ដូចពលរដ្ឋខ្មែររាប់លាននាក់ផ្សេងទៀតដែរ លោក ប៊ូ ម៉េង បានបាត់បង់សមាជិកគ្រួសាររបស់លោកអស់ជាច្រើននាក់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដោយរួមទាំងភរិយានិងកូនពីរនាក់របស់លោកផងដែរ។
អតីតអ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីគុកទួលស្លែងរូបនេះ បានស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ភរិយានិងកូនៗរបស់លោក ដោយការចូលរួមក្នុងនាមជាដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីម្នាក់នៅក្នុងដំណើរការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលកំពុងធ្វើឡើងដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា(ECCC)ឬហៅថាសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម។
បច្ចុប្បន្ន ដោយប្រកបរបរលក់សៀវភៅដែលរៀបរាប់ពីបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកក្នុងរបប៣ឆ្នាំ៨ខែនិង២០ថ្ងៃ នៅក្នុងសារមន្ទីរទួលស្លែងក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ លោក ប៊ូ ម៉េង អាយុ៧៨ឆ្នាំមានប្រសាសន៍ថា ក្រោយពីសាលាក្ដីកូនកាត់ដែលមានការចូលរួមពីអង្គការសហប្រជាជាតិនិងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បញ្ចប់ការងាររបស់ខ្លួនទៅ លោកចង់ឱ្យតុលាការនេះ តម្កល់បណ្ណាសាររបស់សាលាក្ដីនេះទុកនៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលជាអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងស្រុកមួយដែលបានធ្វើការងារប្រមូល ចងក្រងនិងរក្សាឯកសារនានាពាក់ព័ន្ធនឹងសម័យខ្មែរក្រហមតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥មកម្ល៉េះ។
រូបឯកសារ៖ លោក ប៊ូ ម៉េង តំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់ VOA នៅសារមន្ទីរទួលស្លែង រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA Khmer)
លោក ប៊ូ ម៉េង មានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេកាលពីថ្ងៃច័ន្ទទី១៦ខែកញ្ញានេះថា៖
«តាមយោបល់របស់ខ្ញុំ គួរតែដាក់នៅបណ្ណាល័យនៅកន្លែង ឆាំង យុ ហ្នឹងឯង ពីព្រោះដាក់នៅកន្លែងផ្សេង ខ្លាចវាបាត់បង់ ខ្លាចវាអាតាត់អាតាយ ទីណាត់ទីណែង ពេញទឹកពេញដី បាចសាចពេញប្រទេសពេញទីក្រុងភ្នំពេញហ្នឹងគឺពិបាករកណាស់។ អ្នកដែលស្គាល់ គេស្គាល់កន្លែង ឆាំង យុ ហើយខុសពីហ្នឹង គេអត់ស្គាល់»។
សម្រាប់ជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហម និងសាធារណជនទូទៅ ពួកគេស្គាល់ឈ្មោះមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា(DC-Cam)ដែលដឹកនាំដោយលោក ឆាំង យុ ច្រើនជាង បើប្រៀបធៀបនឹងមជ្ឈមណ្ឌលតម្កល់ឯកសារច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (LDC) ដែលទើបនឹងត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការនៅឆ្នាំ២០១៧។ នេះបើយោងតាមការស្ទង់មតិថ្មីមួយដែលត្រូវបានចេញផ្សាយដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាក្នុងខែកញ្ញាឆ្នាំ២០១៩នេះ។
ការស្ទង់មតិដែលបានសាកសួរមនុស្សជាង១៥០០នាក់នៅក្នុងខេត្តក្រុងធំៗចំនួន៥ បានរកឃើញថា សាធារណជនទូទៅនិងជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដែលស្គាល់មជ្ឈមណ្ឌលDC-Cam មានចំនួន២២ភាគរយ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងអ្នកស្គាល់មជ្ឈមណ្ឌលLDC ដែលមានចំនួន៦ភាគរយ។
ប៉ុន្តែ បច្ចុប្បន្ន ឯកសារបណ្ណាសារនៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម កំពុងត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅមជ្ឈមណ្ឌលLDC ដែលគ្រប់គ្រងដោយទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា។
