នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមួយដែលធ្វើឡើងក្នុងពិធីសម្ពោធសៀវភៅថ្មីមួយមានចំណងជើងថា តាមប្រម៉ាញ់ ត្រីយក្ស: សង្គ្រោះត្រីធំបំផុតក្នុងពិភពលោកឬហៅថា Chasing Giants: Saving the World’s Largest Fish នោះ អ្នកជំនាញមកពីចម្រុះស្ថាប័ន បានថ្លែងថា ត្រីទឹកសាបក្នុងពិភពលោក សឹងតែចំនួន១ភាគ៣ ជិតផុតពូជ តែថានៅកម្ពុជាត្រីដែលជិតផុតពូជធំបំផុត អាចនៅជួយសង្គ្រោះបាន តាមរយ:កិច្ចខំប្រឹងប្រែងរបស់អាជ្ញាធរនិងរដ្ឋាភិបាលលើវិធានការចុងក្រោយមួយចំនួន និងទីតាំងជម្រកត្រីនៅមានអំណោយផលអាចការពារបាន។ នេះបើតាមការអះអាង របស់លោក Zeb Hogan ដែលជាសហអ្នកនិពន្ធនៃសៀវភៅថ្មីនេះ និងជាអ្នករៀបចំកម្មវិធីទាក់ទងនឹងត្រីធំៗនៃទូរទស្សន៍ The National Geographic ហើយជាវាគ្មិនមួយរូប នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សា នៅវិទ្យាស្ថាន Stimson Center។
លោក Zeb Hogan ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថាចំណុចសំខាន់របស់ខ្ញុំគឺថា វាមិនមែនជារឿងយឺតពេលទេ។ បាទ ពិតហើយ ថាវាមាន បញ្ហាប្រឈមជាច្រើន តែទន្លេនៅតែជាកន្លែងផលិតត្រីដែលមិនអាចគួរឲ្យជឿបាន ហើយវាក៏មិន មែនជារឿងដែលយឺតពេលក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមទាំងនោះដែរ»។
លោកនិយាយយ៉ាងដូច្នេះដោយយោងទៅលើក្តីបារម្ភជាច្រើនដែលកំពុងប្រឈម ហើយធ្វើឲ្យ អន្តរាយដល់ត្រីធំៗនៅកម្ពុជា ដូចជារឿងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការកសាងទំនប់វារីអគ្គីសនី ការនេសាទខុសច្បាប់ជាដើម។ តែលោក Zeb Hogan ដែលបានស្រាវជ្រាវអំពីរឿងត្រី ទឹកសាប ធំបំផុតក្នុងពិភពលោក និង ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ជីវចម្រុះនេះ បានលើកយកវិធានការនានារបស់ រដ្ឋបាលជលផលនៃក្រសួងកសិកម្ម នៃប្រទេសកម្ពុជា ចំពោះការបំបាត់ការនេសាទខុសច្បាប់ដែលប្រើឧករណ៍ ឆក់ត្រី និង ការចាប់ត្រីដោយសំណាញ់ល្អិត អូសដល់បាតទន្លេ ថាជាវិធានការធ្វើឲ្យថមថយការនេសាទខុសច្បាប់ ក្រៅពីបញ្ជាក់ពីវិធានការរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីការពារត្រីនៅក្រចេះ និង ស្ទឹងត្រែង ហើយនិងបញ្ឈប់ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ចំនួន២នៅខ្សែទឹកខាងលើបន្ថែមពី លើវិធានចុងក្រោយដែលកម្ពុជាបញ្ឈប់មិនឲ្យសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីរហូតដល់ឆ្នាំ២០៤០ផងនោះ។
លោក Zeb Hogan សហអ្នកនិពន្ធនៃសៀវភៅ Chasing Giants និងជាអ្នករៀបចំកម្មវិធីទាក់ទងនឹងត្រីធំៗនៃទូរទស្សន៍ National Geographic ថ្លែងនៅវិទ្យាស្ថាន Stimpson Center កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៣ ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ (សុខ ខេមរា/វីអូអេ)
