រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបានដឹកនាំប្រទេសជាងបីទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ កំពុងតែទទួលរងសម្ពាធកាន់តែច្រើនឡើងពីរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច រួមមានសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរនេះ បានផ្តល់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដល់កម្ពុជា ដែលបានបង្កើតចំណូលដល់កម្ពុជាយ៉ាងហោចណាស់ពី ៦០០លានទៅ ៧០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ តាមរយៈការនាំចេញ ជាពិសេសទៅកាន់បណ្តាប្រទេសនៅសហភាពអឺរ៉ុប។
សម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិក សំដៅលើការគំរាមដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពីកម្ពុជា រួមមាន «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ» ឬ Everything But Arms (EBA) និងឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពាណិជ្ជកម្មទូទៅ ឬ Generalized System Preferences (GSP)។
ការដាក់សម្ពាធទាំងនេះ បានកើតឡើង ដោយសារតែការរំលោភសិទ្ធិនយោបាយ និងសិទ្ធិមនុស្សជា«លក្ខណៈប្រព័ន្ធ»ដោយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជាពិសេសនៅក្នុងអំឡុងមុនការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិឆ្នាំ ២០១៨ ដោយគេឃើញមានការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ការចាប់ឃុំខ្លួនសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង រួមទាំងលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិផង។ នេះបើតាមរបាយការណ៍វាយតម្លៃរបស់គណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុប។
ក៏ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអះអាងដដែលៗថា រាល់សកម្មភាពបង្ក្រាបរបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ធ្វើឡើងដោយស្របតាមច្បាប់ និងបទបញ្ញត្តិរបស់កម្ពុជា។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យរបស់រដ្ឋាភិបាលនាពេលកន្លងមក។
នាពេលបច្ចុប្បន្នះ អ្នកតាមដានស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជាខ្លះ យល់ថា ការដាក់សម្ពាធពីសហភាពអឺរ៉ុប និងអាមេរិក កំពុងតែមានឥទ្ធិពលបន្តិចម្តងៗលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាហើយ ដោយគេឃើញមានការដោះលែងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំងយ៉ាងហោចណាស់ ៧០នាក់ កាលពីពាក់កណ្តាលខែវិច្ឆិកាកន្លងទៅ បន្ទាប់ពីគណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុបបានផ្ញើរបាយការណ៍វាយតម្លៃរបស់ខ្លួន ទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
បន្ថែមលើនេះ លក្ខខណ្ឌឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា នៅគេហដ្ឋានរបស់លោក ក៏ត្រូវបានបន្ថូរបន្ថយ ដោយលោកត្រូវបានតុលាការអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើដំណើរជុំវិញប្រទេសកម្ពុជាបាន ប៉ុន្តែត្រូវធានាថាសកម្មភាពទាំងនោះមិនមែនជាសកម្មភាពនយោបាយដាច់ខាត។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្នុងអត្ថបទទស្សនៈចុះផ្សាយកាលពីពីរសប្តាហ៍មុនលើគេហទំព័រ The Interpreter របស់វិទ្យាស្ថាន Lowy Institute លោក Charles Dunst អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវម្នាក់ប្រចាំសាកលវិទ្យាល័យ London School of Economics នៅចក្រភពអង់គ្លេស យល់ថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយឆ្លាតវ័យ ក្នុងការទប់ទល់នឹងសម្ពាធពីរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច ដោយធ្វើយ៉ាងណាធានាថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនៅតែបន្តកាន់អំណាច។
