រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសមកពីសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថា អាស៊ានដែលមាន១០ ប្រទេសជាសមាជិកនឹងព្យាយាមស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះការខ្វែងគំនិតគ្នារបស់ពួកគេលើបញ្ហានានារាប់ចាប់ពីបញ្ហាជម្លោះនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនិងការទទួលយកប្រទេសទីម័រខាងកើតចូលជាសមាជិកក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនៅសប្តាហ៍នេះ។
លោក Bradley Murg ទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់នៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិ ភាពហៅកាត់ថា CICPបានថ្លែងថា ហ្វីលីពីនត្រូវបានគេរំពឹងថា នឹងលើកយកបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងមកពិភាក្សា ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក Ferdinand Marcos Jr. ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនថ្មីដែលកំពុងអះអាងឡើងវិញពីការឈ្នះក្តីរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលទល់នឹងប្រទេសចិននៅតុលាការអាជ្ញាកណ្តាលអន្តរជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៦នៅទីក្រុងឡាអេ។ សេចក្តីសម្រេចនេះច្រានចោលការទាមទាររបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងចំពោះដែនទឹកដែលមានជម្លោះ។
កាលពី១០ឆ្នាំមុន នៅពេលរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន ពួករដ្ឋមន្ត្រីការបរ ទេសបរាជ័យក្នុងការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ៤៥ឆ្នាំរបស់អាស៊ាន បន្ទាបពីកម្ពុជាបានបដិសេធមិនលើកឈ្មោះប្រទេសចិន និងការប្រឈមមុខដាក់គ្នាជាមួយនឹងហ្វីលីពីននិងវៀតណាមនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះទេ។
គេបានចាត់ទុកការបរាជ័យនេះជាកំហុសការទូតដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយសម្រាប់ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ ហើយការបែកបាក់ក៏ចាប់ផ្តើមកើតឡើងតាំងពីពេលនោះ ដោយប្រទេសកម្ពុជាដែលទទួលបានជំនួយយ៉ាងច្រើនពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងជារឿយៗត្រូវបានអ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា ជាមិត្តជិតស្និទ្ធបំផុតរបស់ចិននៅក្នុងប្លុកដែលមានប្រទេស១០នោះ។
លោក Murg បានថ្លែងថា៖ «ច្បាស់ណាស់ នេះជាអ្វីដែលកម្ពុជានឹងបារម្ភពាក់ព័ន្ធនឹងការពិតដែលថា ភាពជាប្រធានអាស៊ានកាលពីលើកមុនរបស់កម្ពុជាបញ្ចប់ទៅដោយភាពជូរចត់យ៉ាងខ្លាំងដែលមិនអាចបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងមួយបាន»។
លោក ប្រាក់ សុខុន ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ បានអញ្ជើញដឹកនាំជំនួបរវាងរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានជាមួយតំណាងគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលអាស៊ាន ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស នៅរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី ២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២។ (រូបថតពី Facebook/Ministry of Foreign Affairs and International Cooperation - Cambodia)
ប្រទេសអាស៊ានភាគច្រើនចង់ឱ្យមានរណសិរ្សមួយលើក្រមប្រតិបត្តិសម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូង ប៉ុន្តែអ្នករិះគន់អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងដែលចង់ឱ្យដោះស្រាយតាមការចរចាដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានប្រទេសទល់និងប្រទេសបានប្រើកម្ពុជាដើម្បីបង្អាក់ការវិវឌ្ឍទៅមុខនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ និងរារាំងដល់ការជំទាស់ប្រឆាំងផ្នែកការទូតដល់ការទាមទារដែនទឹករបស់ខ្លួន។
