លោក John Gunther Dean អតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានឈ្មោះល្បីល្បាញបានទទួលមរណភាពកាលពីដើមខែនេះ នៅឯទីតាំងសំណាក់ចុងក្រោយនៃជីវិតរបស់លោកក្នុងប្រទេសបារាំង។
អតីតអ្នកការទូតជើងចាស់អាមេរិករូបនេះ បានទទួលមរណភាពក្នុងជន្មាយុ៩៣ឆ្នាំ កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនា។ នេះបើយោងតាមការផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាននានា រួមទាំងទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានអាមេរិក AP ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃអង្គារ។
នៅថ្ងៃពុធនេះ លោក Arend Zwartjes អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំរាជធានីភ្នំពេញបានបញ្ជាក់អំពីមរណភាពនេះជាមួយ VOA ដោយលោកបានលើកឡើងថា៖
«យើងមានការសោកសៅដែលបានទទួលដំណឹងអំពីការធ្វើមរណភាពរបស់លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត John Gunther Dean និងសូមសម្ដែងការគោរពផ្ដល់កិត្តិយសចំពោះ ការបំពេញមុខនាទីរបស់លោកជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតនៅកម្ពុជានិងប្រទេសបួនផ្សេងទៀត»។
លោកអតីតឯកអគ្គរដ្ឋទូត John Gunther Dean បានចូលមកបម្រើការងារនៅស្ថានទូតអាមេរិកនៅភ្នំពេញ កាលពីឆ្នាំ១៩៧៤។ លោកតាំងទីនៅភ្នំពេញ រហូតដល់ថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបង្ខំចិត្តជម្លៀសអ្នកការទូត ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន និងបិទស្ថានទូតតែម្ដង មុនពេលដែលកងឧទ្ទាមខ្មែរក្រហមជិតវាយដណ្ដើមបានទីក្រុងភ្នំពេញដែលជាទីបញ្ជាការដ្ឋាននយោបាយនិងយោធាចុងក្រោយរបស់របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលទំនុកបម្រុងដោយអាមេរិក។
មុននឹងចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនាគ្រានោះ លោក John Gunther Dean បានយកទង់ជាតិអាមេរិក ដែលបក់រវិចនៅស្ថានទូត បត់ទុកក្នុងថង់ប្លាស្ទិច ហើយឱបក្រសោបរហូតដល់ទីមានសុវត្ថិភាព ដែលរូបលោកឱបទង់ជាតិនេះ បានក្លាយជាទីចំណាប់អារម្មណ៍នៃបណ្ដាសារព័ត៌មានធំៗទូទាំងពិភពលោក។
របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរដែលចូលកាន់អំណាចតាមរយៈរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្ដេចព្រះប្រមុខរដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ កាលពីឆ្នាំ១៩៧០នោះ បានរលំរលាយក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមដែលគាំទ្រដោយប្លុកកុម្មុយនិស្ដបានវាយដណ្ដើមទីក្រុងភ្នំពេញ នាថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។
របបខ្មែរក្រហមដែលចូលមកកាន់អំណាចត្រូវបានបន្ទោសចំពោះគោលនយោបាយជម្លៀសមនុស្សដោយបង្ខំ ការបង្ខំឱ្យធ្វើការហួសកម្លាំង ការបង្អត់អាហារ និងការសម្លាប់រង្គាលគ្មានត្រាប្រណី ដែលនៅទីបំផុតទៅមនុស្សប្រមាណ១.៧លាននាក់ ត្រូវបានរាយការណ៍ថាបាត់បង់ជីវិត។
រូបឯកសារ៖ លោក John Gunther Dean ឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកថ្មីប្រចាំនៅកម្ពុជា ពិភាក្សាជាមួយនឹងលោកប្រធានាធិបតី លន់ នល់ បន្ទាប់ពីលោក Dean បង្ហាញសារតាំង ភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៤។
ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ នាអំឡុងខួប៤០ឆ្នាំនៃការដួលរលំទីក្រុងភ្នំពេញចូលទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃពួកខ្មែរក្រហម លោក John Gunther Dean បានផ្ដល់កិច្ចសម្ភាសមួយដល់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AP ដែលបន្ទោសចំពោះកំហុសនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនាគ្រានោះ ដែលទីបំផុតទៅ «បានបោះបង់ប្រទេសកម្ពុជាហើយប្រគល់ពួកគេទៅឱ្យក្រុមពេជ្ឈឃាដ»។
លោកបាននិយាយកាលពីឆ្នាំ២០១៥ ដោយរំឭកពីការជម្លៀសនោះថា៖ «ខ្ញុំទទួលបរាជ័យ។ ខ្ញុំបានព្យាយាមជាខ្លាំង ខ្ញុំយកទៅតាមខ្ញុំនូវមនុស្សជាច្រើនបំផុតតាមដែលខ្ញុំអាចធ្វើទៅបានដែលមានចំនួនរាប់រយនាក់នៃពួកគេ ដែលខ្ញុំត្រូវជម្លៀសពួកគេចេញ។ តែខ្ញុំមិនអាចជម្លៀសដកយកប្រជាជាតិទាំងមូលចេញបានឡើយ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានពិពណ៌នាការជម្លៀសដកស្ថានទូតអាមេរិកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ជាការ«រត់»។
