ក្រុមសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិ រួមមានទាំងអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត(Rhona Smith) បានបង្ហាញក្តីបារម្ភពាក់ព័ន្ធនឹងការបន្តចាប់ខ្លួនសកម្មជនការពារបរិស្ថាន និងបុគ្គលមួយចំនួនទៀតនាពេលថ្មីៗនេះ។
បើគិតពីដើមខែកញ្ញាមកត្រឹមថ្ងៃអង្គារនេះ យ៉ាងតិចក្រុមយុវជន៧នាក់ ក្នុងនោះមានព្រះសង្ឃមួយអង្គ ត្រូវបានឃាត់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់ ក្រោមបទញុះញង់ឲ្យបង្កភាពវឹកវរដល់សន្តិសុខសង្គម។នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
ក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ ដែលរួមមានព្រះតេជគុណកើត សារ៉ាយលោកថា ឡាវី កញ្ញា អេង ម៉ាឡៃ ហៅសូ មេត្តា និងលោក មាន ព្រហ្មមុនី អនុប្រធានសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ត្រូវឃាត់ខ្លួនចំពោះតួនាទីរបស់ពួកគេក្នុងការព្យាយាមរៀបចំបាតុកម្មអហិង្សានៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដែលគ្រោងធ្វើពីថ្ងៃទី៧ដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែកញ្ញា។ ដោយឡែក កាលពីសប្តាហ៍មុន ក្រុមយុវជន៣នាក់នៃចលនាមាតាធម្មជាតិ ត្រូវបានចោទប្រកាន់ និងឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារព្រៃស។
លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត នៅថ្ងៃអង្គារនេះ បានលើកឡើងនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុកអ្នករាយការណ៍ពិសេសថា៖ «ខ្ញុំមានកង្វល់ចំពោះរបាយការណ៍ថ្មីៗនេះអំពីការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានចំនួនបីរូប ដែលឥឡូវនេះត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទ ញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ និងបង្កើតភាពវឹកវរនៅក្នុងសង្គម តាមមាត្រា៤៩៤និង៤៩៥នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។ បុគ្គលមួយចំនួនទៀត រាប់ទាំងព្រះសង្ឃមួយអង្គត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងឃុំខ្លួនចាប់តាំងពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន»។
លោកស្រីបន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំសូមលើកទឹកចិត្តដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជា ធានាថា សិទ្ធិទាំងនេះត្រូវបានគោរព និងការពារ ហើយបង្កើតបរិយាកាសមួយដែលបុគ្គលម្នាក់ៗអាចអនុវត្តសិទ្ធិទាំងនេះ។ ខ្ញុំសូមជំរុញឲ្យបញ្ជូនអ្នកដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំងនោះទៅតុលាការ ហើយត្រូវគោរពឲ្យបានពេញលេញនូវសិទ្ធិទទួលបាននីតិវិធីត្រឹមត្រូវរបស់ពួកគេ។ ខ្ញុំកំពុងតាមដានព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនេះយ៉ាងដិតដល់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា»។
លោក មួង សុភ័ក្ត្រ តំណាងអ្នកតវ៉ាមួយរូប ពាក់អាវយឺតពណ៌ក្រហម ប្រឈមនឹងប្រជាការពារ នៅក្បែរទីលានប្រជាធិបតេយ្យក្នុងខណ្ឌឬស្សីកែវ រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០។ (ហ៊ុល រស្មី/វីអូអេ)
ការចោទប្រកាន់ពីបទ«ញុះញង់» ត្រូវបានរិះគន់ដោយក្រុមសិទ្ធិមនុស្សថា អាជ្ញាធរកម្ពុជាយកមកប្រើប្រាស់ដើម្បីបំបិទសំឡេងក្រុមប្រឆាំង។ សកម្មជនរបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទញុះញង់នេះ។