លោក Zeb Hogan បន្ថែមថា៖ «ដូច្នេះការដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា យ៉ាងហោចណាស់សន្យានៅពេលនេះថានឹងបញ្ឈប់ការសាងសង់ទំនប់ទាំងនោះ គឺជារឿងវិជ្ជមាន»។
លោកបន្ថែមថាទន្លេកម្ពុជានៅមានសភាពដូចដើមច្រើនក្នុងការស្តារនិងការពារត្រីហើយនិងតំបន់ អេកូឡូស៊ីបាន។ លោក Zeb Hogan បានចំណាយពេល២០ឆ្នាំដើម្បីស្រាវជ្រាវអំពីរឿងត្រីទឹកសាបធំបំផុតក្នុងពិភពលោក និង ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ជីវចម្រុះនេះ។
ប្រភេទត្រីធំៗបំផុតនៅកម្ពុជាមួយចំនួនដែលមានខ្នាតពិភពលោក គឺរួមទាំងត្រីបបែល និង ត្រីសាឡូម៉ុងធំ ទន្លេមេគង្គជាដើម ដែលជិតផុតពូជ ហើយត្រូវការពារជាចាំបាច់ ដូចត្រីជាច្រើនទៀតក្នុងប្រទេស ជាច្រើនដែរដែលលោកបានបញ្ចាំងរូបភាពជូនដល់អ្នកចូលរួមបានមើលពីត្រីទាំងនោះ និង ទស្សនាពីសកម្មភាពចុះស្រាវជ្រាវផ្ទាល់នៅក្នុងបឹង ទន្លេ តាមតំបន់នានាក្នុងពិភពលោក ជាទីដែលលោកបានជួបជាមួយអ្នកនេសាទ អ្នកជំនាញនិងពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ដើម្បីរៀនពីពួកគេនិង សិក្សាស្រាវជ្រាវ។ ក្រៅពីបញ្ចាំងរូបភាពត្រីធំៗបំផុតក្នុងពិភពលោក លោកក៏បានបង្ហាញត្រីឆ្លាំងទម្ងន់ប្រមាណ៣០០គីឡូក្រាមក្នុងប្រទេសថៃដែលអ្នកនេសាទចាប់បានកាលខែឧសភា២០០៥ផងដែរ។
នៅក្នុងសៀវភៅតាមប្រម៉ាញ់ ត្រីយក្ស: សង្គ្រោះត្រីធំបំផុតក្នុងពិភពលោក អ្នកនិពន្ធលោក Zeb បានបង្ហាញថាត្រីបបែលកម្ពុជាដែលមានទម្ងន់ជិត៣០០គីឡូក្រាមនិងប្រវែងសរុបជិត៤ ម៉ែត្រ ត្រូវបានដាក់ចូលក្នុងកំណត់ត្រាពិភពលោក ឬ Guinness World Records កាលពីថ្ងៃទី២៤ខែ មិថុនាឆ្នាំ២០២២ ថាជាត្រីទឹកសាបធំជាងគេបំផុតមួយក្នុងពិភពលោក ហើយដែលលោក Zeb ចាត់ទុកជាត្រីដែលត្រូវអភិរក្សដូចជាត្រីប្រភេទផ្សេងៗទៀតក្នុងពិភពលោក ក៏ដូចជា ការពារ និងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីសារ:សំខាន់នៃត្រីធំៗបំផុត ហើយនិងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីជីវចម្រុះផងដែរ។
ដោយឡែកវាគ្មិនមួយរូបទៀតគឺអ្នកស្រី Michele Thieme នាយិការង ផ្នែកការិយាល័យកិច្ចការ ទឹកសាបនៃអង្គការ មូលនិធិសកលសម្រាប់អភិរក្សសត្វព្រៃ WWF នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បាន ថ្លែងថា ត្រីនិងពូជសត្វទឹកសាប ចំនួន៨៣ភាគរយ ធ្លាក់ចុះចាប់តាំងពីទសវត្សន៍១៩៧០មក។ លោកស្រីបានបញ្ជាក់ថា ការធ្លាក់ចុះចំនួនដ៏ច្រើននោះ បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់យ៉ាងច្រើន ជាពិសេសពលរដ្ឋ ដែលងាយរងគ្រោះ។ នេះជាប្រសាសន៍របស់លោកស្រី Michele Thieme នៃអង្គការ WWF ដែលគាំទ្រកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីការពារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីទឹកសាប និងគ្រប់គ្រងអាងទន្លេ ដើម្បីគាំទ្រជីវសាស្ត្រចម្រុះ និង ជីវភាពមនុស្សជាតិ។
