អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ថៃ នរៈសត្យា អះអាងថា ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែតត្រូវបានចុះបញ្ជីជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ គឺជាល្ខោនខោលខ្មែរតែមួយ ប៉ុន្តែលោកថា កម្ពុជាភ្ជាប់វត្តស្វាយអណ្តែត ដើម្បីបញ្ជាក់ពីទីតាំងឲ្យស្របតាមការតម្រូវរបស់អង្គការយូណេស្កូ។
នៅថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨នេះ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានថា «គណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលសម្រាប់ការការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូនៅទីក្រុងព័រល្វី សាធារណរដ្ឋម៉ូរីស បានអនុម័តយល់ព្រមបញ្ចូលល្ខោនខោលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ»។
នៅថ្ងៃដដែលនោះ អង្គការយូណេស្កូបានផ្សព្វផ្សាយលើគេហទំព័រ និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមរបស់ខ្លួនថា អង្គការយូណេស្កូបានដាក់បញ្ចូល «ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត» របស់កម្ពុជា ទៅក្នុង «បញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់»។ មួយថ្ងៃក្រោយ អង្គការនេះក៏បានដាក់បញ្ជូល ល្ខោន «ខូន» របស់ថៃ ដែលមានទម្រង់ស្រដៀងនឹងល្ខោនខោលខ្មែរ ទៅក្នុង «បញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ»។
ភ្លាមៗក្រោយការផ្សព្វផ្សាយរបស់អង្គការយូណេស្កូអំពីល្ខោនរបស់ប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវបានដាក់បញ្ជូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌមនុស្សជាតិដូចគ្នា គេឃើញអ្នកប្រើប្រាស់បណ្តាញសង្គមមួយចំនួនបានបង្ហោះសារជាសំណួរពាក់ព័ន្ធនឹងឈ្មោះល្ខោនខោល (Lkhon Khol) របស់ខ្មែរ ដែលត្រូវបានបន្ថែមដោយវត្តស្វាយអណ្តែត ប៉ុន្តែល្ខោនរបស់ថៃ ប្រើត្រឹមល្ខោនខូន (Khon)។
លោក ថៃ នរៈសត្យា អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ប្រាប់ VOA នារសៀលថ្ងៃសុក្រនេះថា ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត គឺតំណាងឲ្យល្ខោនខោលខ្មែរ ដោយគ្រាន់តែបញ្ជាក់ពីទីតាំងរបស់ល្ខោនខោល ទៅតាមលក្ខខណ្ឌរបស់អង្គការយូណេស្កូប៉ុណ្ណោះ។
លោកពន្យល់ពីការបន្ថែមពាក្យវត្តស្វាយអណ្តែតនៅខាងក្រោយពាក្យល្ខោនខោលថា៖
«ការដាក់ស្វាយអណ្តែតនេះ គ្រាន់តែជាការបំពេញបន្ថែមដើម្បីឲ្យគ្រប់លក្ខខណ្ឌដែលយូណេស្កូមានចែងតែប៉ុណ្ណឹង។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ជម្រាបជូនប្រព័ន្ធសារព័ត៌មានថា ខ្ញុំមិនចង់ឆ្លើយអំពីបញ្ហា [ថៃដាក់ថា ល្ខោនខូន ដោយមិនមានបញ្ជាក់ទីកន្លែង] នេះទេ ខ្ញុំចង់ឆ្លើយតែអំពីបញ្ហាល្ខោនខោលរបស់កម្ពុជាតែមួយមុខ បើចង់សួរអំពីល្ខោនថៃ គួរតែទៅសួរអ្នកនាំពាក្យរបស់ព្រះរាជាណាចក្រថៃ»។
