ការបោះឆ្នោតនៅតៃវ៉ាន់ នៅថ្ងៃសៅរ៍ ទី ១៣ ខែមករានេះ បង្កជាបញ្ហាប្រឈមសម្រាប់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដោយមិនថាគណបក្សណាឈ្នះឆ្នោតក៏ដោយ។ បើជ័យជម្នះបានទៅគណបក្សកាន់អំណាច គឺប្រាកដជានឹងធ្វើឱ្យមានភាពតានតឹងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាមួយប្រទេសចិន ខណៈដែលជ័យជម្នះរបស់បក្សប្រឆាំងអាចនឹងបង្កឱ្យមានសំណួរដ៏ឆ្គាំឆ្គងអំពីគោលនយោបាយការពារកោះនេះ។
ការប្រកួតប្រជែងតំណែងប្រធានាធិបតី និងសភានៅថ្ងៃទី ១៣ ខែមករានេះ តំណាងឱ្យសន្លឹកបៀមានតម្លៃមិនអាចកំណត់បានយ៉ាងពិតប្រាកដជាលើកដំបូងក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ សម្រាប់គោលដៅរបស់រដ្ឋបាលលោក Biden ក្នុងការធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងមានស្ថិរភាពជាមួយប្រទេសចិន។
ទីក្រុងប៉េកាំងអះអាងថាកោះតៃវ៉ាន់ជាទឹកដីរបស់ខ្លួន ហើយថែមទាំងបានហៅការបោះឆ្នោតនៅកោះនេះថាជាជម្រើសរវាងសង្រ្គាម និងសន្តិភាពនៅទូទាំងច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ដោយព្រមានថាការប៉ុនប៉ងណាមួយដើម្បី ទាមទារឯករាជ្យជាផ្លូវការរបស់តៃវ៉ាន់មានន័យថានឹងឈានដល់ជម្លោះ។ រដ្ឋាភិបាលតៃវ៉ាន់បដិសេធការអះអាងអំពីអធិបតេយ្យភាពរបស់ចិន។
មន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រយ័ត្នប្រយែងដើម្បីជៀសវាងបង្ហាញឲ្យឃើញថាខ្លួនលូកដៃកាច់ចង្កូតឬជ្រៀតជ្រែកក្នុងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យរបស់កោះនេះ។
ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅប្រទេសចិន លោក Nicholas Burns បាននិយាយកាលពីខែធ្នូថា៖ «ការរំពឹងទុក និងក្តីសង្ឃឹមដ៏មុតមាំរបស់យើង គឺការបោះឆ្នោតទាំងនោះគ្មានការគំរាមកំហែង ឬការបង្ខិតបង្ខំ ឬការជ្រៀតជ្រែកពីគ្រប់ភាគី។ សហរដ្ឋអាមេរិកមិនចូលរួមពាក់ព័ន្ធហើយនឹងមិនពាក់ព័ន្ធក្នុងការបោះឆ្នោតនេះទេ»។
ការផ្ដាច់ខ្លួនបែបនេះបានបង្ហាញថាពិបាកកំណត់ក្នុងពេលអតីតកាល។ រដ្ឋបាលរបស់លោកអូបាម៉ាបានជ្រួញចិញ្ចើមនៅមុនការបោះឆ្នោតរបស់តៃវ៉ាន់នៅឆ្នាំ ២០១២ នៅពេលដែលមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់អាមេរិកម្នាក់បានបញ្ចេញការសង្ស័យអំពីថាតើបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនៅពេលនោះលោកស្រី Tsai Ing-wen អាចរក្សាស្ថិរភាពទំនាក់ទំនងជាមួយចិនឬទេ។
រូបឯកសារ៖ ប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់អ្នកស្រី Tsai Ing-wen ថ្លែងសុន្ទរកថាចុងឆ្នាំ នៅការិយាល័យប្រធានាធិបតីក្នុងទីក្រុងតៃប៉ិ កោះតៃវ៉ាន់ កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤។
លោកស្រី Tsai មកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយម (DPP) បានចាញ់នៅឆ្នាំនោះ ប៉ុន្តែបានឈ្នះតំណែងប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំ ២០១៦ និងការបោះឆ្នោតឡើងវិញនៅឆ្នាំ ២០២០ ហើយភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសចិនកើនឡើង ដែលបង្កើនការភ័យខ្លាចថាទីក្រុងប៉េកាំងអាចនឹងធ្វើតាមការប្តេជ្ញារបស់ខ្លួនក្នុងការនាំយកតៃវ៉ាន់មកដាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនដោយកម្លាំងយោធាប្រសិនបើចាំបាច់។
