នៅថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៨ខាងមុខនេះ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី នឹងយាងធ្វើជាព្រះអធិបតីបើកសម័យប្រជុំដំបូងនៃព្រឹទ្ធសភា សម្រាប់នីតិកាលទី៤ ដោយមានការចូលរួមពីសមាជិកព្រឹទ្ធសភាជ្រើសតាំងដោយអង្គព្រះមហាក្សត្រ និងរដ្ឋសភា។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីប្រកាសមួយរបស់ព្រឹទ្ធសភាចេញផ្សាយនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
ព្រឹទ្ធសភា ក៏បានអំពាវនាវដល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយនានា ឲ្យមកធ្វើប័ណ្ណនៅស្ថាប័នច្បាប់កំពូលមួយនេះ ដើម្បីតាមដានព្រឹត្តិការណ៍នេះ។ ប៉ុន្តែ វីអូអេ មិនទាន់អាចបញ្ជាក់បានថា តើព្រះមហាក្សត្រ នឹងយាងបើកសម័យប្រជុំព្រឹទ្ធសភាដំបូងនេះតាមកាលបរិច្ឆេទខាងលើ ឬយ៉ាងណានៅឡើយទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់ក្រុមសង្កេតស្ថានភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា ការបើកកិច្ចប្រជុំលើកដំបូងរបស់ព្រឹទ្ធសភានេះ មិនមានអ្វីថ្មីទេ ពោលគឺព្រឹទ្ធសភាអាណត្តិថ្មីសម្រាប់នីតិកាលទី៤ នឹងនៅបន្តដំណើរលើវិថីចាស់របស់ខ្លួនដដែល។
លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៃអង្គការខុមហ្វ្រែល (Comfrel) ថ្លែងប្រាប់ VOA នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា ព្រឹទ្ធសភាសម្រាប់អាណត្តិថ្មីនេះ នឹងមិនអាចធ្វើអ្វីថ្មីជាងព្រឹទ្ធសភាក្នុងអាណត្តិចាស់នោះឡើយ។
លោកលើកជាចម្ងល់ថា នៅក្នុងអាណត្តិចាស់ សូម្បីតែមានសំឡេងជំទាស់សម្រាប់ការពិភាក្សាផង ក៏ព្រឹទ្ធសភាមិនអាចប្រកែកនឹងសភាបានផង ចុះទម្រាំតែអាណត្តិថ្មីនេះ មានតែសមាជិកបក្សកាន់អំណាចស្ទើរតែទាំងអស់នោះ តើព្រឹទ្ធសភានឹងអាចធ្វើបានទៅ?
លោក កន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍ថា៖
«អញ្ចឹងអានោះគឺថា មានមតិគណបក្ស សំឡេងរបស់គណបក្សផ្សេងទៀតខ្លះផងចូលរួមនែ៎ បាទគណបក្សប្រឆាំង ចូលរួមផង គឺថា មាន មានៗ មិនសូវមាន ការពិចារណាច្រើន ទម្រាំតែឥឡូវនេះ គឺថាមានតែខ្លួនឯង១០០ភាគរយទៀត អាហ្នឹងគឺថា រឹតតែមិនមានអ្វីដែលខុសប្លែកពីមុនទេបាទ នេះអ្វីដែលយើងមើលឃើញបាទ»។
លោក កន សាវាង្ស មន្ត្រីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតរបស់ Comfrel មើលឃើញពីផលអវិជ្ជមាន ដែលកើតចេញពីការតាក់តែងច្បាប់ពីសភាទៅព្រឹទ្ធសភានៅពេលខាងមុខ ប្រសិនបើក្នុងករណីដែលការបោះឆ្នោតជាតិដំណើរការទៅមុខ ហើយរដ្ឋសភាថ្មីត្រូវបានបង្កើត ដោយមិនមានវត្តមានបក្សប្រឆាំងធំមួយ ដូចជា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយតាមបណ្ដឹងរបស់រដ្ឋាភិបាល។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតរូបនេះ ថ្លែងបន្តថា ក្នុងអាណត្តិទី៥របស់សភា ក្រុមប្រឆាំងសង្គ្រោះជាតិ មានសំឡេងច្រើន អាចមានលទ្ធភាពហៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកំពូលៗមកសួរដេញដោល ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាច្បាប់ និងកិច្ចការផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបង្កើតបានជាការពិភាក្សាដេញដោលគ្នា។ ប៉ុន្តែសម្រាប់អាណត្តិទី៦នេះ ការដេញដោល និងពិភាក្សាបែបនោះ នឹងទំនងជាពិបាកធ្វើឡើងចាប់ពីសភា ដល់ព្រឹទ្ធសភា។
