ពលរដ្ឋនៅទីនេះនិយាយថា លោកមាស មុតត្រូវបានបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅប្រទេសថៃជាច្រើនសាររួចមកហើយ ដោយសារសុខភាពរបស់លោកធ្លាក់ចុះទ្រុឌទ្រោម។ សព្វថ្ងៃសុខភាពរបស់អតីតមេបញ្ជាការកងពល១៦៤ ដែលទទួលបន្ទុកទាហានជើងទឹកនៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុនិងកំពតក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ស្ថិតក្នុងភាពមិនល្អនោះទេ។
លោក មាស មុត អាយុ៨១ឆ្នាំជាជនសង្ស័យក្នុងសំណុំរឿង០០៣ដែលសហព្រះរាជអាជ្ញាបានចោទប្រកាន់នៅក្នុងខែមីនាឆ្នាំ២០១៥ពីបទជាច្រើនដែលក្នុងនោះរួមមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ការធ្វើមនុស្សឃាតដោយចេតនាក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម តែលោក មាស មុត បានបដិសេធថា គ្មានការពាក់ព័ន្ធនោះទេ។
ប៉ុន្តែសំណុំរឿងនេះស្ថិតក្នុងការខ្វែងគំនិតគ្នារវាងសហព្រះរាជអាជ្ញាជាតិនិងអន្តរជាតិ។ សហព្រះរាជអាជ្ញាជាតិយល់ថា លោកមាស មុតមិនមែនជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ដែលត្រូវកាត់ទោសនោះទេ។
នៅសប្តាហ៍ក្រោយនេះ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៧ដល់២៩ខែវិច្ឆិកា តុលាការនឹងបើកសវនាការដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើសំណុំរឿងរបស់លោកមាស មុតនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅកាត់ទោស ឬក៏ទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់។
ប្រាំថ្ងៃមុនពេលតុលាការបើកសវនាការដើម្បីពិនិត្យសំណុំរឿងរបស់លោកមាស មុត អតីតខ្មែរក្រហមដែលនៅក្រោមបង្គាប់លោកមាស មុតអះអាងថា លោកមាស មុតមិនយកចិត្តទុកដាក់លើអ្នកដែលធ្លាប់នៅក្រោមបង្គាប់នៅក្នុងនិងក្រោយសម័យខ្មែរក្រហមទេ ទោះបីជាលោកមានជីវភាពធូរធារ។ លោកក៏ត្រូវបានអាជ្ញាធរអះអាងថា មានជម្លោះដីធ្លីជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ និងមិនមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអ្នកភូមិក្នុងស្រុកទេ បើទោះបីជានៅក្នុងភូមិតាសាញ់ ឃុំតាសាញ់ ស្រុកសំឡូត ខេត្តបាត់ដំបង និងទោះជាលោកមាស មុតចូលចិត្តចំណាយពេលវេលារបស់លោកនៅវត្តអារាមក៏ដោយ។
លោកជុំ ហន មេឃុំតាសាញ់ ដែលរស់នៅក្នុងឃុំនោះ បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា លោកមិនសូវជាមានទំនាក់ទំនងជាមួយលោកមាស មុតនោះទេ ហើយលោកថា លោកមាស មុតក៏មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងដីធ្លីផងដែរ ប៉ុន្តែលោកបានដោះស្រាយរួចអស់ហើយ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖
«គាត់ទាមទារយកដីរបស់គេ តែខ្ញុំដោះស្រាយហើយ។ គាត់ចង់យកដីគេឆ្នាំ២០១៩ហ្នឹង»។