ការកំណត់អាណត្តិបានរារាំងលោកស្រី Tsai មិនឱ្យឈរឈ្មោះម្តងទៀត ប៉ុន្តែប្រទេសចិនបានចាត់ទុកបេក្ខជននៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយម នៅឆ្នាំនេះ និងជាអនុប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់បច្ចុប្បន្នលោក Lai Ching-te ថាជាអ្នកផ្តាច់ខ្លួន ហើយអ្នកវិភាគរំពឹងថាទីក្រុងប៉េកាំងនឹងបង្កើនសម្ពាធផ្នែកយោធា ប្រសិនបើលោកឈ្នះឆ្នោត។
ទាំងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយម និងគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំបំផុតរបស់តៃវ៉ាន់ គឺ គណបក្សគួកមីញតាំង (Kuomintang (KMT) និយាយថា មានតែពួកគេទេដែលអាចរក្សាសន្តិភាព និងបានប្តេជ្ញាពង្រឹងការការពាររបស់តៃវ៉ាន់។ គណបក្សទាំងពីរនិយាយថាមានតែប្រជាជន ២៣ លាននាក់របស់តៃវ៉ាន់ប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចសម្រេចអនាគតរបស់ពួកគេបាន ទោះបីជាគណបក្សគួកមីញតាំង និយាយថាខ្លួនប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការប្រកាសឯករាជ្យភាពក៏ដោយ។
ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនក៏និយាយផងដែរថា ខ្លួនមិនគាំទ្រឯករាជ្យភាពទេ ប៉ុន្តែមានការព្រួយបារម្ភខ្លះនៅក្នុងរដ្ឋធានីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកថា ជ័យជម្នះរបស់លោក Hou Yu-ih នៃគណបក្សគួកមិញតាំង អាចបំផ្លាញកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពទប់ស្កាត់ជាមុនរបស់យោធាតៃវ៉ាន់។ ជាប្រពៃណី គណបក្សនេះចូលចិត្តទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយចិន ទោះបីជាបដិសេធថាមិនគាំទ្រទីក្រុងប៉េកាំងក៏ដោយ។
លោក Douglas Paal អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកក្រៅផ្លូវការប្រចាំនៅតៃវ៉ាន់បាននិយាយថា៖ «បបូរមាត់របស់មន្ត្រីរដ្ឋបាលអាមេរិកនិយាយថាពួកគេអព្យាក្រឹត ប៉ុន្តែភាសាកាយវិការរបស់ពួកគេដែលត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍គោលនយោបាយទាំងមូលអំពីប្រទេសចិន និយាយថាពួកគេគាំទ្រគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយមដែលពួកគេស្គាល់ជាងគណបក្សគួកមិញតាំងហើយ ដែលពួកគេមិនសូវប្រាកដច្បាស់ពីជំហរ»។
លោក Paal បាននិយាយថា មានភាពមិនច្បាស់លាស់នៅក្នុងកោះតៃវ៉ាន់ អំពីការវិនិយោគលើវិស័យការពារជាតិ ហើយគណបក្សគួកមិញតាំង មើលឃើញវិធីប្រសើរជាងក្នុងការថែរក្សាសន្តិភាព ជាងការចំណាយលើផ្នែកយោធា ដែលមានន័យថា យកពន្ធកាន់តែខ្ពស់ ដោយមិនមានលទ្ធភាពសមស្របនឹងសមត្ថភាពរបស់ប្រទេសចិននោះទេ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ដោយសារមានសង្គ្រាមនៅហ្កាហ្សា និងអ៊ុយក្រែន សមត្ថភាពរបស់អាមេរិកបានស្តួចស្តើង ហើយទិសដៅនាពេលអនាគតរបស់កោះនេះត្រូវបានពិភាក្សានៅក្នុងស្រុក ស្ថានភាពនៅដដែលត្រូវតែមើលទៅមានផលប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សជាច្រើននៅក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន» ។
មន្ត្រីអាមេរិកមួយចំនួនទន្ទឹងថា ចិននឹងបង្កើនសម្ពាធលើកោះតៃវ៉ាន់ ទាំងផ្នែកយោធា សេដ្ឋកិច្ច និងការទូត ដោយមិនគិតថាអ្នកនយោបាយណាបានជាប់ឆ្នោតទេ។
«នេះទំនងជារយៈពេលនៃភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងឡើង ដែលទាមទារឱ្យមានការទូត បណ្តាញទំនាក់ទំនងច្បាស់លាស់ និងការបញ្ជាក់ឡើងវិញអំពីសារៈសំខាន់នៃសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន»។ នេះតាមការបញ្ជាក់របស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយរូបនៃរដ្ឋបាលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រាប់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters ។
មន្ត្រីរូបនេះបាននិយាយថា៖ «យើងបាននិយាយច្បាស់លាស់នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ (ជាមួយប្រទេសចិន) ដោយបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភរបស់យើងអំពីការបង្ខិតបង្ខំខាងវិស័យយោធា សេដ្ឋកិច្ច និងវិស័យគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ផ្សេងទៀត» ។
ក្រុមអ្នកគាំទ្របេក្ខជនប្រធានាធិបតីមកពីគណបក្ស Kuomintang (KMT) ចូលរួមកម្មវិធីហែក្បួនយុទ្ធនាការបក្ស នៅទីក្រុង Keelung កោះតៃវ៉ាន់ កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤។
ពន្យារវេលាសម្រាប់ការពារ?
មនុស្សម្នាក់ដែលដឹងពីគោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបាននិយាយថា មន្ត្រីសហរដ្ឋអាមេរិកបាន «បង្កើតទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅ» ជាមួយបេក្ខជននីមួយៗ ហើយបានសង្កត់ធ្ងន់លើ «សារៈសំខាន់នៃការបន្តគោលនយោបាយសំខាន់ៗ» រួមទាំងការការពារ និងការរក្សាស្ថានភាពច្រកសមុទ្រឱ្យនៅដដែល។
ជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនេះ ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ខ្លួនមិនអាចយកបញ្ហាការពារជាតិរបស់តៃវ៉ាន់ឱ្យខ្លាំងជាងកោះនេះប្រកាន់យកដោយខ្លួនឯងនោះទេ ហើយបានជំរុញឱ្យក្រុងតៃប៉ិខិតខំធ្វើឱ្យខ្លួនក្លាយជា «បន្លាមួយ» ប្រឆាំងនឹងសកម្មភាពយោធារបស់ចិនដែលអាចកើតមានឡើងបាន ដោយការវិនិយោគលើធនធានយោធាដែលមានប្រសិទ្ធភាព ងាយចល័ត និងពិបាកបំផ្លាញ។
ក្រុមអ្នកវិភាគបាននិយាយថា ការគាំទ្ររបស់សភាសហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះតៃវ៉ាន់គឺខ្លាំង ប៉ុន្តែរឿងមួយក្នុងចំណោមរឿងមួយចំនួនដែលអាចនាំឱ្យការគាំទ្រនេះថមថយ គឺការផ្លាស់ប្តូរណាមួយដោយកោះអ្នកមានទ្រព្យធននេះក្នុងការផ្អាក ឬបញ្ច្រាសការប្តេជ្ញាចិត្តដើម្បីបង្កើនសមត្ថភាពការពារខ្លួនរបស់កោះនេះ។
បើសិនជាមានការជាប់គាំងណាមួយក្នុងគោលនយោបាយការពារជាតិនៅតៃវ៉ាន់ ដោយសារការបោះឆ្នោតនាំឱ្យគណបក្សមួយឈ្នះតំណែងប្រធានាធិបតី ហើយគណបក្សមួយទៀតឈ្នះសំឡេងភាគច្រើនក្នុងសភានោះ ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនទំនងជានឹងមានការព្រួយបារម្ភ។
ខណៈពេលដែលអ្នកខ្លះសួរថាតើគណបក្សគួកមិញតាំង នឹងមានការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះកំណែទម្រង់វិស័យការពារជាតិ និងការចំណាយដូចគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យចម្រើននិយមដែរឬទេនោះ ជ័យជម្នះរបស់គណបក្សគួកមិញតាំង អាចនាំឲ្យមានការថយកម្តៅនៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ដែលចិននិយាយថាជាបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់បំផុតនៅក្នុងទំនាក់ទំនងអាមេរិកនិងចិន៕