លោកបានប្រាប់ VOA អំពីជំហររបស់រដ្ឋាភិបាលខ្មែរចំៗថា៖
«យើងចងចាំមួយជាមួយនឹងអនុស្សាវរីយ៍អាក្រក់ ហើយយើងឯកភាពជាមួយនឹងការលើកឡើងរបស់គាត់ ដែលគាត់បាននិយាយថា គាត់មិនពេញចិត្តនឹងគោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះកម្ពុជា ដែលក្នុងសម័យកាលមុន១៩៧៥ពី[១៩]៧០ដល់[១៩]៧៥ហ្នឹង ហើយជាសម័យកាលមួយដែលនាំសង្គ្រាមចូលកម្ពុជា»។
ក្រៅតែពីធ្លាប់ទៅបម្រើការនៅកម្ពុជា លោក John Gunther Dean ក៏ធ្លាប់ធ្វើជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិក នៅប្រទេសដាណឺម៉ាក លីបង់ ថៃ និងប្រទេសឥណ្ឌា។ លោកជាជនជាតិអាមេរិកាំងដើមកំណើតជីហ្វ ដែលបានរត់គេចខ្លួនចេញពីប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។
លោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា បានលើកឡើងថា ប្រវត្តិរូបរបស់លោក John Gunther Dean ដែលមានដើមកំណើតជាជនជាតិជីហ្វ (Jewish) បានបង្ហាញនូវអត្តសញ្ញាណជាជនរងគ្រោះ និងដែលលោកយល់ថាជំរុញឱ្យអតីតអ្នកការទូតរូបនេះ បង្ហាញចេញនូវជំហរផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោកនាពេលក្រោយមក ដែលបញ្ច្រាសពីគោលជំហរនៃនយោបាយការបរទេសនៃរដ្ឋាភិបាលលោកនាគ្រានោះ។
យ៉ាងណាក្តី អ្នកតាមដានចងក្រងប្រមូលប្រវត្តិសាស្ត្រសង្គ្រាមកម្ពុជារូបនេះបានលើកឡើងថា គេអាចចងចាំអំពីលោក John Gunther Dean ចំពោះសំបុត្រចុងក្រោយ ដែលព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ បានផ្ញើជូនលោកអំពីការខកព្រះទ័យចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិកដែល «បោះបង់» កម្ពុជានិងបដិសេធមិនព្រមយាងចេញជាមួយនឹងការជម្លៀសរបស់ស្ថានទូត តែលោកថាគេមិនដឹងឡើយថាតើក្រោយមក ព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ បានកែប្រែព្រះទ័យឬយ៉ាងណា។
ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ សិរិមតៈ ជាមេដឹកនាំមួយរូបនៃរបបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ក្រោយមកត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាប់ព្រះកាយបានពេលក្រុមកុម្មុយនិស្ដវាយបានទីក្រុងភ្នំពេញ ហើយត្រូវបានរាយការណ៍ត្រូវអស់ព្រះជន្ម ក្រោមការពិឃាដរបស់ក្រុមឧទ្ទាមឈ្នះសឹក។
លោក ឆាំង យុ បានលើកឡើងប្រាប់ VOA ថា៖
«យើងអាចមើលឃើញថាជាការបោះបង់ចោល ឬក៏យើងអាចមើលឃើញថាជាការមិនខិតខំប្រឹងប្រែងពីដៃគូបដិបក្ខម្ខាងទៀតដែលមានព្រះអង្គម្ចាស់ សិរិមតៈ ហ្នឹង ឱ្យអស់ពីលទ្ធភាព ដោយយើងបានជឿឃោសនារបស់ខ្មែរក្រហមហ្នឹងឱ្យជឿ ឱ្យជឿថា ពេលនោះនឹងនាំមកនូវសន្តិភាពមែន។ អ៊ីចឹងខ្ញុំគិតថា ពេលហ្នឹង វាមិនអាចជាជំហរតែម្ខាង យើងអាចមើលឃើញថាជាការបោះបង់ ហើយក៏យើងអាចមើលថាជាការមិនប្រឹងប្រែងដល់ទីបំផុត»។
យ៉ាងណាក្ដី លោក John Gunther Dean ក្រោយមក នៅតែបន្តផ្ដល់ជំនួយប៉ះប៉ូវ នាពេលក្រោយមកដល់បណ្ដាជនភៀសខ្លួនកម្ពុជា ដែលតាំងទីរស់នៅតាមជំរំ នៅលើបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជាថៃ នាអំឡុងទសវត្សរ៍១៩៨០ ដែលគ្រានោះលោកជាឯកអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំរាជធានីបាងកកប្រទេសថៃ។ នេះបើយោងតាមលោក អៀ សុផល អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅ មហាវិទ្យាល័យ Occidental សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក អៀ សុផល បានប្រាប់ VOA តាមសារអេឡិចត្រូនិកថា៖
«លោកឯកអគ្គរដ្ឋទូត Dean បានព្យាយាមក្នុងការកែប្រែឡើងវិញ តាមរយៈការជួយដល់ជនភៀសខ្លួនកម្ពុជា និងតាមរយៈការលើកកម្ពស់ឱ្យមាននូវការផ្សះផ្សា។ លោកពិតជា[និយាយ]ត្រឹមត្រូវណាស់ ដែលថាប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានប្រគល់ឱ្យក្រុមពេជ្ឈឃាដ ហើយប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបង់សងនូវតម្លៃដ៏មហិមា»។
ទង់ជាតិអាមេរិកដែលលោក John Gunther Dean បានបង្ហូតចេញពីស្ថានទូតនាថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ត្រូវបានគេដឹងថា ត្រូវបានទុកដាក់ជាប់នឹងរូបលោករហូតនាពេលក្រោយៗមក សូម្បីតែពេលផ្ដល់បទសម្ភាសកាលពីឆ្នាំ២០១៥ រំឭកឡើងវិញអំពីការជម្លៀសរបស់ស្ថានទូត ក៏លោកបានបង្ហាញទង់ជាតិនោះដល់អ្នកសារព័ត៌មានដែរ៕