ក្រុមអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកនិយាយថាការចាប់ខ្លួនយុវជនទៅឃុំខ្លួន នៅពេលថ្មីៗនេះ គឺជាការបន្តវាយប្រហាររបស់អាជ្ញាធរកម្ពុជាមកលើការអនុវត្តសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ ដែលពួកគេថា អាចប្រឈមនឹងការថ្កោលទោសពីសហគមន៍អន្តរជាតិ និងធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។
លោក អំ សំអាត នាយករងទទួលបន្ទុកការឃ្លាំមើល និងការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ មានប្រសាសន៍ថា៖«បញ្ហាដែលកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់នេះ វាអត់ចំណេញសម្រាប់យើងពីព្រោះ យើងមើល ទីមួយដូចជាខាងសហគមន៍អឺរ៉ុប រាល់បញ្ហាEBA ដែលគេកាត់២០ភាគរយហ្នឹងគេទុកឱកាសដែរ សម្រាប់កម្ពុជាក្នុងការស្តារឡើងវិញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សបើសិនជាមានការកែលម្អ។ប៉ុន្តែបញ្ហាដែលកើតឡើងនេះ គឺធ្វើឲ្យគេមានការចោទប្រកាន់ ហើយនឹងមានការកត់សម្គាល់ជាបន្តទៅទៀត ដោយមិនមានអ្វីដែលត្រូវបានកែប្រែ»។
លោកឲ្យដឹងថា លោកមានព្រហ្មមុនី អនុប្រធានសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ និងព្រះតេជគុណកើត សារ៉ាយ ដែលត្រូវបានមន្ត្រីធម្មការចាប់ផ្សឹកនៅវត្តស្ទឹងមានជ័យ ត្រូវបានតុលាការសម្រេចបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារកាលពីថ្ងៃច័ន្ទ។ ចំណែកលោក ថា ឡាវី និងកញ្ញាអេង ម៉ាឡៃ ហៅសូមេត្តាកំពុងស្ថិតក្រោមការសាកសួរពីមន្ត្រីនគរបាលនៅស្នងការដ្ឋាននគរបាលរាជធានីភ្នំពេញ។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា អ្នកនាំពាក្យរបស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក យល់ថា ស្ថានភាពចុងក្រោយនេះ កំពុងបង្កើតបានជាវិបត្តិសិទ្ធិមនុស្ស ដែលនឹងធ្វើឲ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងសម្ពាធរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិបន្ថែមទៀត។
«ជាក់ស្តែងខាងសហភាពអឺរ៉ុប គេបានប្រើនូវឥទ្ធិពលរបស់គេ ធ្វើការដកនូវប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ២០ភាគរយហើយ ហើយយើងកំពុងតែមានការព្រួយបារម្ភ។បើសិនជាកម្ពុជា នៅតែមានស្ថានភាពបែបនេះ អាចនឹងមានសហគមន៍អន្តរជាតិផ្សេងៗទៀត ដែលគេកំពុងឃ្លាំមើលប្រទេសកម្ពុជាយើងហ្នឹង អាចនឹងមានវិធានការផ្សេងទៀតមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាហ្នឹងបាទ»។
ក្រុមអ្នកតវ៉ាមកដល់ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៧ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០។ (ហ៊ុល រស្មី/វីអូអេ)
លោក Chad Roedemeier អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានបញ្ជាក់តាមសារអ៊ីម៉ែលកាលពីថ្ងៃច័ន្ទថាសហរដ្ឋអាមេរិក ជានិច្ចកាលផ្តល់ការគាំទ្រសិទ្ធិសម្រាប់ការបញ្ចេញមតិ និងការជួបជុំហើយសហរដ្ឋអាមេរិកព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលកំពុងព្យាយាមប្រើសិទ្ធិសេរីភាពទាំងនេះ។
ការអធិប្បាយរបស់មន្រ្តីស្ថានទូតអាមេរិកធ្វើឡើង បន្ទាប់ពីតំណាងក្រុមយុវជនពីរនាក់គឺកញ្ញាសូ មេត្តានៃក្រុមខ្មែរថាវរៈ និងលោកមួង សុភ័ក្ត្រនៃសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរបានយកញត្តិទៅដាក់នៅស្ថានទូត ដោយបញ្ជាក់ពីស្ថានការណ៍ចុងក្រោយពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិនានានៅប្រទេសកម្ពុជា។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះស្ថានទូតស៊ុយអែតប្រចាំកម្ពុជា បានលើកឡើងជាបន្តបន្ទាប់តាមបណ្តាញសង្គម Twitter ថា ការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានវ័យក្មេង និងបុគ្គលវ័យក្មេងមួយចំនួនទៀតចំពោះការប្រើសិទ្ធិបញ្ចេញមតិបានបង្កឲ្យមានការព្រួយបារម្ភ។