មេឃុំដែលជាអតីតទាហានខ្មែរក្រហមរូបនោះបានលើកឡើងថា លោកមាស មុតមានតំណែងធំនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ហើយលោកជាអតីតកូនប្រសាររបស់តាម៉ុក ជាអតីតលេខាភូមិភាគនិរតី។
លោកនិយាយថា៖
«អ្ហេតំណែងធំ។ ខ្សែឪធំហើយ កូនក៏ធំដែរ។ តាម៉ុកទៅហើយ! ចុះពីតាម៉ុកមក មាស មុតហ្នឹងឯង»។
នៅពេលសួរទាក់ទងនឹងវិធានការរបស់តុលាការខ្មែរក្រហមលើលោកមាស មុតលោកមេឃុំបានថ្លែងថា លោកមិនមានមតិយោបល់អីទៅលើដំណើរការក្តីនេះទេ។
«អាហ្នឹងរឿងរបស់តុលាការ ខ្ញុំអត់ដឹង។ តុលាការដោះស្រាយយ៉ាងម៉េច ខ្ញុំអត់ដឹងរឿងទេ»។
អ្នកស្រីឯក វឿន ដែលធ្លាប់នៅក្រោមបង្គាប់របស់លោកមាស មុត ហើយដែលឪពុកអ្នកស្រីធ្លាប់ផ្តល់សក្ខីកម្មដល់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមក្នុងសំណុំរឿង០០២នោះ ទំនងជាមិនពេញចិត្តនឹងលោកមាស មុតនោះទេ។
អ្នកស្រីឯក វឿនមានវ័យ៥០ ដែលសព្វថ្ងៃរស់ជាមួយគ្រួសារ ដែលមានកូនប្រាំនាក់នៅក្នុងផ្ទះដែលមានចម្ងាយប្រហែលមួយគីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះរបស់លោកមាស មុត មានប្រសាសន៍ថា ក្រោយសង្រ្គាម លោកមាស មុតមិនបានគិតដល់សុខទុក្ខរបស់អ្នកស្រីនោះទេ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ឥឡូវនេះដូចថា យើងធ្វើស្រែ ធ្វើចម្ការ ស៊ីខ្លួនឯង។ តែគាត់ធ្វើអីគាត់! លុយគាត់ចាយមួយជីវិតគាត់ក៏ចាយអត់អស់»។
បើតាមអ្នកស្រីឯក វឿន សុខភាពរបស់លោកមាស មុតស្ថិតក្នុងស្ថានភាពប្រែប្រួលជាប្រចាំ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«គាត់ចាស់ខ្លាំងហើយ។ គាត់ធ្វើអីលែងកើតហើយ។ គាត់ទ្រុឌទ្រោម។ គាត់ឈឺរហូតហ្នឹង។ តិចៗទៅពេទ្យថៃ តិចៗទៅពេទ្យថៃ។ គាត់នៅតែថ្ងៃដែរហ្នឹង!»
VOA បានព្យាយាមសុំសម្ភាសលោកមាស មុត និងក្រុមគ្រួសារ តែពួកគេបានបដិសេធការស្នើសុំសម្ភាស។
ភរិយារបស់លោកមាស មុតគឺអ្នកស្រីមាស ឃីម វ័យជិត៦០ឆ្នាំ ដែលអ្នកភូមិស្គាល់តាមរយៈឈ្មោះហៅក្រៅថា«ខា» បានបដិសេធមិនផ្តល់បទសម្ភាស និងមិនអនុញ្ញាតឲ្យ VOA ជួបលោកមាស មុតឡើយ។ អ្នកស្រីដែលកំពុងតែចម្អិនអាហារ បាននិយាយថា«មិនបាច់ជួប»លោកមាស មុតទេ ខណៈលោកកំពុងស្នាក់នៅក្នុងផ្ទះ។
ខ្លោងទ្វារខាងមុខផ្ទះរបស់លោក មាស មុត ក្នុងឃុំតាសាញ់ ស្រុកសំឡូត ខេត្តបាត់ដំបង។ (ស៊ុន ណារិន/VOA Khmer)
នៅខាងមុខខ្លោងទ្វារផ្ទះ លោកមាស មុតបានដាក់សញ្ញាមួយថា «Do not disturb» ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា៖«កុំរំខាន»។
ស្រុកសំឡូត ដែលធ្លាប់ជាអតីតតំបន់ខ្មែរក្រហម បានប្រែក្លាយជាកន្លែងរស់នៅមួយដែលមានអ្នកចំណូលថ្មីមករស់នៅឡាយឡំគ្នាជាមួយអតីតទាហានខ្មែរក្រហម។