លោក ថៃ នរៈសត្យា សុំមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយលើសំណួរដែលសួរថា តើកម្ពុជានឹងធ្វើអ្វីខ្លះសម្រាប់អបអរ និងផ្សព្វផ្សាយពីល្ខោនខោលដែលបានចូលក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនេះ។ ប៉ុន្តែលោកថា កម្ពុជាមានគោលនយោបាយផ្នែកវប្បធម៌ក្នុងការអភិរក្ស និងយកចិត្តទុកដាក់លើល្ខោនខោល ក៏ដូចជាវប្បធម៌ផ្សេងៗទៀតរបស់កម្ពុជារួចហើយ។ លោកបន្ថែមថា ក្រោយការចុះបញ្ជីបេតិកភណ្ឌហើយ កម្ពុជានឹងអនុវត្តបន្ថែមទៅតាមខ្លឹមសារនៃអនុសញ្ញាទាំងឡាយដែលមានចែង។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖«ធម្មតាកិច្ចការអ្វីមួយយើងត្រូវមាន Plan (គម្រោង) ត្រូវមាន Master Plan (គម្រោងមេ) យើងត្រូវមាន Plan នៃការអនុវត្ត។ អញ្ចឹង Master Plan និង Plan នៃការអនុវត្ត មិនមែនអ្នកនាំពាក្យអាចនិយាយបានមុនអ្នកណាទាំងអស់នោះទេ លុះត្រាតែវាបានលទ្ធផលក្រោយការប្រជុំរបស់ស្ថាប័ន ឬក៏សហស្ថាប័ន។ កំពុងតែនិយាយជាមួយគ្នា ធ្វើម៉េចខ្ញុំដឹងថាថ្ងៃប្រជុំថ្ងៃណាបាន?»។
ដើម្បីជាការអបអរការដាក់ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត ទៅក្នុង «បញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់» លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវដល់គ្រប់ក្រសួង ស្ថាប័ន ថ្នាក់ជាតិ និងថ្នាក់ក្រោមជាតិ រួមទាំងប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់ ចូលរួមវាយគង ទូងស្គរ ទះប៉ោត គោះត្រដោក និងប្រើមធ្យោបាយផ្សេងៗ នៅម៉ោង ១០នាទីយប់ថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨នេះ។
ក្រោយការអំពាវនាវរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី គេឃើញមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាល តាមក្រសួង ស្ថាប័នមួយចំនួន បានអំពាវនាវបន្ត ឲ្យមានការចូលរួមវាយគង ទូងស្គរ ទះប៉ោត គោះត្រដោក ទៅតាមពេលវេលាដែលលោក ហ៊ុន សែន បានកំណត់។
ចំណែកក្រសួងវប្បធម៌ថៃគ្រោងរៀបចំសម្តែងល្ខោនពិសេសនៅថ្ងៃទី៣-៤ ខែធ្នូនេះ នៅមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌ជាតិថៃ ដើម្បីអបអរការដាក់បញ្ចូលល្ខោនខូនថៃទៅជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ។ ថៃក៏នឹងរៀបចំរាល់សកម្មភាពដែលទាក់ទងនឹងល្ខោនខូន ការធ្វើភាពយន្តគំនូរជីវចល ការតាំងពិពណ៌ ការផលិតជាសៀវភៅសម្រាប់កុមារ ការផលិតរឿងខ្លី និងការផលិតឯកសារផ្សេងៗដែលទាក់ទងនឹងល្ខោនខូនលើប្រព័ន្ធឌីជីថលជាដើម។ នេះបើតាមការផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន Thai PBS World ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃសុក្រ។
VOA Khmer បានព្យាយាមទាក់ទងទៅអ្នកស្រី Lucía Iglesias Kuntz មន្រ្តីទំនាក់ទំនងផ្នែកព័ត៌មានរបស់អង្គការ UNESCO ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ល្ងាចថ្ងៃសុក្រនេះ មិនទាន់មានការឆ្លើយតបនៅឡើយ។
