការណ៍«រដ្ឋប្រហារ» របស់លោក សម រង្ស៊ី។ លោកបានប្រកាសបដិសេធចំឡើយសារភាពរបស់លោក ក្រោយត្រូវបានដោះលែង ហើយធ្វើដំណើរចេញផុតពីប្រទេសកម្ពុជា។
លោក Phil Robertson នាយករងផ្នែកតំបន់អាស៊ីនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch បានលើកឡើងថា ការគ្រប់គ្រងតឹងរ៉ឹងបំបិទសិទ្ធិរបស់រដ្ឋអំណាចថៃ ក្រោយរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ២០១៤ នៅប្រទេសមួយនេះ បានផ្ដល់នូវ «កិច្ចព្រមព្រៀងដ៏កខ្វក់»ជាមួយនឹងអាជ្ញាធរកម្ពុជា ក្នុងការបញ្ជូនបណ្ដាជនដែលមានហានិភ័យផ្នែកនយោបាយទៅក្នុងស្ថានភាពលំបាក។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ បានប្រាប់ VOA ថា៖ «ជាលទ្ធផល នេះជាប្រការគួរឱ្យសោកសង្រេងណាស់ ដែលយើងត្រូវនិយាយថា ទីក្រុងបាងកក លែងទីមានសុវត្ថិភាពទៀតហើយ សម្រាប់បណ្ដាជនដែលរត់ភៀសខ្លួនចេញពីការគាបសង្កត់នៅប្រទេសកម្ពុជា ឬក៏នៅតាមបណ្ដាប្រទេសជិតខាងរបស់ថៃ»។
«វាជាការដូរត្រឡប់ដ៏គួរឱ្យអាម៉ាស់ នៃតួនាទីជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសថៃ ក្នុងនាមជាទីជម្រកសម្រាប់បណ្ដាជនដែលគេចចេញពីការគាបសង្កត់ ហើយការណ៍នេះនឹងបន្តផ្ដល់ជាបញ្ហាដ៏ធំធេងសម្រាប់បណ្ដាជនដែលត្រូវរត់គេចចេញពីការរំលោភបំពាន»នៅកម្ពុជា។
យ៉ាងណាក្ដីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ធ្លាប់បានប្រកាសនាពេលកន្លងមកថា ខ្លួនបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្សរបស់ពលរដ្ឋ ហើយការអនុវត្តច្បាប់កន្លងមកលើសកម្មជនដែលជំទាស់នឹងរដ្ឋាភិបាល ជាប្រកាន់នូវគោលការណ៍នីតិរដ្ឋ មិនមានហេតុផលនយោបាយនោះឡើយ។
នៅពេលដែលត្រូវបានទាក់ទងដោយVOAនាល្ងាចថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ អ្នកស្រី Busadee Santipitak អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសថៃ បានបដិសេធមិនផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយឡើយលើបញ្ហានេះ ដោយថាអ្នកស្រី«មិនមានព័ត៌មាន»គ្រប់គ្រាន់៕
