សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សខ្មែរអាមេរិកាំង បានយកឱកាសរំឭកទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិកាលពីថ្ងៃសុក្រទី១០ ខែធ្នូ ដើម្បីបង្ហាញនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេជាថ្មីក្នុងការធ្វើសកម្មភាពដើម្បីជួយស្តារសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីបានធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំ កន្លងមកនេះ។
នៅក្នុងការប្រារព្ធពិធីដែលធ្វើឡើងតាមអនឡាញដោយប្រព័ន្ធ Zoom កាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមសកម្មជន សម្តែងការសោកស្តាយ និងព្រួយបារម្ភដែលការវិនិយោគរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិជាង៣០ឆ្នាំលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ត្រូវបានខូចខាតដោយសាររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនគោរពតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសដែលជាផែនទីបង្ហាញផ្លូវ និងសេចក្តីប្រកាសជាសាកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស ក៏ដូចជាកតិកាសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយជាដើម។
លោក យ័ប គឹមទឹង ប្រធានសមាគមខ្មែរអាមេរិកាំងដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យបានថ្លែងថា៖
លោក យ័ប គឹមទឹង ប្រធានសមាគមខ្មែរអាមេរិកាំងដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ បានសម្តែងក្តីបារម្ភពីការធ្លាក់ចុះនៃប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។
«ឥឡូវនេះ នៅស្រុកខ្មែរមានចាប់មនុស្សទាំងហ្វូងៗយកទៅកាត់ទោសថាជាក្បត់ជាតិ ហើយការសម្លាប់មនុស្សដូចជាលោកបណ្ឌិត កែម ឡី លោក ឈុត វុទ្ធី លោក ស៊ិន ខុន ជាដើមគឺពិបាករកមនុស្សយកមកកាត់ទោសហើយបើចាប់មនុស្សបាន គឺយើងមើលពីក្រៅទៅថា មនុស្សនោះមិនសមគួរថា ជាឃាតករ គឺចាប់យកមកដើម្បីលាបពណ៍»។
សកម្មជន បានផ្តោតក្តីសង្ឃឹមមួយចុងក្រោយនេះ គឺលើគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតសម្រាប់កម្ពុជាដែលទើបបានបង្កើតឡើងដោយពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្រៅប្រទេស និងប្រកាសដំណើរការនៅចំថ្ងៃខួបលើកទី៣០នៃការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។ គណៈកម្មការនេះ ផ្តួចផ្តើមដោយអង្គការ Save Cambodia ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងចូលរួមគាំទ្រដោយសមាគមជាច្រើន។
កិច្ចការចម្បងរបស់គណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតសម្រាប់កម្ពុជា គឺចងក្រងសកម្មភាពរំលោភច្បាប់និងសិទ្ធិមនុស្សនានានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងរយៈពេល៣ទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះសម្រាប់ដាក់ជូនដល់អ្នកតាក់តែងច្បាប់នៃបណ្តាប្រទេសនានា ជាពិសេសហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសអង្គការសហប្រជាជាតិ និងស្ថាប័នអន្តរជាតិនានាដើម្បីជាទុនសម្រាប់ពួកគេពិចារណា និងធ្វើសកម្មភាព។
អ្នកស្រី នីកូល អ៊ឹង (Nicole Ung) ប្រធានមូលនិធិមេបុណ្យ និងជាអ្នកទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងសហគមន៍ខ្មែសម្រាប់អង្គការ Save Cambodia បានថ្លែងប្រាប់ដល់អ្នកចូលរួមពិធីរំឭកខួបនេះថា គណៈកម្មការនេះ គឺជាឧបករណ៍ផ្លូវច្បាប់ដែលសកម្មជនខ្មែរអាចធ្វើបានដើម្បីជំរុញឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិចាប់អារម្មណ៍នឹងទុក្ខលំបាករបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។