«តាមពិតទៅ ខ្ញុំមិនសង្ឃឹមថា ការណ៍ដែលសហភាពអឺរ៉ុបដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពាណិជ្ជកម្មរបស់ខ្លួន អាចនឹងជំរុញឲ្យលោក ហ៊ុន សែន បញ្ចប់ការគាបសង្កត់ទាំងឡាយដែលលោកបានធ្វើពីមុនមកនោះទេ»។
លោក Charles Dunst បានបញ្ជាក់ទៀតថា ជាយូរមកហើយ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន អាចជម្នះលើគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច ដែលមានទំនោរទាមទារឲ្យកម្ពុជាដើរស្របតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបាន ដោយទាញបានទាំង«ប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្ម និងជំនួយ» ស្របពេលរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបន្តក្តោបក្តាប់អំណាច។
«វាបានកើតឡើង ស្របពេលដែល[រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា] បន្តបង្ក្រាបក្រុមប្រឆាំង ឬសារព័ត៌មាន»។
លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធិ នាយកវិទ្យាស្ថានចក្ខុវិស័យអាស៊ី យល់ថា សម្ពាធបច្ចុប្បន្នរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច មិនសូវមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដូចក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩៩០ និងដើមទសវត្សរ៍ ២០០០ នោះទេ។
លោកបានសរសេរតាមសារអេឡិចត្រូនិកឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់ VOA ថា៖ «បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកមានអំណាចនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជឿជាក់ថា ពួកគេអាចពឹងផ្អែកខ្លួនឯងបាន និងអាចរីកចំរើនទៅមុខដោយគ្មានជំនួយបែបលក្ខខណ្ឌពីលោកខាងលិចបាន»។
កាលពីចុងខែវិច្ឆិកា អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានថវិកាជាតិ បានថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានត្រៀមថវិកាប្រមាណ ៣ ពាន់លានដុល្លាររួចជាស្រេច ដើម្បីទប់ទល់ផលប៉ះពាល់នានាដែលអាចកើតមានឡើងដោយសារលទ្ធភាពនៃការបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពីសហភាពអឺរ៉ុប។ បន្ថែមលើនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសក្នុងពេលជាមួយគ្នាថា កម្ពុជាមិនយកអធិបតេយ្យភាពជាតិទៅដូរជាមួយជំនួយ ឬការអនុគ្រោះពន្ធណាមួយនោះទេ។
សម្ពាធលោកខាងលិចកាន់តែខ្លាំង ចិនកាន់តែមានឥទ្ធិពល
ការប្រកាន់ជំហរខ្លាំងៗបែបនេះពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កើតឡើងស្របពេលដែលចិនបានប្រកាសគាំទ្រជួយកម្ពុជាជាចំហ ក្នុងកាលៈទេសៈដែលកម្ពុជាបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធពីប្រទេសលោកខាងលិច។
ក្នុងជំនួបរវាងលោកហ៊ុន សែន និងលោក Wang Huning សមាជិកការិយាល័យនយោបាយមជ្ឈឹមបក្សកុម្មុយនីស្ដចិន នៅរដ្ឋធានីប៉េកាំង កាលពីចុងខែមេសា ភាគីកម្ពុជាបានលើកឡើងថា ភាគីចិនត្រៀម«ជួយ»កម្ពុជាលើបញ្ហា EBA ដែលសហភាពអឺរ៉ុបគ្រោងនឹងប្រកាសសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួន ថាត្រូវព្យួរឋានៈអនុគ្រោះពន្ធដល់កម្ពុជា នាដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ខាងមុខ។ បច្ចុប្បន្ននេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងរដ្ឋាភិបាលចិន ក៏បានបង្កើតក្រុមការងារពាណិជ្ជកម្មរួមគ្នាមួយ ដើម្បីពិភាក្សាពីលទ្ធភាពបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី ឬ Free Trade Agreement (FTA) ផងដែរ។
លោក អៀ សុផល សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការអន្តរជាតិប្រចាំសាកលវិទ្យាល័យ Occidental College នៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក យល់ថា ចិនអាចជួយកម្ពុជាបានតិចតួចតែប៉ុណ្ណោះ ក្នុងការទប់ទល់នឹងផលប៉ះពាល់ដែលកម្ពុជាអាចរងគ្រោះដោយសារការបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA ឬ GSP។
