នាថ្ងៃចន្ទនេះ ក្រុមសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាដែលឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងប្រជាពលរដ្ឋដែលខកខានមិនបានទៅបោះឆ្នោតនាថ្ងៃអាទិត្យ ស្ដីបន្ទោសរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថា មិនបានសម្រួល និងធ្វើឱ្យមានការអនុញ្ញាតច្បាប់សម្រាកដល់ពួកគាត់ ឲ្យទៅចូលរួមការបោះឆ្នោតដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ។
ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលបានចុះឈ្មោះរួចរាល់តែខកខានមិនបានទៅបោះឆ្នោតបានប្រាប់ VOA ក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍នាថ្ងៃចន្ទនេះថា មូលហេតុចម្បងដែលពួកគេមិនបានទៅបោះឆ្នោត គឺដោយសារបញ្ហានៃការធ្វើដំណើរ និងការឈប់សម្រាក។
ពួកគេបានបង្ហាញពីការសោកស្ដាយដែលមិនបានចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេឃុំ ចៅសង្កាត់របស់ពូកគេ ប៉ុន្តែបានប្ដេជ្ញាថា ពួកគេនឹងចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនាឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខឲ្យខាងតែបាន។
ក្រុមកម្មកររោងចក្រ ធ្វើដំណើរទៅផ្ទះ ក្រោយចេញពីធ្វើការ នៅពេលល្ងាចមួយ ឯជាយរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧។ (ខាន់ សុគុំមនោ/VOA)
កំពុងធ្វើការក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ យុវជន ស៊ុន តុលា ប្រាប់ VOA ថា បញ្ហាសុវត្ថិភាពក្នុងពេលធ្វើដំណើរ បានបង្ខំឲ្យលោកបោះបង់ការទៅបោះឆ្នោតនៅស្រុកកំណើតឯខេត្តកំពង់ធំទាំងសោកស្ដាយ។
យុវជនដែលមិនធ្លាប់ឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍បោះឆ្នោតវ័យ២២ឆ្នាំរូបនេះ បញ្ជាក់ថា៖
«បានរៀបចំខ្លួនហើយ ប៉ុន្តែទៅដល់បេនឡានគឺខក ខកជើងដោយសារឡានដែលស្គាល់គ្នាគាត់ចេញទៅមុនព្រោះពេញហើយ។ ឡានដែលសល់ក្រោយៗ គឺញាត់ច្រើន ហើយអត់មានសុវត្ថិភាព គឺដាក់ច្រើនមែនទែន ហើយមួយទៀតឡានថ្មីៗអត់សូវទុកចិត្ត។ តែងបារម្ភថាសុវត្ថិភាពតាមផ្លូវ ព្រោះមើលទៅរាងស្ទាវៗ»។
យុវជនដែលបានគ្រោងបោះឆ្នោតឲ្យមេឃុំមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារូបនេះ បន្ថែមថា លោកសំណូមពរឲ្យរដ្ឋាភិបាលសម្រួលឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសសម្រាប់អ្នកធ្វើការឲ្យមានពេលវេលាឈប់សម្រាកគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើដំណើរនាពេលបោះឆ្នោតជាតិខាងមុខ។
ពលរដ្ឋម្នាក់ទៀតដែលមានស្រុកកំណើតនៅខេត្តពោធិ៍សាត់ និងកំពុងធ្វើការនៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោក ហុង មករា ប្រាប់ថា លោកបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតនៅឃុំរំលេច ស្រុកបាកាន ខេត្តពោធិ៍សាត់ ប៉ុន្តែលោក មិនបានទៅបោះឆ្នោតដោយសារលោកត្រូវជូនសាច់ញាតិទៅមន្ទីរពេទ្យក្នុងខេត្តសុរិន្ទ ប្រទេសថៃ។
រូបឯកសារ៖ ពលករចំណាកស្រុកខ្មែរដែលធ្វើការនៅប្រទេសថៃរង់ចាំសំណុំឯកសារនៅច្រកព្រំដែនខ្មែរថៃ។
លោកបន្ថែមថា ក្នុងថ្ងៃបោះឆ្នោតនោះ ដោយសារការធ្វើដំណើរពីខេត្តបន្ទាយមានជ័យ ទៅកាន់ខេត្តពោធិ៍សាត់ មានចម្ងាយឆ្ងាយ លោកក៏ត្រូវខកខានមិនបានទៅបោះឆ្នោតតាមការគ្រោងទុក។ ទោះជាយ៉ាងណា យុវជនរូបនេះប្ដេជ្ញាថា លោកនឹងចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រក្នុងឆ្នាំ២០១៨ខាងមុខនេះ ដើម្បីជ្រើសរើសមេដឹកនាំដែលលោកពេញចិត្ត។
លោក ហុង មករា បញ្ជាក់ប្រាប់ VOA ថា៖
«ក្នុងឆ្នាំ២០១៨នេះ ខ្ញុំគិតថាទោះជាមានបញ្ហាយ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំត្រូវតែទៅបោះឆ្នោតឲ្យបាន ដើម្បីជ្រើសរើសថ្នាក់ដឹកនាំដែលខ្ញុំពេញចិត្តមួយរូប សម្រាប់ដឹកនាំប្រទេសជាតិទៅមុខឲ្យយើងមានការរីកចម្រើន។ អញ្ចឹង ខ្ញុំអត់ចង់ឃើញទិដ្ឋភាពដូចសព្វថ្ងៃទេ ប្រសិនយើងមានការផ្លាស់ប្ដូរ ឬយើងចង់ធ្វើអ្វីមួយចេញពីឆន្ទៈរបស់យើងគឺល្អ»។