អ្នកស្រី នីកូល អ៊ឹង បានបន្ថែមថា៖ «ដោយសារអន្តរជាតិគេមិនគិតគូរឲ្យយើង គឺយើងជាអ្នកនាំកិច្ចការហ្នឹងទៅឲ្យអន្តរជាតិគេមកជួយមើលយើងវិញ»។
រូបឯកសារ៖ រដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២១។ (ម៉ែន គឹមសេង/វីអូអេ)
លោក វិបុល តាន់ អ្នកនាំពាក្យនៃគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេតសម្រាប់កម្ពុជា និងជាតំណាងរបស់សមាគមខ្មែរអាមេរិកាំងដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ បានអំពាវនាវដល់សកម្មជននៃសហគមន៍ខ្មែរនៅក្រៅប្រទេស និងក្នុងប្រទេសឲ្យចូលរួមគាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនេះ។
លោក វិបុល បានបន្ថែមថា៖ «បើសិនជាយើងជាខ្មែរជាអ្នករងគ្រោះ មិនអើពើនឹងរឿងហ្នឹងទេ វាអត់មានតម្លៃអីទេចំពោះគណៈកម្មការហ្នឹង។ ដូច្នេះហើយ នេះគឺជារឿងធំមួយដែលយើងត្រូវយកទៅគិតពិចារណាឲ្យបានទាំងអស់គ្នា»។
អ្នកដែលចាប់អារម្មណ៍ អាចចូលរួមដោយស្ម័គ្រចិត្តធ្វើសកម្មភាពនានានិងផ្សព្វផ្សាយពីយុទ្ធនាការនេះ ដោយចូលទៅគេហទំព័រ savecambodia.org។
សហគមន៍ខ្មែរ ក៏បានបោះមួយជំហានទៀតក្នុងការរួមកម្លាំងគ្នាជាមួយនឹងសហគមន៍ដទៃទៀតដែលកំពុងទាមទារឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសរបស់ពួកគេផងដែរក្នុងនោះមាន ហុងកុង ទីបេ ភូមា តៃវ៉ាន់ និងម៉ុងហ្គោលីជាដើមតាមរយៈការប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិឆ្នាំនេះដោយមានការដុតទៀននៅពីខាងមុខទីស្នាក់ការរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅទីក្រុងញូយ៉កកាលពីថ្ងៃសុក្រ។
អ្នកស្រី ធិត គឹមហ៊ុន ប្រធានកិច្ចការស្ត្រីនៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអាមេរិក បានដឹកនាំក្រុមការងារទៅចូលរួមបានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា៖
«នៅក្នុងការដុតទៀននេះ គឺទីមួយចង់ឲ្យមានការដោះលែងជនទាំងឡាយណាដែលមានការចោទប្រកាន់នៅក្នុងបណ្តាប្រទេសដែលចូលរួមទាំងអស់នោះ និងក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរដោយឈរលើទិវាសិទ្ធិមនុស្សនេះ»។
បច្ចុប្បន្ននេះ តុលាការរាជធានីភ្នំពេញកំពុងដំណើរការកាត់ទោសអតីតមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងអ្នកគាំទ្រជិត១៤០នាក់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រឆាំងការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានកត់សម្គាល់ថា ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅតែមានបញ្ហា ក្នុងនោះមានការធ្វើទារុណកម្ម និងអំពើឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌។ មានការឃុំខ្លួនតាមអំពើចិត្តដោយរដ្ឋាភិបាល អ្នកនយោបាយនៅតែត្រូវបានដាក់ទោសទណ្ឌ ប្រព័ន្ធតុលាការគ្មានឯករាជ្យភាព ការជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្តក្នុងជីវិតឯកជនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងការឃ្លាំមើលប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអេឡិចត្រូនិក។ នេះ បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងការបទេសសហរដ្ឋអាមេរិកអំពីប្រទេសកម្ពុជាសម្រាប់ឆ្នាំ២០២០ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១កន្លងទៅនេះ។