«អញ្ចឹងបើសិនជា អាណត្តិទី៦នេះ គណបក្សសំឡេងភាគតិចនែ៎ យើងមិនសំដៅទៅលើសំឡេងគណបក្ស អតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេ ចង់និយាយថា គណបក្សដែលចូលរួមជាប់ហ្នឹង បើសិនមានសំឡេងតែតិចតួច មិនមានច្រើនទេ វារឹតតែជាបញ្ហាមួយ ដែលការអនុម័តច្បាប់ អ្វីផ្សេងៗហ្នឹង គឺថា វា វាអាចទៅបានបាទ សំឡេងភាគច្រើន វាទៅបានហើយ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងមើលឃើញថា ការបម្រើ ការបំពេញនូវសំឡេងភាគតិចហ្នឹង អាចហ្នឹង មានការចន្លោះប្រហោងហើយបាទ។ វាមិនអាចដូច ដែលមានសំឡេងគណបក្សប្រឆាំង សំឡេងភាគតិចចូលរួមដើម្បីជជែកទេបាទ»។
ការប្រជុំព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជាសម្រាប់នីតិកាលទី៤ ដែលនឹងមកដល់នាពេលប៉ុន្មានថ្ងៃនេះ នឹងប្រព្រឹត្តទៅ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភាដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ដោយហេតុថាគ្មានការចូលរួមពីគណបក្សប្រឆាំងគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដឹកនាំដោយលោក កឹម សុខា ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ចាប់ដាក់គុកក្នុងសំណុំរឿងក្បត់ជាតិ និងលោក សម រង្ស៊ី ដែលភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសដើម្បីគេចពីការចាប់ឃុំខ្លួនដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា តាមបណ្ដឹងរបស់មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃប្រទេសនេះ។
ការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភាដែលបានកន្លងទៅជិតបីខែមកនេះ បានរងការរិះគន់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលជាប្រទេសលើកកម្ពស់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយថា ជាការបោះឆ្នោតដែលមិនត្រូវបានធ្វើឡើងតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ពោលគឺមានការបិទសំឡេងអ្នកជំទាស់។
ទាក់ទិននឹងការបើកសម័យប្រជុំពេញអង្គលើកដំបូងរបស់ព្រឹទ្ធសភាអាណត្តិថ្មី លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវកិច្ចអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ ទាយទុកជាមុនថា ព្រឹទ្ធសភានឹងដើរលើវិថីចាស់ដដែល គឺដូចអ្វីដែលអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត បានរំពឹងទុកជាមុននោះ។
លោក មាស នី មានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំគិតថា មិនមានអីថ្មីទេបាទ មូលហេតុដែលមិនមានអីថ្មី ដោយសារតែពីដើមមកគឺសភាហ្នឹងក៏មានសមាសភាព ពីគណបក្សផ្សេងហ្នឹងក៏តិចដែរ ហើយឥឡូវនេះ គឺលែងមានតែម្ដង។ អីចឹងសម្រាប់ដំណើរការសភានេះ បើយើងគិតអំពីពហុបក្សហ្នឹងគឺវាអត់មានទាល់តែសោះ ហើយម្ដងនេះបាទ»។
លោក មាស នី បានថ្លែងបន្ថែមថា ការបង្កើតច្បាប់ដែលមិនសូវមានប្រយោជន៍ដល់សាធារណជនទូទៅក៏ហាក់ដូចជាមិនមានអ្វីប្រែប្រួលដែរ មានន័យថា ការបង្កើតច្បាប់របៀបនោះនឹងបន្តកើតមាន នៅក្នុងស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភាសម្រាប់នីតិកាលថ្មីនេះ។
លោកបន្តថា សភា និងព្រឹទ្ធសភា កំពុងស្ថិតក្នុងប្រព័ន្ធតែមួយ ដែលបើកផ្លូវឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចធ្វើអ្វីបានតាមខ្លួនចង់បាន។
«យើងដឹងហើយថាច្បាប់ក៏មានតួនាទីមួយការពារសុវត្ថិភាពរបស់ពលរដ្ឋទូទៅដែរបាទ ប៉ុន្តែបើសិនជាសភាហ្នឹងនៅក្នុងស្ថិតនៅក្រោម គណបក្សតែមួយ អីចឹង បើសិនជា ច្បាប់ហ្នឹងគេបង្កើតឡើង ដើម្បីធ្វើការត្រួតពិនិត្យ ត្រួតត្រាទៅលើពលរដ្ឋ ជាជាងការការពារសុវត្ថិភាពពលរដ្ឋនោះ ច្បាប់នោះមិនមាននរណាជំទាស់ទេបាទ។ អញ្ចឹង បានជាយើងឃើញថា ការបង្កើតច្បាប់មួយចំនួនក្នុងរយៈពេលថ្មីៗនេះ ក្រោមការអនុម័តទៅលើតែសភា ដែលមានបក្សតែមួយ ហើយច្បាប់ហ្នឹង គឺជាច្បាប់ដែលយើងមើលទៅហាក់ដូចជា ឈានទៅរកការរឹតបន្តឹង សេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋជាជាង ការផ្ដល់នូវសុវត្ថិភាពដល់ពលរដ្ឋទូទៅបាទ។ ខ្ញុំគិតថា មិនមានអីប្លែកបាទ»។