យ៉ាងណាក្តី ក្នុងវីដេអូមួយដែលត្រូវបានបង្ហោះដោយទំព័រយូធូបរបស់អង្គការយូណេស្តូ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ក្នុងសម័យប្រជុំលើកទី១៣នៃគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាល ស្តីពីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបី បានបង្ហាញពីក្រុមគណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាល ជជែកពីការសម្រេចក្នុងការដាក់បញ្ចូលល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែតរបស់កម្ពុជា ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់។
ក្នុងវីដេអូដែលមានរយៈពេលជាង២ម៉ោងនោះ គណៈកម្មការមួយចំនួនបានលើកឡើងពីគម្រោងថវិកាដែលកម្ពុជាមិនទាន់មានជាក់លាក់ដើម្បីអភិរក្ស ឬទ្រទ្រង់ល្ខោននោះនៅឡើយ។ ប៉ុន្តែនៅនាទីទី៦៩ នៃវីដេអូនោះ គណៈកម្មការមួយចំនួនក៏បានលើកឡើងថា ថវិកាក្នុងការអភិរក្ស ឬទ្រទ្រង់ក្រុមល្ខោននោះ មានការចូលរួមពីអ្នកស្រុកដោយផ្ទាល់ និងពីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈកម្ពុជា ដូច្នេះគណៈកម្មការក៏សម្រេចយល់ព្រមចុះបញ្ជី ដោយគ្រាន់តែផ្តល់ឱកាសឲ្យតំណាងភាគីកម្ពុជាបញ្ជាក់ពីរឿងថវិកា។
ក្នុងគេហទំព័ររបស់អង្គការយូណេស្កូ ផ្នែកបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់ បានរៀបរាប់ពីល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែតថា ល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត ត្រូវបានសម្តែងដោយបុរសពាក់ម៉ាស់មុខ រួមជាមួយតន្រ្តី និងការសូត្រមន្តចម្រុះ ក្នុងសហគមន៍ដែលមានមូលដ្ឋាននៅវត្តស្វាយអណ្តែត។ វាមានគោលបំណងធានានូវការការពារ និងភាពចម្រុងចម្រើនរបស់សហគមន៍តាមរយៈការទទួលបានគុណប្រយោជន៍របស់អ្នកតា ព្រលឹងនៃទីកន្លែង និងប្រជាជនរបស់ខ្លួន។ ល្ខោននេះបានចុះខ្សោយដោយកត្តាបរិស្ថាន ការធ្វើចំណាកស្រុក សេដ្ឋកិច្ច ធនធានមិនគ្រប់គ្រាន់ និងផលប៉ះពាល់នៃសង្គ្រាម និងរបបខ្មែរក្រហម។
ក្នុងគេហទំព័ររបស់យូណេស្កូដដែល ប៉ុន្តែស្ថិតក្នុងផ្នែកបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ បានរៀបរាប់ពីល្ខោនខូនរបស់ថៃថា ខូន ដែលជារបាំម៉ាសមុខក្នុងប្រទេសថៃ គឺជាសិល្បៈសម្តែងដែលរួមបញ្ចូលគ្នានូវតន្ត្រី សំឡេង អក្សរសាស្រ្ត របាំ ពិធីបុណ្យ និងឧបករណ៍សិប្បកម្ម។ សព្វថ្ងៃ ល្ខោនខូនត្រូវបានចែកចាយនៅតាមស្ថាប័នអប់រំ ខណៈដែលនៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់នូវវិធីសាស្ត្រប្រពៃណី។ ការខិតខំប្រឹងប្រែងត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីធានានូវនិរន្តភាពនៃការអនុវត្ត រួមទាំងតាមរយៈការបង្កើតក្លឹបបណ្តុះបណ្តាល និងក្លឹបការងារដែលជួយដល់យុវជន។ នេះបើតាមការបន្ថែមក្នុងគេហទំព័រយូណេស្កូ។
ក្រៅពីល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែត កម្ពុជាក៏បានចុះបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកទាំងរូបី និងអរូបីចំនួន៧ផ្សេងទៀត រួមមាន តំបន់អង្គរវត្ត របាំព្រះរាជទ្រព្យ ល្ខោនស្រមោលស្បែក ឬល្ខោនស្បែកធំ ប្រាសាទព្រះវិហារ ល្បែងទាញព្រ័ត្រ ចាប៉ីដងវែង និងប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក៕