ទិដ្ឋភាពនៃការប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិនេះ បានបង្ហាញរូបភាពខុសគ្នារវាងសកម្មជនដែលនៅក្រៅប្រទេស និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រៀបធៀបស្ថានភាពខុសគ្នានៃការរស់រានមានជីវិតនិងសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នទៅនឹងសម័យខ្មែរក្រហម។ លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាអតីតមេបញ្ជាការជាន់ទាបមួយរបស់ក្រុមខ្មែរក្រហម មុនពេលលោកបានរត់ភៀសខ្លួនទៅវៀតណាម បានរំឭកដល់ពលរដ្ឋកម្ពុជាថា សិទ្ធិដែលពួកគេកំពុងមានសព្វថ្ងៃនេះ គឺត្រូវបានរំដោះយកមកវិញពីរបប ប៉ុល ពត នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងបន្ថែមនៅក្នុងសារតាមហ្វេសប៊ុកថា៖ «បច្ចុប្បន្ន សិទ្ធិសេរីភាព គឺបានធ្វើឲ្យពលរដ្ឋរស់នៅ និងប្រកបការងារតូចធំ ជ្រើសរើសជំនឿសាសនា និងសិទ្ធិបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំដែលខ្លួនពេញចិត្តដោយសេរី ហើយសិទ្ធិសេរីភាព ក៏បានធ្វើឲ្យកម្ពុជាកាន់តែរីកចម្រើនជឿនលឿនទៅមុខ»។
ប៉ុន្តែសហគមន៍ខ្មែរនៅក្រៅប្រទេស មិនយល់ស្របទេ។ ពួកគេយល់ថា ក្រោយការដួលរលំនៃរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម ក្រោយការចូលឈ្លានពានរបស់កងទ័ពវៀតណាម គឺកម្ពុជាប្រកាន់របបកុម្មុយនិស្តនិយម និងថែមទាំងស្ថិតក្រោមនឹមបរទេស និងមានការវាយប្រហារគ្នាមិនឈប់ឈររវាងភាគីខ្មែរនានា។ សកម្មជនយល់ថា គឺកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ទេ ដែលបាននាំមកនូវសិទ្ធិមនុស្សពិតប្រាកដ ហើយសិទ្ធិទាំងនេះ ក៏កំពុងតែរងការគាបសង្កត់ដោយរបបដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាពិសេសក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ស្ថានភាពសិទ្ធិសេរីភាពរបស់អ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាន់តែលំបាក សូម្បីតែពួកគេបានរត់ភៀសខ្លួនទៅដល់ប្រទេសថៃហើយក៏ដោយ ក៏បានប្រឈមនឹងការបញ្ជូនចេញដោយបង្ខំមកប្រឈមនឹងការកាត់ទោសនៅកម្ពុជាវិញក្រោមកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
និន្នាការគាបសង្កត់នេះកើតឡើង ខណៈមេដឹកនាំកម្ពុជា គឺលោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសត្រៀមផ្ទេរតំណែងកំពូលនេះទៅឲ្យកូនប្រុសរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។ សកម្មជនខ្មែរអាមេរិកាំង មិនមានជំនឿថា កូនប្រុសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងដឹកនាំខុសពីឪពុករបស់លោកទេ បើទោះបីជាបានសិក្សានៅបស្ចិមប្រទេសក៏ដោយ។
អ្នកស្រី ធិត គឹមហ៊ុន បានថ្លែងថា៖ «សូមបងប្អូនប្រយ័ត្នឲ្យមែនទែន។ លោក ហ៊ុន សែន បានដឹកនាំប្រទេសឲ្យទៅជារបបផ្តាច់ការពេញលេញដោយជោគជ័យ សួរថា កូនរបស់គាត់ហ្នឹង នឹងដឹកនាំខុសពីលំនាំឪពុកទេ? យើងឃើញហើយ តែគាត់បានដឹកនាំប្រទេសហើយ គឺគាត់ដើរតាមគន្លងឪពុកគាត់ដដែលហ្នឹង»។
សហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីយោធាកម្ពុជា និងអ្នកជំនួញមួយចំនួនដូចជាលោកឧត្តមសេនីយ៍ ហ៊ីង ប៊ុនហៀង លោកឧត្តមសេនីយ៍គន់ គីម និងលោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ដោយសារការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ខណៈមន្ត្រីទាំងនោះ មិនរងការដាក់ទោសទណ្ឌពីអាជ្ញាធរកម្ពុជាទេ ប៉ុន្តែបែរជាទទួលបានការការពារពីស្ថាប័នរដ្ឋ និងត្រូវដំឡើងឋានៈជាដើម។ សហភាពអឺរ៉ុប ក៏បានដកហូតឋានៈអនុគ្រោះពន្ធលើទំនិញនាំចូលពីកម្ពុជាចំនួន២០% ក៏ដោយសារសកម្មភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិពលរដ្ឋនេះ។ រីឯសភាសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានស្នើច្បាប់ចំនួនពីរដើម្បីត្រៀមដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រី និងបុគ្គលរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាផងដែរ៕