ដំណាំចេកនៅទូទាំងពិភពលោកកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ខណៈដែលជំងឺផ្សិតដ៏ប្រល័យមួយប្រភេទបានបង្កឲ្យចំការចេករងការខូចខាតយ៉ាងខ្លាំង បន្ទាប់ពីបានរាលដាលទៅដល់អាហ្រ្វិកនាពេលថ្មីៗនេះ។
ក្រុមមន្រ្តីនៅក្នុងប្រទេសម៉ូសំប៊ិក (Mozambique) ដែលថ្មីៗនេះបានរាយការណ៍ពីការរីករាលដាលនៃវីរុសជំងឺផ្សិតដ៏ប្រល័យឈ្មោះ TR4 នៃជំងឺ Panama Disease បានចេញបទបញ្ញត្តិមួយដើម្បីព្យាយាមការពារការរីករាលដាលនេះ។
ក្រុមមន្រ្តីនៅក្នុងប្រទេសម៉ូសំប៊ិកនិយាយថា ដំណាំចេកជួយរកចំណូលបានច្រើនជាង៧០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។
លោក Eldad Karamura ជាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រទទួលខុសត្រូវលើការស្រាវជ្រាវដំណាំចេកក្នុងតំបន់នៃវិទ្យាស្ថានជីវចម្រុះអន្តរជាតិ (Biodiversity International)។ លោកបានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ជាមួយ VOA តាមរយៈប្រព័ន្ធ Skype ពីក្រុងកំប៉ាឡា (Kampala) ប្រទេសអ៊ូហ្គង់ដា (Uganda)។
លោកនិយាយថា៖ «មានចំការ២ដែលរងផលប៉ះពាល់នៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសម៉ូសំប៊ិក។ គំនិតរបស់យើងគឺថា យើងត្រូវព្យាយាមទប់ស្កាត់ជំងឺផ្សិតនេះដែលបានកើតឡើងលើចំការទាំង២ និងត្រូវបញ្ឈប់ការនាំចេញចេក ឬផលិតផលចេកពីចំការទាំងនោះទៅកាន់តំបន់ដទៃទៀត។ យើងត្រូវព្យាយាមការពារតំបន់ដទៃទៀតពីការឆ្លងជំងឺនេះ»។
ចេកដែលមាននៅលើទីផ្សារភាគច្រើនជាចេកពណ៌លឿងប្រភេទ Cavendish ។ ចេកប្រភេទនេះត្រូវបានគេយកទៅបរិភោគជាអាហារប៊ូហ្វេពេលព្រឹក និងដាក់លក់នៅក្នុងផ្សារទំនើបនៅជុំវិញពិភពលោក។
ចេកប្រភេទ Cavendish ត្រូវបានដាក់បញ្ចេញនៅទីផ្សារនៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៥០ បន្ទាប់ពីចេកប្រភេទ Gros Michel ដែលជាចេកប្រភេទដ៏ល្បីមុននេះត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារជំងឺផ្សិត Panama Disease។
ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីប្រភេទចេកសម្រាប់ធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវបានគេដាំដោយបច្ចេកទេសផ្ស៉ាំមក ចេកប្រភេទ Cavendish នីមួយៗត្រូវបានគេផ្ស៉ាំចេញពីចេកប្រភេទ Cavendish ដទៃទៀត។ នេះមានន័យថា ចេកប្រភេទនេះមិនអាចវិវត្តឲ្យគេចផុតពីការឆ្លងជំងឺបានទេ។ ហើយជាមួយនឹងវីរុស TR4 ដែលមិនមានថ្នាំព្យាបាលនោះ ជំងឺផ្សិតនោះបានរកឃើញនូវសារពាង្គកាយមួយដែលល្អប្រសើរបំផុតសម្រាប់ខ្លួនវា។
លោកKaramura និយាយថា មិនមានប្រភេទថ្មីណាសម្រាប់ជំនួសចេកប្រភេទ Cavendish នោះទេ។ លោកបន្ថែមថា នេះមិនមែនមកពីកង្វះការព្យាយាមនោះទេ។ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រលើដំណាំចេកមិនទាន់រកឃើញនូវប្រភេទដែលត្រឹមត្រូវមួយនៅឡើយ។
លោក Gert Kema ជាអ្នកជំនាញផ្នែកដំណាំចេកនៅសាកលវិទ្យាល័យ Wageningen ក្នុងប្រទេសហូឡង់គឺ។ លោកនិយាយប្រាប់ VOA ប្រទេសហ្វីលីពីន។
លោកនិយាយថា ជាមួយនឹងការរីករាលដាលចុងក្រោយនេះ លោកមិនត្រឹមតែបារម្ភចំពោះចេកប្រភេទ Cavendish តែប៉ុណ្ណោះទេ។ ចេកប្រភេទផ្សេងៗនៅក្នុងស្រុកនឹងប្រឈមនឹងហានិភ័យផងដែរ។
លោកនិយាយថា៖ «នេះជាមូលហេតុដែលការរីករាលដាលនៃជំងឺនៅក្នុងប្រទេសម៉ូសំប៊ិកមានល្បឿនលឿន។ ពីព្រោះនេះមិនមែនត្រឹមតែជាការលេចឡើងដំបូងនៃវីរុស TR4 នៅអាហ្រ្វិកប៉ុណ្ណោះទេ ដែលនេះពិតជាអាក្រក់រួចទៅហើយ។ ហើយនិយាយឲ្យអស់ពីចិត្ត ខ្ញុំបន្ទោសទៅលើឧស្សាហកម្មចំពោះរឿងនេះ។ ពួកគេគួរតែដឹងថា រឿងនេះមានប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំងណាស់ ប៉ុន្តែពួកគេហ្នឹងហើយជាអ្នកនាំបញ្ហាហ្នឹងចូលមកទ្វីបនេះ»។
លោក Karamura និយាយថា ចេកដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងសង្គមអាហ្វ្រិក។ ពលរដ្ឋអ៊ូហ្គង់ដាញ៉ាំចេកច្រើនជាងពលរដ្ឋផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងពិភពលោក រហូតដល់ទៅ៤០០គីឡូក្រាមជារៀងរាល់ឆ្នាំ។
លោក Karamura ក៏ជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកញ៉ាំចេកទាំងនោះផងដែរ។
លោកនិយាយថា៖ «ខ្ញុំបានកើត និងរស់ដោយសារចេក។ ខ្ញុំដាំចេកដោយខ្លួនឯង។ គ្រួសារនីមួយៗនៅអាហ្វ្រិកត្រូវតែមានចេកមួយដើម។ នៅក្នុងប្រទេសខ្ញុំ គេនិយាយថា បុរសម្នាក់គួរតែមានផ្ទះមួយខ្នង និងចំការចេកមួយ។ ដូច្នេះ វាជាផ្នែកមួយនៃការធំធាត់។ ប្រសិនបើអ្នកមិនមានចេកទេ អ្នកប្រហែលជាមិនអាចរៀបការនៅវ័យក្មេងបានទេ ពីព្រោះថាវាជាផ្នែកមួយនៃថ្លៃបណ្ណាការ។ វាជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌»។
ប៉ុន្តែអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនិយាយថា ចេកអាចនឹងត្រូវផុតពូជ ប្រសិនបើការរីករាលដាលឆ្លងនេះមិនត្រូវបានទប់ស្កាត់៕
ប្រែសម្រួលដោយ ប៊ុន ប៉េងហ៊ុយ