រូបឯកសារ៖ លោក ឆាំង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា (DC-Cam) ក្នុងអំឡុងពេលផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ដល់VOAនៅសណ្ឋាគារ Beacon ក្នុងរដ្ឋធានី Washington កាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី១២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧។ (ហុង ចិន្តា/VOA)
លោក ឆាំង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌល DC-Cam មានប្រសាសន៍ថាលទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិនេះ បង្ហាញថាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើន គិតថាឯកសាររបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម គួរតែត្រូវបានរក្សាទុកដោយស្ថាប័នឯករាជ្យដែលគួរឱ្យជឿទុកចិត្តបាន ដោយមិនស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនយោបាយឬបុគ្គលណាមួយឡើយ។
លោក ឆាំង យុ ដែលអះអាងថាលោកមិនបានចូលរួមនៅក្នុងការសិក្សាស្ទង់មតិនេះ បានបន្ថែមថាតាមរយៈការសាកសួរនៅក្រៅការស្ទង់មតិទៅលើជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ពួកគេបានសម្ដែងការព្រួយបារម្ភអំពីលទ្ធភាពនៃការបាត់បង់ ខូចខាត ឬការកែប្រែសំណៅដើមនៃឯកសាររបស់តុលាការ ដែលនឹងធ្វើឱ្យខាតប្រយោជន៍ដល់ការស្វែងរកការពិតនិងយុត្តិធម៌របស់ជនរងគ្រោះ។
«ការព្រួយបារម្ភទាំងអស់នេះ ជំរុញឱ្យគាត់គិតថាឯកសារទាំងអស់នេះ មានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ ទូលំទូលាយ ហើយលទ្ធផលហាក់ដូចជាមិនដូចជាអ្វីដែលគាត់រំពឹងទុក អញ្ចឹងគាត់ផ្ដោតទៅលើកន្លែងណាដែលគាត់អាចទុកចិត្តបានថាមានតម្លាភាពនិងភាពឯករាជ្យ មិនមានពណ៌សម្បុរនយោបាយ មិនបម្រើឱ្យបរទេសណាមួយឬក៏អង្គភាពណាមួយ»។
អ្នកចូលរួមក្នុងការសិក្សាស្ទង់មតិនេះរួមមានសាធារណជនទូទៅ អ្នកនៅរស់ពីរបបខ្មែរក្រហម អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម និស្សិតនិងសាស្ត្រាចារ្យនៅតាមសាកលវិទ្យាល័យ ព្រមទាំងអ្នកតាមដាននិងដឹងរឿងរ៉ាវអំពីដំណើរការសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមសំខាន់ៗមួយចំនួនផងដែរ។ អ្នកទាំងនេះរស់នៅខេត្តព្រៃវែង កណ្ដាល បាត់ដំបង កំពង់ចាម និងរាជធានីភ្នំពេញ។
លទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិដែលមានចំណងជើងថា«មតិមហាជនស្ដីពីការថែរក្សាឯកសារតុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម» បានបង្ហាញថា ប្រមាណ៩៦ភាគរយនៃអ្នកដែលត្រូវបានស្ទង់មតិ គិតថា វាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ក្នុងការរក្សាទុកឯកសារតុលាការក្នុងទីតាំងដែលមានសន្តិសុខ និងសុវត្ថិភាពខ្ពស់ ហើយងាយស្រួលឱ្យសាធារណជនជាតិនិងអន្តរជាតិ អាចចូលមើលនិងស្រាវជ្រាវបាន។
លោកបណ្ឌិត Markus Zimmer ទីប្រឹក្សាម្នាក់របស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលបានចូលរួមត្រួតពិនិត្យមើលលើការសិក្សាស្ទង់មតិសាធារណជននេះ បានមានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេថាមូលហេតុដែលប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាភាគច្រើនចង់បានស្ថាប័នឯករាជ្យ ដើម្បីគ្រប់គ្រងនិងថែរក្សាឯកសាររបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមនេះ គឺដោយសារតែកង្វះភាពគួរឱ្យជឿជាក់បានលើការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើបណ្ណាសារទាំងនេះ។
«លទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិនេះ បង្ហាញថា មានការខ្វះការជឿទុកចិត្តក្នុងចំណោមប្រជាជនកម្ពុជា ទៅលើសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលឬទីភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល ក្នុងការថែរក្សាឯកសារទាំងនេះ និងការបើកចំហឯកសារទាំងនេះ ហើយនិងការធានាថាមិនមាននរណាម្នាក់ អាចកែប្រែ ឬដកយកចេញឬបំភ្លៃឯកសារទាំងនេះបាន»។
សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម ធ្លាប់បានរងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងអំពីអំពើពុករលួយដែលគេសង្ស័យថាបានប្រព្រឹត្តដោយបុគ្គលិកជាន់ខ្ពស់ខាងភាគីកម្ពុជានិងការជ្រៀតជ្រែកនយោបាយពីសំណាក់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាទៅក្នុងដំណើរការរបស់តុលាការ។
ការណ៍ទាំងនេះ បានញ៉ាំងឱ្យមានមន្ទិលរួចទៅហើយអំពីឯករាជ្យភាពនិងសុក្រឹតភាពនៃដំណើរការជំនុំជម្រះទោសលើអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែជនជាប់ចោទម្នាក់ក្នុងសំណុំរឿង០០២គឺលោក ខៀវ សំផន ដែលជាអតីតប្រមុខរដ្ឋ ក្រោយពីមរណភាពកាលពីខែមុននៃជនជាប់ចោទម្នាក់ទៀតក្នុងសំណុំរឿងតែមួយនេះគឺលោក នួន ជា ដែលជាអតីតមេមនោគមវិជ្ជានៃរបបខ្មែរក្រហម។ ជនជាប់ចោទទាំងនេះ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងររួមទាំងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិនិងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ជាដើម។ ជនជាប់ចោទបីនាក់ទៀតក្នុងសំណុំរឿង០០៣និង០០៤ រួមមានលោក មាស មុត លោក អោ អាន និងលោក យឹម ទិត ដែលជនទាំងបីកំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលបន្តនីតិវិធីរបស់តុលាការនៅឡើយ។
លោក Zimmer ដែលធ្លាប់ធ្វើការនៅក្នុងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមកាលពីឆ្នាំ២០១០ហើយមានមន្ទិលអំពីលទ្ធភាពនៃការជ្រៀតជ្រែករបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលទៅក្នុងដំណើរការតុលាការកូនកាត់នេះ បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា ស្ថាប័នដែលតម្កល់បណ្ណាសារសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមបច្ចុប្បន្ននេះ មិនមានប្រវត្តិយូរលង់ដែលគេអាចតាមដានមើលពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួនបានក្នុងនាមជាស្ថាប័នដែលធ្វើការងារចងក្រងនិងតម្កល់ឯកសារនានាពាក់ព័ន្ធនឹងសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ។
«មិនមានប្រវត្តិដែលបង្ហាញថាមជ្ឈមណ្ឌលLDC អាចទទួលបានការជឿទុកចិត្តក្នុងការគ្រប់គ្រងឯកសារទាំងនេះឡើយ»។
រូបឯកសារ៖ លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនៅទីស្នាក់ការ VOA នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃ២៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥។ (VOA)
ប៉ុន្តែ លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម បានមានប្រសាសន៍ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេថាការគ្រប់គ្រងបណ្ណាសារគឺជាកិច្ចការរបស់រដ្ឋាភិបាល។
«យោងតាមការអនុវត្តជាសាកល នៅលើពិភពលោកគឺបណ្ណាសារទាំងអស់គឺត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋ របស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាថាវាមាននិរន្តរភាពនៅក្នុងការអភិរក្សនិងថែរក្សាក៏ដូចជាធានាទៅលើសិទ្ធិនៃការទទួលបាននិងការចូលសិក្សាស្រាវជ្រាវពីសាធារណជនដែរ»។