លោក អៀ សុផល បានសរសេរតាមសារអេឡិចត្រូនិកឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់ VOA ថា៖ «ប៉ុន្តែការពិតទៅ ចិនមិនមែនជាតួអង្គជំនួសដ៏ល្អអត់ខ្ចោះទេ។ តើកាស៊ីណូប៉ុន្មានទៀតដែលកម្ពុជាត្រូវការ? កម្ពុជាមិនគួរមានកាស៊ីណូទៀតទេ។ តើកម្ពុជាអាចនាំចេញផលិតផលច្រើនប៉ុណ្ណាទៀត? កម្ពុជាអាចនាំចេញផលិតផលជាច្រើនទៀត។ ប៉ុន្តែ ផលិតផលនោះអាចនាំចេញទៅចិនមែនទេ? មិនប្រាកដថាអីចឹងទេ»។
យ៉ាងណាមិញ លោក ឈាង វណ្ណារិទ្ធ យល់ថា ការដាក់សម្ពាធកាន់ខ្លាំងពីលោកខាងលិចលើកម្ពុជា ដោយទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឲ្យប្រាកដប្រជា អាចផ្តល់ផលចំណេញខាងឥទ្ធិពលនយោបាយដល់ចិននៅកម្ពុជាបន្ថែមទៀត។
លោកបានសរសេរតាមសារអេឡិចត្រូនិកថា៖ «កាលណាលោកខាងលិចដាក់សម្ពាធកាន់តែច្រើនមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នោះចិនកាន់តែមានឱកាសច្រើនឡើង ក្នុងការបង្កើនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនមកលើកម្ពុជា»។
សម្ព័ន្ធភាពទ្វេរភាគីរវាងកម្ពុជានិងចិនដ៏ស្អិតរមួតនេះ ត្រូវបានសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកមើលឃើញថា ជាក្តីបារម្ភមួយសម្រាប់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលចិនកាន់តែមានឥទ្ធិពលខ្លាំងឡើង។
លោក Sebastian Strangio អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «ប្រទេសកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន» និងអ្នកតាមដានស្ថានភាពនយោបាយអាស៊ីអាគ្នេយ៍ម្នាក់ បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិចបារម្ភថា កម្ពុជាអាចក្លាយជារដ្ឋមួយនៅក្រោមឥទ្ធិពលចិន «ដែលនឹងធ្វើអ្វីគ្រប់យ៉ាងតាមគោលដៅយុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយចិនលើតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍»។
លោកបានសរសេរតាមសារអេឡិចត្រូនិក ឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់វីអូអេថា៖ «មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិចខ្លះ ថែមទាំងបានបន្ទោសថា ចិនគឺជាមូលហេតុនៃរបបផ្តាច់ការនិយមដែលកើតមានថ្មីៗនេះនៅកម្ពុជា»។
លោក Sebastian Strangio ក៏បានបញ្ជាក់ទៀតថា ការគិតថា កម្ពុជាអាចជារដ្ឋក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិននេះ មិនជួយដល់ឥទ្ធិពលគោលនយោបាយរបស់លោកខាងលិចលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឡើយ។
លោកបានសរសេរថា៖ «បើសិនជាប្រទេសលោកខាងលិចមើលមកកម្ពុជា ដោយផ្អែកទៅតាមស្ថានភាពជាក់ស្តែងតាំងពីមួយទសវត្សវ៍មុន នោះអ្វីៗអាចនឹងមិនកើតឡើងដូច្នេះទេ»។
លោក Charles Dunst ក៏យល់ថា រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក ទើបតែយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំងលើកម្ពុជា នៅពេលឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅកម្ពុជាកាន់តែកើនឡើងតែប៉ុណ្ណោះ។ ចិនគឺជាអ្នកវិនិយោគទុនធំជាងគេបង្អស់នៅកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យ សំណង់ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជានិងចិន មានទំហំជាទឹកប្រាក់ប្រមាណ ៧ពាន់លានដុល្លារសម្រាប់ឆ្នាំ ២០១៨។
លោក Charles Dunst បានប្រាប់ VOA តាមទូរស័ព្ទថា៖ «ខ្ញុំពិតជាយល់ស្របថា លោកខាងលិចស្ទុះស្ទារយកចិត្តទុកដាក់ នៅពេលដែលចិនបានចូលមកពាក់ព័ន្ធ។ ខ្ញុំគិតថា វាគួរឲ្យសោកស្តាយ។ ហើយនេះគឺជាស្ថានភាពជាក់ស្តែងដែលគួរឲ្យសោកស្តាយនៃគោលនយោបាយការទូតរបស់លោកខាងលិចតាំងពីដើមរហូតមកដល់ពេលនេះ»។