លោកហាយ ឌុក អាយុ៥៧ឆ្នាំ និងភរិយារបស់លោកអ្នកស្រីអ៊ឹម សុខេងអាយុ៥៥ឆ្នាំ ដែលទើបតែរស់នៅក្នុងឃុំតាសាញ់ជាមួយលោកមាស មុតបានប្រមាណ២ឆ្នាំ បានចាប់ផ្តើមស្គាល់ឈ្មោះរបស់លោកមាស មុត និងឮពីប្រវត្តិពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងខ្មែរក្រហមខ្លះៗ។ ពួកគេមិនដែលប្រាស្រ័យទាក់ទងជាមួយលោកមាស មុត នោះទេ បើទោះបីជាពួកគេធ្លាប់ជួបលោកមាស មុត នៅវត្តអារាម ពេលមានបុណ្យទានក៏ដោយ។
អ្នកស្រី អ៊ឹម សុខេងមានប្រសាសន៍ថា៖
«ណាមួយគាត់ចាស់ជាង។ គាត់ធ្លាប់មានប្រវត្តិខ្មែរក្រហម។ យើងធ្វើម៉េចហ៊ានមាត់រកគាត់? អត់ទេ! ទោះបីទៅវត្ត ក៏មិនដែលហ៊ានដែរ! មិនដែលហ៊ានទៅអង្គុយជិតគាត់ និយាយជាមួយគាត់ទេ»។
ប្តីរបស់អ្នកស្រីគឺលោកហាយ ឌុក មានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើលោកមាស មុតជាអ្នកដឹកនាំដែលមានតំណែងធំក្នុងសម័យនោះ លោកថា គួរតែមានការកាត់ទោសលោក។
លោកហាយ ឌុកមានប្រសាសន៍ថា៖
«បើថា គាត់ហ្នឹងធ្វើការគ្រប់គ្រង ធ្វើធំដែរ គួរតែកាត់ដែរ។ បើថា តូច អាហ្នឹងតាមលក្ខណៈគេបញ្ជាគាត់ដែរ»។
លោកមាស មុតត្រូវបានចោទប្រកាន់ និងដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យដោយកំបាំងមុខ កាលពីខែមីនាឆ្នាំ២០១៥។ លោកត្រូវបានចោទប្រកាន់ទាក់ទងនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ រួមមានឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ក្នុងនោះរួមមានការធ្វើមនុស្សឃាត ការសម្លាប់រង្គាល ការធ្វើឲ្យទៅជាទាសករ ការដាក់ក្នុងមន្ទីរឃុំឃាំង ការធ្វើទារុណកម្ម ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងអំពើអមនុស្សធម៌ដទៃទៀត(ការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ ការបាត់ខ្លួនដោយបង្ខំ ពលកម្មដោយបង្ខំ អាពាហ៍ពិពាហ៍ដោយបង្ខំ ការរំលោភលើផ្លូវភេទ និងការវាយប្រហារលើសេចក្តីថ្លៃថ្នូរជាមនុស្សដោយសារស្ថានភាពនៃការឃុំខ្លួន)។
នៅដើមខែមីនាឆ្នាំ២០២០នឹងមានការសម្រេចថា តើលោកមាស មុតនឹងត្រូវលើកលែងការចោទប្រកាន់ ឬត្រូវនាំមកកាត់ទោស។ នេះបើយោងតាមលោកនេត្រ ភក្រ្តា អ្នកនាំពាក្យរបស់តុលាការខ្មែរក្រហម។
រូបឯកសារ៖ នួន ជា អំឡុងពេលដំណើរការសវនាការមួយ នៅសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម កាលពីឆ្នាំ២០១១។ (សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម)
រូបឯកសារ៖ អៀង ធីរិទ្ធ និង អៀង សារី ឋិតនៅក្នុងរឿងក្តីករណី ០០២។
បន្ទាប់ពីលោកនួន ជា បងធំទី២ និងលោកអៀង សារី អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ដ្រីក្រសួងការបរទេសខ្មែរក្រហម បានស្លាប់ នៅសល់តែលោកខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋ ដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារពីបទប្រល័យពូជសាសន៍និងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។