លោក Murg បានបន្ថែមទៀតថា៖ «នេះមិនមែនជាប្រធានបទដែលកម្ពុជាចង់ពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននោះទេ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើហ្វីលីពីនសម្រេចលើកយកបញ្ហានេះមកពិភាក្សា ហើយវាទំនងថា ហ្វីលីពីននឹងធ្វើបែបនេះ នោះកិច្ចពិភាក្សាក្នុងសប្តាហ៍នេះនឹងត្រូវចំណាយពេលច្រើនលើបញ្ហានេះ»។
អ្នកវិភាគក៏បានថ្លែងថា កិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែនក្នុងនាមជាប្រ ធានអាស៊ាននៅឆ្នាំនេះក្នុងការសម្របសម្រួលឡើងវិញនូវទំនាក់ទំនងរវាងអាស៊ាននិងរដ្ឋាភិ បាលរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាក៏បានធ្វើឱ្យមានការបែកបាក់កាន់តែខ្លាំងដែរ ហើយស្ថានភាពកាន់តែអាក្រក់នៅពេលមានការប្រហារជីវិតអ្នកតស៊ូមតិប្រជាធិបតេយ្យចំនួន៤ រូបកាលពីសប្តាហ៍មុន។
កាលពីថ្ងៃចន្ទ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានបន្តស្ថានភាពគ្រាអាសន្នចំនួន៦ខែទៀតដោយនិយាយថា ការបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានសន្យាអាចធ្វើទៅបាននៅពេលបរិយាកាស «ស្ថិរភាពនិងសន្តិភាព» ត្រូវបានស្តារឡើងវិញ។
លោក Murg បាននិយាយទៀតថា៖ «បញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ានឹងបន្តស្ថិតនៅលើតុចរចា ថ្វីបើមានកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់កម្ពុជាក៏ដោយ វាទំនងថា របបនេះនឹងបន្តពង្រឹងអំណាច ហើយថា មធ្យោបាយអាស៊ានតែមួយនឹងមិនគ្រប់គ្រាន់នោះទេ»។
លោក Murg បានថ្លែងថា ប្រទេសអាស៊ានភាគច្រើនបង្ហាញបំណងកាន់តែខ្លាំងឡើងដើម្បីឱ្យមានវិធីដោះស្រាយជាសាកលធំជាងនេះចំពោះបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននេះអាចនឹងផ្តល់ឱកាសឱ្យពួកគេស្វែងរកមធ្យោបាយនោះ ក៏ប៉ុន្តែការបែកបាក់គ្នានៅតែមានខ្លាំង»។
ពួកអ្នកវិភាគក៏បានលើកឡើងផងដែរថា សម្ពន្ធភាពត្រីភាគីបានលេចចេញឡើងដែលមានប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាឡេស៊ីនិងព្រុយណេដែលប្រទេសទាំង៣នេះមានការអាណិតអាសូរចំពោះជនជាតិភាគតិចរ៉ូហ៊ីងយ៉ាកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមនៅមីយ៉ាន់ម៉ាបានជំទាស់ប្រឆាំងការ នាំរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាឱ្យត្រឡប់ចូលមកក្នុងប្លុកនេះវិញ បន្ទាបពីត្រូវបានហាមឃាត់ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងរដ្ឋប្រហារកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅ។
ក្រុមអ្នកតំណាងរាស្ត្រអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សបានចោទប្រកាន់ថៃ កម្ពុជានិងឡាវក្នុងការ ជួយដល់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាហើយកាលពីថ្ងៃចន្ទក្រុមអ្នកតំណាងរាស្ត្រទាំងនោះបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិមីយ៉ាន់ម៉ា (National Unity Government) ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពួកអ្នកគាំទ្រលោកស្រី Aung San Suu Kyi ដែលត្រូវបានគេបណ្តេញចេញពីតំណែង។
រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Antony Blinken ឡើងយន្ដហោះធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ថ្ងៃទី ២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២២។
លោក Antony Blinken រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានលើកឡើងថា លោកខកចិត្តនឹងអាស៊ានដែលបរាជ័យក្នុងការដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលយោធានិងមេដឹកនាំរបស់របបនោះគឺលោក Min Aung Hlaing។