វាគ្មិនជំនាញជលផលនិងអេកូឡូស៊ីពិភាក្សាគ្នាអំពីត្រីទឹកសាបនៅទន្លេមេគង្គ នៅវិទ្យាស្ថាន Stimpson Center កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៣ ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។ (សុខ ខេមរា/វីអូអេ)
លោកស្រី Michele Thieme បញ្ជាក់ថា៖ «ហេតុអ្វីបានជាយើងមិនយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យកាន់តែខ្លាំងចំពោះរឿងដែលចេះតែមានចម្ងល់ ឥត ឈប់ឈរនេះ។ ហើយវាមិនមែនគ្រាន់តែជារឿងពូជត្រីទាំងឡាយទេ តែវាជារឿងជម្រកដែរជាការពិត ហើយក៏ជារឿងដែលបាត់បង់សង្គមនិងវប្បធម៌ដែលកើតមានដែរ នៅពេលយើងបាត់បង់ពូជត្រីនិងប្រព័ន្ធទាំងនោះ»។
លោកស្រីព្យាករថាទៅថ្ងៃអនាគតនឹងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងដោយសារបញ្ហាជាច្រើនរាប់ទាំងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុផង។
វាគ្មិនមួយរូបទៀត គឺ លោកស្រី Mary Melnyk ជានាយិកា ការិយាល័យអាស៊ី ផ្នែកសន្តិសុខ បរិស្ថាន នៃទីភ្នាក់ងារសហរដ្ឋអាមេរិកសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិ USAID បានឲ្យដឹងថា ជារឿងសំខាន់ណាស់ដែលពិភពលោកត្រូវអភិរក្សត្រីធំៗបំផុតក្នុងពិភពលោក តំបន់អាស៊ី ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ជីវចម្រុះដែលប្រជាជនមួយភាគធំពឹងផ្អែកសន្តិសុខស្បៀងលើផលិតផលត្រីនិងជីវចម្រុះក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ និងតំបន់ផ្សេងទៀត។
លោកស្រីថ្លែងថា៖ «លោកអ្នកដឹងទេ ពលរដ្ឋចំនួន៦០លាននាក់រស់នៅពឹងផ្អែកលើទន្លេមេគង្គ សម្រាប់ម្ហូបអាហាររបស់ពួកគេ ហើយប្រព័ន្ធនេះ វាអាចនៅដំណើរការបានប្រសិនណាយើងនៅមានពូជត្រី ទាំងអស់ ទាំងពូជត្រីប្រភេទធំ ពូជត្រីតូច ចាប់ពី៥សង់ទីម៉ែត្រផងដែរ។ យើងត្រូវតែអភិរក្សតំបន់អេកូឡូស៊ី ទាំងមូល»។
លោកស្រីបានអះអាងថាដូចបានលើកឡើងក្នុងសៀវភៅថ្មីថារឿងនេះជារឿងសំខាន់ក្នុងបង្កើនការយល់ដឹងឲ្យបានច្រើន និងបង្កើតវិធី ប្រមូលផ្តុំធនធានដែលមានកម្រិត ដើម្បីអភិរក្ស ត្រីទឹកសាប កុំឲ្យផុតពូជ នៅក្នុងតំបន់នានាមិនថាតំបន់អាស៊ីនិងតំបន់អាម៉ាហ្ស៉នឬតំបន់ណានោះទេ។
ក្រុមវាគ្មិនដែលជាអ្នកជំនាញក៏បានទទូចឲ្យមានការផ្លាស់ទីរបស់ត្រីបានដោយសេរី និងមានទីកន្លែងជម្រក ដែលអាចបង្កើតពងកូន ដោយគ្មានគ្រោះថ្នាក់ ទន្ទឹមគ្នានឹងវិធានការតឹងរឹងជាច្រើនទៀតដើម្បីអភិរក្សត្រីនិងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ដោះស្រាយរួមគ្នាលើបញ្ហាប្រែប្រួល អាកាសធាតុ ក្រៅពីបន្តការសិក្សា រកវិធីនានាដែលអាចជួយការពារត្រីទឹកសាបធំៗក្នុងពិភពលោកមិនឲ្យផុតពូជ៕