បន្ទាប់ពីលោកមាស មុត នៅសល់ជនសង្ស័យ២នាក់ទៀតដែលជាកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមថ្នាក់កណ្តាល គឺលោកយឹម ទិត្យ ហៅតាទិត និងលោកអោ អាន ហៅតា អាន។ តុលាការនឹងសម្រេចលើពួកគេនៅពេលបន្តបន្ទាប់ទៀត។ ប៉ុន្តែករណីទាំងនេះ រួមមានទាំងករណីលោកមាស មុតផងត្រូវបានជំទាស់យ៉ាងខ្លាំងដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
កន្លងទៅ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានរិះគន់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមចំពោះការពង្រីកវិសាលភាពក្នុងការកាត់ទោស និងថា អាចធ្វើឲ្យអតីតខ្មែរក្រហមមានការភ័យខ្លាចហើយងើបឡើងតស៊ូបង្កឲ្យមានការកើតសង្គ្រាមស៊ីវិលម្ដងទៀត។
នៅក្នុងសំណុំរឿងផ្សេងទៀត កាលពីឆ្នាំ២០១៧ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបានចេញដីកាដំណោះស្រាយរួមគ្នាដោយបានលើកលែងការចោទប្រកាន់លើអ្នកស្រីអ៊ឹម ចែម ក្រោមហេតុផលថា អ្នកស្រីមិនស្ថិតនៅក្រោមយុត្តាធិការរបស់តុលាការទេ។ នេះមានន័យថា អ្នកស្រីអ៊ឹម ចែមមិនមែនជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ឬក៏មិនមែនជាជនម្នាក់ក្នុងចំណោមមន្ត្រីដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមនោះទេ។ ការណ៍នេះនាំឲ្យមានការរិះគន់ផងដែរ។
លោកឆាំង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានថ្លែងថា លោកសង្ឃឹមថា តុលាការនឹងសម្រេចស្របតាមវិធាន និងការស៊ើបអង្កេតរបស់ខ្លួន ដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ ក្នុងករណីលោកមាស មុត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ចង់តែបានតុលាការឲ្យផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ។ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា ភាពស្មោះត្រង់ ការវិនិច្ឆ័យ ការគោរពតាមនីតិវិធី ការដែលធ្វើទៅតាមភ័ស្តុតាងដែលមានគឺជាសេចក្តីប៉ងប្រាថ្នារបស់ជនរងគ្រោះទាំងអស់»។
ប៉ុន្តែលោកបានរំឭកថា ជនរងគ្រោះពិបាកនឹងទទួលយកសេចក្តីសម្រេចកាលពីឆ្នាំ២០១៧ ក្នុងការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើអ្នកស្រីអ៊ឹម ចែម អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមថ្នាក់កណ្តាលមួយរូប។
លោកឆាំង យុមានប្រសាសន៍ថា៖
«ដូចដុំគ្រួស វាពិបាកលេប។ ប៉ុន្តែយើងត្រូវបង្ខំចិត្តទទួលយក ដោយសារនេះជាលទ្ធផលចេញពីតុលាការ។ ជនរងគ្រោះជាច្រើនមិនសប្បាយចិត្ត»។
សវនាការដែលមានរយៈពេលបីថ្ងៃនេះនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនិងមានការចូលរួមពីសាធារណជន និងអ្នកពាក់ព័ន្ធផងដែរ៕