លោក Blinken បានថ្លែងក្នុងសន្និសីទកាសែតមួយក្នុងក្រុងបាងកកថា «ខ្ញុំគិតថា វាជារឿងអកុសលដែលត្រូវនិយាយថា យើងមិនបានឃើញមានជំហានវិជ្ជមានណាមួយនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ យើងបន្តឃើញមានការគាបសង្កត់លើប្រជាពលរដ្ឋមីយ៉ាន់ម៉ាដែលបន្តមើលឃើញអំពើហិង្សាបង្កឡើងដោយរបបយោធា»។
ប្រទេសចំនួន១០ផ្សេងទៀតនឹងចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលក្នុងនាមជាដៃគូ រួមមានប្រទេសអូស្ត្រាលី ជប៉ុន ឥណ្ឌា និងកូរ៉េខាងត្បូង។ លោកSergey Lavrov រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរុស្ស៊ី និងលោកBlinken ក៏នឹងចូលរួមដែរ ក៏ប៉ុន្តែក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ជាក់ ថា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទាំងពីរមិនមានគម្រោងជួបគ្នាទេ។
លោក David Totten នាយកគ្រប់គ្រងក្រុមហ៊ុនប្រឹក្សាយោបល់ឈ្មោះ Emerging Markets Consulting ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបានថ្លែងថា៖ «មានបញ្ហាសំខាន់ៗទៀតជាច្រើនដែលត្រូវដោះស្រាយ រួមមានបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ានិងការប៉ះ ទង្គិចគ្នាដែលអាចនឹងមានរវាងលោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរុស្ស៊ី Lavrov និងលោក Antony Blinken»។
សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាស៊ានត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញដោយការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩និងអតិផរ ណាសាកលលោកដែលបង្កឡើងមួយផ្នែកដោយការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីលើអ៊ុយក្រែននោះ បានកាត់បន្ថយអំណាចទិញយ៉ាងខ្លាំងហើយតម្លៃទំនិញចាំបាច់ដូចជាអង្ករបានកើនឡើងលើសកម្រិតចាយវាយរបស់គ្រួសារធម្មតា។
ចំនួនពលរដ្ឋនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលរស់នៅក្នុងភាពក្រីក្រខ្លាំងដែលត្រូវបានគេកំណត់ថាមានតិចជាង១ដុល្លារ៩០សេនក្នុងមួយថ្ងៃបានធ្លាក់ចុះមុនពេលជំងឺកូវីដ១៩ផ្ទុះឡើងដែលបានធ្លាក់ចុះពីចំនួន២១លាន២០ម៉ឺននាក់ក្នុងឆ្នាំ២០១៧មកនៅត្រឹម១៤លាន៩០ម៉ឺននាក់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩។
ក៏ប៉ុន្តែធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ីបាននិយាយថា ការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩នេះបានរុញមនុស្សជិត៥លាននាក់ធ្លាក់ចូលក្នុងភាពក្រីក្រ។
លោក Totten បានថ្លែងទៀតថា៖«ភាពក្រីក្រនៅតែជាបញ្ហាដ៏ធំនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ហើយមនុស្សម្នាកំពុងពុះពារជម្នះបញ្ហានេះ។ តម្លៃប្រេងឥន្ធនៈបានកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងហើយតម្លៃទំនិញនៅទីផ្សារក៏អ៊ីចឹងដែរ។ វិស័យនានាដូចជាទេសចរណ៍នៅតែមិនទាន់ងើបឡើងវិញ ហើយការវិនិយោគទុនបរទេសចាំបាច់ត្រូវវិលត្រឡប់មកកាន់តំបន់នេះវិញ»។
ប្រទេសទីម័រខាងកើតដែលព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីក្លាយជាសមាជិកទី១១ក្នុងប្លុកនេះក៏ស្ថិតក្នុងរបៀបវារៈនៃការពិភាក្សាផងដែរ។ ប្រទេសនេះទទួលបានការគាំទ្រស្ទើរតែគ្រប់ពីរដ្ឋជាសមាជិក។
ប្រភពព័ត៌មានផ្សេងៗបានថ្លែងថា មានក្តីបារម្ភ២អំពីការដាក់ពាក្យសុំរបស់រដ្ឋាភិបាលទីម័រខាងកើតដែលរួមមានលទ្ធភាពក្នុងការផ្តល់មូលនិធិផ្នែកភស្តុភារដែលជាការតម្រូវក្នុងនាមជាសមាជិកអាស៊ាននិងទំនាក់ទំនងដ៏ជិតស្និទ្ធរបស់ប្រទេសនេះជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
អ្នកវិភាគដែលស្និទ្ធនឹងក្រុមប្រទេសគាំទ្រដល់ប្រទេសទីម័របានថ្លែងថា «មានការភ័យខ្លាចដែលថា ទីម័រខាងកើតនឹងក្លាយជាសំឡេងគាំទ្រមួយទៀតសម្រាប់ចិនក្នុងប្លុកអាស៊ាន ហើយសមាជិកភាគច្រើនមិនចង់បានបែបនោះទេ។ ប្រទេសសិង្ហបុរីកំពុងដឹកនាំការបដិសេធទាំងនោះ។ ចិនអាចប្រើប្រាស់កម្ពុជាបាន»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោកជឹង ប៉ូជីន