ស្ថានទូតនេះបានអត្ថាធិប្បាយថា៖ «កិច្ចការពារបរិស្ថានជារឿងចាំបាច់បំផុតសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។ ដូច្នេះគឺវាដូចជាសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិផងដែរ»។
លោក Phil Robertson នាយករងនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch)ប្រចាំតំបន់អាស៊ី លើកឡើងថា ការចាប់ខ្លួនមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់នេះ បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន មិនមានការយោគយល់ ចំពោះរាល់គ្រប់ទម្រង់នៃការរិះគន់។
លោកសរសេរតាមសារអ៊ីម៉ែលក្នុងន័យដើមថា៖ «ការចាប់ខ្លួនទាំងនេះ បង្ហាញនូវការមិនអត់ឱនទាល់តែសោះរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងរដ្ឋាភិបាលរបស់គាត់ចំពោះការរិះគន់គ្រប់បែបយ៉ាង»។
លោកបន្ថែមថា ក្រុមសកម្មជនបានងាកទៅរកការគាំទ្រពីស្ថានទូតបរទេសជាច្រើន ដើម្បីជួយពួកគេ ដោយសារតែពួកគេគ្មានអ្វីអាចរំពឹងបាន ដើម្បីបន្ថយការរំលោភបំពានសិទ្ធិយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលប្រឆាំងនឹងសមាជិកគណបក្សនយោបាយជំទាស់និងគ្រួសាររបស់ពួកគេ។
លោកបញ្ជាក់តាមន័យដើមថា៖ «ប្រមុខការទូតនៃប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនានានៅប្រទេសកម្ពុជា គួរតែនិយាយជាសាធារណៈ និងកំណត់ឲ្យច្បាស់ៗថាការបន្តសហប្រតិបត្តិការនយោបាយ និងអភិវឌ្ឍជាមួយកម្ពុជា គឺអាស្រ័យលើការបញ្ចប់យុទ្ធនាការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការរំលោភបំពានសិទ្ធិរបស់សកម្មជននយោបាយ បរិស្ថាននិងសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោកឧត្តមសេនីយ៍ឯកឆាយ គឹមខឿន អ្នកនាំពាក្យអគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិ ប្រាប់វីអូអេថាក្រុមសិទ្ធិមនុស្ស មើលមិនឃើញពីចំណុចវិជ្ជមានរបស់កម្ពុជាក្នុងកិច្ចការពារសន្តិសុខប្រទេសទេ។
«មិនដឹងថា ធ្វើម៉េចត្រូវទេ។ទស្សនៈរបស់គាត់ គាត់ត្រូវតែចោទហ្នឹងប៉ុន្តែរឿងរដ្ឋាភិបាល រឿងពួកខ្ញុំនេះ ធ្វើដើម្បីសន្តិសុខ សុវត្ថិភាពសង្គមតែប៉ុណ្ណឹងបាទ»។
ឆ្លើយតបទៅនឹងការសម្តែងក្តីកង្វល់របស់លោកស្រី រ៉ូណា ស្មីតវិញ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថាអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអ.ស.ប. គ្រាន់តែមានប្រតិកម្មទៅនឹងសេចក្តីរាយការណ៍ផ្សេងៗដែលលោកស្រីទទួលបាន។លោកបន្ថែមថា អ្នកជំនាញរូបនេះ ក៏មិនបានបង្ហាញការថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តពាក់ព័ន្ធនឹងការអនុវត្តច្បាប់កម្ពុជាផងដែរ។
«គាត់លើកទឹកចិត្តឲ្យសមត្ថកិច្ច អនុវត្តច្បាប់ចំពោះអ្នកដែលបំពានច្បាប់ទៅតាមនីតិវិធីតុលាការដែលមានជាធរមាន អ៊ីចឹងនេះជាអ្វីដែលសមត្ថកិច្ចកំពុងអនុវត្តហើយដែលគេតែងតែធ្វើនៅក្នុងគ្រប់បណ្តាសង្គមប្រជាធិបតេយ្យនីតិរដ្ឋ បានន័យថា អនុវត្តច្បាប់ចំពោះអ្នកដែលបំពានច្បាប់»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកស្រី Mary Lawlor អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកឃ្លាំមើលអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស លើកឡើងនៅតាមបណ្តាញសង្គម Twitterថា លោកស្រីបានទទួលរបាយការណ៍គួរឲ្យព្រួយបារម្ភជាច្រើនពីប្រទេសកម្ពុជាអំពីការចាប់ខ្លួនសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សផ្នែកបរិស្ថាន។ លោកស្រីអធិប្បាយថា៖ «ការតវ៉ាដោយសន្តិវិធីមិនមែនជាបទឧក្រិដ្ឋទេ»៕