អ្នកនាំពាក្យសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមរូបនេះ បានលើកឡើងទៀតថា ការស្ទង់មតិមហាជនរបស់មជ្ឈមណ្ឌល DC-Cam មិនបានអនុវត្តតាមវិធីសាស្ត្រស្រាវជ្រាវប្រកបដោយវិជ្ជាជីវៈនោះទេ។ ហេតុដូច្នេះ លោកថាលទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិនេះ មិនបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតនោះឡើយ។
«ខ្ញុំយល់ថា ការព្រួយបារម្ភ មិនមែនជាការព្រួយបារម្ភពិតប្រាកដរបស់ប្រជាជនខ្មែរទេ ប៉ុន្តែអាចជាការព្រួយបារម្ភរបស់ស្ថាប័នដែលនៅពីក្រោយការរៀបចំឱ្យមានការស្ទង់មតិនេះ»។
ការស្ទង់មតិសាធារណជននេះ ត្រូវបានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយក្រុមហ៊ុន បណ្ដាញអភិវឌ្ឍន៍ជំនួញ (Business Development Link Co. Ltd) ដែលជាក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវមួយ មានមូលដ្ឋាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថា ការស្ទង់មតិនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងតាមលក្ខណៈវិទ្យាសាស្ត្រហើយវិធីសាស្ត្រស្រាវជ្រាវត្រូវបានត្រួតពិនិត្យយ៉ាងម៉ត់ចត់ដោយសាស្ត្រាចារ្យសកលវិទ្យាល័យធំៗចំនួន៩ ដើម្បីធានាសុក្រឹតភាពនិងភាពគួរឱ្យជឿជាក់បានខ្ពស់បំផុតនៃការសិក្សាស្ទង់មតិនេះ។
«អញ្ចឹងក្រុមហ៊ុននេះ គឺគ្មានហេតុផលនយោបាយ គ្មានទំនាក់ទំនងជាមួយយើង ជាមួយម្ចាស់ជំនួយទេ។ គឺជាជំនាញរបស់គេដែលធ្វើការនៅស្រុកយើងជាង២៥ឆ្នាំហើយយើងក៏តឹងតែងដែរ គឺយើងបានដាក់លក្ខខណ្ឌជាក់លាក់អំពីបញ្ហាទាំងអស់នេះ»។
លទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិមហាជនស្តីពីការថែរក្សាឯកសារតុលាការកាត់ទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម បង្ហាញថាស្ថាប័នដែលអ្នកចូលរួមក្នុងការស្ទង់មតិនេះ ស្គាល់ច្រើនជាងគេគឺបណ្ណាល័យជាតិ។ ស្ថាប័នដែលគេស្គាល់ច្រើនបន្ទាប់បន្ទាប់មកទៀតគឺមជ្ឈមណ្ឌលDC-Cam បណ្ណាល័យ ហ៊ុន សែន និង បណ្ណាល័យក្រសួងយុត្តិធម៌។
លោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថា លោកគាំទ្រមតិរបស់ពលរដ្ឋដែលចង់តម្កល់ឯកសាររបស់សាលាក្ដីខ្មែរនៅច្រើនកន្លែង ជាជាងនៅកន្លែងតែមួយ។
«រឿងប្រល័យពូជសាសន៍នេះ វាមិនមានជារឿងរបស់កម្ពុជាតែមួយទេ ប៉ុន្តែ ជារឿងរបស់ពិភពលោក។ ហើយវាក៏ជាតួនាទីរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលជាភាគីចូលរួមបង្កើតតុលាការនេះដែរ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថាអង្គការសហប្រជាជាតិនិងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមគួរពិនិត្យមើលអំពីនីតិវិធីថាតើធ្វើយ៉ាងម៉េចដើម្បីឱ្យមានភាពស្របច្បាប់»។
នាយករងរដ្ឋបាលនៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមខាងភាគីអង្គការសហប្រជាជាតិ គឺលោក Knut Rosandhaug មិនបានឆ្លើយតបទៅនឹងសំណើសុំបទសម្ភាសន៍ជាមួយVOAទេនៅត្រឹមថ្ងៃអង្គារនេះ។
ចំណែក លោក ក្រាញ់ តូនី នាយកស្ដីទីនៃសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមខាងភាគីកម្ពុជា បដិសេធន៍មិនផ្ដល់អត្ថាធិប្បាយណាមួយទេអំពីលទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិមហាជនរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជានេះ ដោយលោកថាលោកមិនមានអ្វីបន្ថែមលើសពីអ្នកនាំពាក្យសាលាក្ដីនេះទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយលោក ឆាំង យុ មានប្រសាសន៍ថាទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិទាំងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមគួរតែស្ដាប់សំឡេងនិងមតិរបស់ប្រជាជនដែលជាជនរងគ្រោះ ដោយសារស្ថាប័នទាំងពីរនេះ សុទ្ធតែអះអាងតាំងពីដំបូងមកថាពួកគេនឹងសួរមតិនិងស្ដាប់យោបល់របស់ពលរដ្ឋ ដើម្បីយកទៅពិចារណា៕