គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស Tom Lantos របស់សភាតំណាងរាស្រ្តសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើសវនាការពិនិត្យមើលស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងសិទ្ធិពលកម្មនៅប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃពុធនេះក្នុងពេលដែលស្ថានភាពលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង។
គណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស Tom Lantos បានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថា៖
«ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៥មករដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានបង្កើនការរឹតត្បិតលើសកម្មភាពនយោបាយនិងសង្គមរបស់ពលរដ្ឋ អង្គការសង្គមស៊ីវិល បណ្តាញព័ត៌មានឯករាជ្យនិងកម្មវិធីពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលផ្តល់ថវិកាដោយបរទេស»។
សវនាការនេះរៀបចំឡើងដោយលោកដោយ James P. McGovern នៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនិងលោក Christopher H. Smith នៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋដែលជាសហប្រធានគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស Tom Lantos ហើយក៏មានការចូលរួមរបស់លោក Alan Lowenthal និងលោកSteve Chabot សហប្រធាននៃក្រុមការងារសភាតំណាងរាស្រ្តសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកកិច្ចការកម្ពុជាផងដែរ។
សាក្សីនឹងផ្តោតការផ្តល់សក្ខីកម្មលើស្ថានភាពគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដែលធ្វើឱ្យធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានឹងផ្តល់អនុសាសន៍សម្រាប់គណៈកម្មាធិការយកទៅប្រើប្រាស់ដើម្បីតាក់តែងគោលនយោបាយរបស់ស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិចំពោះប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់គណៈកម្មាធិការ។
សាក្សីដែលនឹងចូលរួមផ្តល់សក្ខីកម្មមានសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សនិងសិទ្ធិពលករដ៏ឆ្នើមជាច្រើនដែលមានដូចជាលោកប៉ា ងួនទៀង នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ លោកមឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា សង់ត្រាល់ លោកស្រីអូលីវៀ អ៊ីណូស នៃមូលនិធិHeritage ដែលមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោននិងលោកចន ស្ហីបតុន នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។
ក្រុមសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សបានកត់សម្គាល់ថា សកម្មជនអតីតបក្សប្រឆាំងត្រូវបានចាប់ឃុំឃាំងជាបន្តបន្ទាប់ ហើយរដ្ឋាភិបាលបានបិទស្ថានីយ៍វិទ្យុចំនួន៣២មិនឱ្យផ្សាយកម្មវិធីរបស់វិទ្យុសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិក (VOA) វិទ្យុអាស៊ីសេរី និងវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យជាដើម។ សារព័ត៌មានមួយចំនួនត្រូវបានបិទទ្វារឬត្រូវទិញឡើងដោយអ្នកវិនិយោគដែលស្និទ្ធនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរមានពលរដ្ឋខ្មែរជាង១លាននាក់បានធ្វើចំណាកស្រុកទៅធ្វើការនៅប្រទេសជិតខាងក្នុងតំបន់ដោយសារតែហេតុផលសេដ្ឋកិច្ច។
ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្ស Tom Lantos បានធ្វើសវនាការចំនួន៣ដងផ្តោតលើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
កាលពីខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០៩ អង្គសវនាការបានផ្តោតលើស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនិងនីតិរដ្ឋក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ រយៈពេល១០ឆ្នាំក្រោយស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែដុនដាប។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកស្រីមូរ សុខហួរ អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនិងជាសាក្សីម្នាក់ដែលបានផ្តល់សក្ខីកម្មដល់គណៈកម្មាធិការនេះកាលពី១០ឆ្នាំមុន។
លោកស្រីមូរ សុខហួរបានបន្ថែមថា៖
«ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស១០ឆ្នាំមុនដល់១០ឆ្នាំក្រោយនេះអត់មានអីកែប្រែទេមានតែរឹតតែធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិធ្លាប់មានសកម្មភាព។ គណបក្សប្រឆាំងមានសកម្មភាព។ ដូច្នេះឃើញថានៅពេលនេះអត់មានគណបក្សប្រឆាំងទៅជាគណបក្សតែមួយនៅក្នុងសភាជាតិ។ លើសពីនេះទៅទៀតការចាប់ចងសកម្មជន ចាប់ចងប្រជាពលរដ្ឋដែលហ៊ានប្រឆាំងតវ៉ាបញ្ចេញមតិលើកិច្ចការអ្វីក៏ដោយក៏ត្រូវគេចាប់ចងដែរ»។
លោកស្រីបន្ថែមថានៅពេលនេះគឺស្ថានការណ៍ពន្ធអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មដែលមានឈ្មោះថា«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ (EBA)» ដែលសហភាពអឺរ៉ុបគ្រោងនឹងដាក់ទណ្ឌកម្មដោយសារតែស្ថានភាពអាក្រក់នេះនឹងធ្វើឱ្យបាត់ប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ កម្មករនិង កសិករកម្ពុជាផងដែរ។ កម្ពុជាបាននាំទំនិញជិត៦ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗដោយរួចពន្ធស្ទើរតែទាំងអស់ចូលក្នុងសហភាពអឺរ៉ុបក្រោមកម្មវិធី EBA នេះ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានចាប់ផ្តើមដំណើរការនីតិវិធីព្យួរឋានៈអនុគ្រោះពន្ធEBAពីកម្ពុជាតាំងពីដើមខែកុម្ភៈ ដោយសារតែការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងសិទ្ធិកម្មករ។
កាលពីចុងសប្តាហ៍មុន សមាជិករដ្ឋសភាអាល្លឺម៉ង់គឺលោក Mark Hauptman បានប្រាប់ដល់រដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជាឱ្យស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមលើបញ្ហា EBA ឱ្យបានឆាប់ ដើម្បីទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជិតស្និទ្ធ និងការវិនិយោគទុន ថែមទៀតពីក្រុមហ៊ុនអាល្លឺម៉ង់នៅកម្ពុជា។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់ស្ថានទូតអាល្លឺម៉ង់នៅកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាត់ទុកថាការព្យួរឬបន្តឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ EBA គឺជារឿងនយោបាយប៉ុណ្ណោះហើយបានលើកសរសើរការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាថាកំពុងតែដំណើរការល្អទៅមុខស្រាប់ហើយ។
លោក ងី ចន្ទ្រផល រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងមហាផ្ទៃបានបញ្ជាក់ប្រាប់អង្គសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយកាលពីសប្តាហ៍មុនថាការវាយតម្លៃណាមួយពីខាងក្រៅប្រទេសពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាគឺជា«ការច្នៃប្រឌិត»ទេ។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា៖
«ប៉ុន្តែយើងជាខ្មែរនៅទីនេះដែលយើងធ្វើការរាល់ថ្ងៃរាល់ពេលវេលាដែលយើងទៅធ្វើការគឺយើងខិតខំប្រឹងប្រែងបម្រើប្រយោជន៍ប្រជាជនជាស្នូលគឺថាហ្នឹងហើយជាដំណើរការនៃការធ្វើប្រជាធិបតេយ្យភាវូបនីយកម្មនៅកម្ពុជា»។
លោក ងី ចន្ទ្រផលបានចោទបស្ចិមប្រទេសថាមានចេតនាបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាហើយបណ្តុះជាថ្មីក្នុងខណៈពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនខិតខំប្រឹងថែរក្សាស្ថានភាពដែលមានស្រាប់ហើយ៕