បន្ថែមលើនេះ សម្ពាធកាន់តែខ្លាំងពីលោកខាងលិចនេះក្នុងការទាមទារឲ្យមានការស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានេះ កាន់តែជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ងាកទៅរកការគាំទ្រពីប្រទេសផ្សេង ជាពិសេសចិន ហើយកាន់តែធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន យល់ថា រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិចចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូររបបគ្រប់គ្រងនៅកម្ពុជា។ នេះបើតាមការវិភាគរបស់លោក Sebastian Strangio។
លោកបានសរសេរថា៖ «ត្រូវ ឬខុស ការដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ នឹងកាន់តែធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជឿថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបាត់បង់អំណាច ហើយកាន់តែជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដើរចេញពីការពឹងពាក់នានាលើលោកខាងលិច»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកជំនាញខាងនយោបាយក្នុងតំបន់ប៉ុន្មានរូបខាងលើនេះ នៅតែជឿថា កម្ពុជានៅតែត្រូវការទីផ្សាររបស់ប្រទេសលោកខាងលិច ដោយសារតែបរិបទសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីរបស់ពិភពលោកដែលមានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែងកាន់តែខ្លាំង។
លោក Sebastian Strangio បានសរសេរថា៖ «កម្ពុជានៅតែពឹងផ្អែកលើទីផ្សាររបស់ប្រទេសលោកខាងលិចសម្រាប់ការនាំចេញ ហើយក្នុងនាមជាប្រទេសដ៏តូចមួយក្នុងតំបន់ដែលមានលក្ខណៈកាន់តែមិននឹងនរ កម្ពុជានៅតែចង់មានទំនាក់ទំនងល្អប្រសើរជាមួយបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
លោកសាស្ត្រាចារ្យ អៀ សុផល បានក្រើនរំលឹកមតិសាធារណជនឲ្យដឹងថា ការបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធនេះ មិនមែនមានន័យត្រឹមតែបាត់បង់ទីផ្សារនាំចេញទៅទ្វីបអឺរ៉ុបនោះទេ។
លោកបានសរសេរថា៖ «វាមានន័យថា កម្ពុជាត្រូវបង់ ១០ភាគរយសម្រាប់ថ្លៃពន្ធនាំចេញផលិតផលរបស់ខ្លួនទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលកាលពីមុន កម្ពុជាមិនចាំបាច់ត្រូវបង់នោះទេ។ ហើយសូមមើលបទពិសោធន៍របស់ប្រទេសថៃជាគំរូ។ រដ្ឋាភិបាលភ្នំពេញនៅតែអះអាងដដែលៗថា ខ្លួនបានត្រៀមថវិកាប្រមាណ ៣ពាន់លានដុល្លារដើម្បីចាយវាយ។ តើថវិកាហ្នឹងគ្រោងនឹងប្រើប្រាស់លើអ្វីទៅ? យើងដឹងហើយថា នៅកម្ពុជា ថវិកាបាត់លឿនណាស់»។
អ្នកជំនាញប្រចាំធនាគារពិភពលោកអំពីកម្ពុជា បានព្រមានម្តងហើយម្តងទៀតថា ការបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធនេះ នឹងប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់សន្ទុះកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជា ស្របពេលដែលក្រុមហ៊ុនវិនិយោគទុន និងសមាគមកម្មករ បានព្រមានពីហានិភ័យនៃការបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងហោចណាស់ ៩ម៉ឺនាក់។
កាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ រដ្ឋាភិបាលបានផ្ញើរបាយការណ៍របស់ខ្លួនឆ្លើយតបនឹងក្តីបារម្ភនានារបស់សហភាពអឺរ៉ុបអំពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សទូទៅ និងសិទ្ធនយោបាយ ដោយអំពាវនាវឲ្យគណៈកម្មការអឺរ៉ុប«ធ្វើការពិចារណាលើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងប្រកបដោយឆន្ទៈរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការអនុវត្តរាល់អនុសញ្ញាអន្តរជាតិទាំងអស់ ក្រោមលក្ខខណ្ឌអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ»នេះ ។
គណៈកម្មការសហភាពអឺរ៉ុប នឹងសម្រេចថាត្រូវព្យួរ ឬដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ ពីកម្ពុជា នៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ខាងមុខនេះ៕