លោក អ៊ុំ សារិទ្ធ អគ្គលេខាធិការ និងអ្នកនាំពាក្យព្រឹទ្ធសភា សុំមិនធ្វើការអធិប្បាយ ដោយលោកជាប់រវល់ក្នុងកិច្ចប្រជុំ។
ក្នុងនីតិកាលមុន ព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជា ត្រូវគេដឹងថា ជាស្ថាប័នច្បាប់ដែលរង់ចាំតែប្រថាប់ត្រាលើសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ដែលត្រូវបានបញ្ជូនមកពីរដ្ឋសភាដែលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ បានស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមមេដឹកនាំកំពូលរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។
នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការបង្ក្រាបខាងនយោបាយយ៉ាងទូលំទូលាយដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ និងក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សបានដឹងជាទូទៅនៅឆ្នាំ២០១៧ ព្រឹទ្ធសភាកម្ពុជា បានអនុម័តច្បាប់ជាច្រើន។
ក្នុងនោះមានសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ចំនួនបួនពាក់ព័ន្ធនឹងការបោះឆ្នោត ដែលបានបើកផ្លូវឲ្យមានការបែងចែកអាសនៈរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តាំងពីថ្នាក់មូលដ្ឋាន រហូតដល់ថ្នាក់ជាតិ នៅពេលគណបក្សនេះ ត្រូវបានរំលាយតាមបណ្ដឹងរបស់រដ្ឋាភិបាល។
ក្រោយការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំនេះ សហគមន៍ប្រជាធិបតេយ្យធំៗចំនួនពីររួមមាន សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប បានគំរាមដាក់ទណ្ឌកម្មជាបន្តបន្ទាប់ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនបកក្រោយ ដើម្បីស្តាដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ។
លោក អំ សំអាត ប្រធានការិយាល័យបច្ចេកទេសស៊ើបអង្កេតរបស់អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ យល់ឃើញស្រដៀងគ្នានឹងទស្សនៈរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត និងអ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជា ចំពោះស្ថាប័នព្រឹទ្ធសភា ដែលបានផ្ដល់ការយល់ព្រមឲ្យមានច្បាប់ស្ដីពីសមាគម និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ដែលមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនមើលឃើញថា បានកំពុងរឹតត្បិតកាន់តែខ្លាំងលើសិទ្ធិជួបប្រជុំ និងសំដែងមតិ។
លោកថ្លែងថា៖
«ព្រឹទ្ធសភាអាណត្តិក្រោយនេះ ប្រហែលជាដូចតែមុនៗ ហើយវាងាយ ងាយស្រួលទៅទៀតក្នុងការសម្រេច។ ពីមុនមក មានខាងគណបក្សជំទាស់មានអីច្រើនអីចឹងទៅ ប៉ុន្តែអាណត្តិនេះ ជាការងាយស្រួលហើយនៅក្នុងការសម្រេចច្បាប់ដែលបញ្ជូនមកពីរដ្ឋសភានោះបាទ»។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ ក៏យល់ស្របជារួមផងដែរថា ព្រឹទ្ធសភាសម្រាប់នីតិកាលទី៤នេះ នឹងមិនមានលក្ខណៈអ្វីដែលថ្មីសម្រាប់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនោះឡើយ ហើយបើទោះជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាថ្មីយល់ឃើញថាច្បាប់ដែលបញ្ជូនមកពីរដ្ឋសភាមិនស្របនឹងស្ថានការណ៍កម្ពុជា ហើយចង់បង្វិលច្បាប់នោះទៅសភាវិញ ក៏សមាជិកព្រឹទ្ធសភានោះ មិនអាចធ្វើទៅរួចបានដែរ ដោយសារតែគំនាបពីគណបក្សនយោបាយរបស់សមាជិកព្រឹទ្ធសភានោះ៕