យោងតាមតួលេខបណ្ដោះអាសន្នដែលចេញដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) ចេញកាលពីថ្ងៃចន្ទឱ្យដឹងថា ពលរដ្ឋដែលបានទៅបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃអាទិត្យមានចំនួនជាង៧លាននាក់ ស្មើនឹងជិត៩០ភាគរយ នៃចំនួនប្រជាពលរដ្ឋដែលបានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតសរុបជិត៨លាននាក់។
ប្រិយមិត្ត VOA បញ្ចេញមតិពីកត្តាមួយចំនួន៖
ការខកខាននោះត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត និងសង្គមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា អះអាងថា ភាគច្រើនជាកម្មករដែលធ្វើចំណាកស្រុកទាំងនៅក្នុងនិងក្រៅប្រទេស ហើយពួកគាត់ខកខានទៅបោះឆ្នោតដោយសារតែមិនមានការសម្រួលឲ្យមានថ្ងៃឈប់សម្រាកបន្ថែម ដើម្បីធ្វើដំណើរទៅបោះឆ្នោត។
លោក យឿង សុធារ៉ា មន្ត្រីច្បាប់ និងអង្កេតនៃអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ហៅកាត់ថាខុមហ្វ្រែល ប្រាប់ VOA នាថ្ងៃចន្ទថា បើតាមការឃ្លាំមើលរបស់លោក ប្រជាពលរដ្ឋដែលខកខានមិនបានទៅបោះឆ្នោតជាង៨សែននាក់នោះ ភាគច្រើនគឺជាកម្មករ និងពលករដែលធ្វើចំណាកស្រុកទាំងក្នុង និងក្រៅប្រទេស។
លោកបន្ថែមថា កម្មករជាង៧០ម៉ឺននាក់ដែលកំពុងធ្វើការក្នុងស្រុក ភាគច្រើនមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការចំណាយសម្រាប់ការធ្វើដំណើរទៅបោះឆ្នោតនៅស្រុកកំណើត ស្របពេលដែលក្រុមហ៊ុន ឬរោងចក្ររបស់ពួកគេបើកប្រាក់ខែក្រោយការបោះឆ្នោត។
លោក យឿង សុធារ៉ា បន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលគួរសម្រួលឲ្យកម្មករបានឈប់សម្រាកគ្រប់គ្រាន់ ទៅតាមចម្ងាយទីកន្លែងដែលកម្មករទៅបោះឆ្នោត ដើម្បីឲ្យពួកគេបានប្រើប្រាស់សិទ្ធិក្នុងការបោះឆ្នោត។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«ការផ្ដល់ឲ្យគាត់បានឈប់ពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ហ្នឹងគឺថា អនុញ្ញាតផ្ដល់ឱកាសឲ្យគាត់សម្ដែងឆន្ទៈរបស់គាត់ សម្ដែងការគាំទ្ររបស់គាត់សម្រាប់បេក្ខជន ឬគណបក្សណាដែលគាត់ជឿទុកចិត្ត»។
ក្រុមកម្មកររោងចក្រ ចេញពីធ្វើការ នៅពេលល្ងាច ឯជាយរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧។ (ខាន់ សុគុំមនោ/VOA)
សម្រាប់ លោក មឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធការងារ និងសិទ្ធិមនុស្សហៅកាត់ថា (Central) លើកឡើងថា ពលករចំណាកស្រុកធ្វើការនៅប្រទេសថៃជិត៣ភាគរយនៃពលករសរុបជាង១លាននាក់ បានចុះឈ្មោះបោះឆ្នោត។ ទោះជាយ៉ាងណាលោកថា ពលករជាង៥០ភាគរយនៃពលករដែលបានចុះឈ្មោះ បានធ្វើដំណើរពីប្រទេសថៃ មកចូលរួមបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា។
លោក មឿន តុលា បន្ថែមថា ការខកខានដែលកម្មករ និងពលករជាច្រើនមិនបានទៅបោះឆ្នោត គឺដោយសារក្រសួងការងារមិនបានសម្រួលឲ្យពួកគេបានឈប់សម្រាក ដូចកាលពីការបោះឆ្នោតអាណត្តិមុន។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖
«ចម្ងល់ជាសាធារណៈហ្នឹងបានលើកឡើងស្រដៀងៗគ្នាថា តើហេតុអ្វីបានរដ្ឋាភិបាលមិនបានធ្វើកិច្ចការហ្នឹង? សាធារណជនដាក់ចម្ងល់ថា ប្រហែលជាបារម្ភខ្លាចកម្មករមិនបោះឆ្នោតគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាចទេដឹង បានជាគាត់មិនប្រឹងប្រែងសម្រួលឲ្យកម្មករបានទៅបោះឆ្នោតនៅតាមសហគមន៍របស់គាត់ដែលគាត់បានចុះបញ្ជី»។
VOA មិនអាចទាក់ទងសុំការអធិប្បាយពីលោក ហេង សួរ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារបានទេ នាល្ងាចថ្ងៃចន្ទនេះ។
រហូតមកដល់ល្ងាចថ្ងៃចន្ទនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) មិនទាន់បានប្រកាសលទ្ធផលបណ្ដោះអាសន្នសម្រាប់ឃុំសង្កាត់សរុបទូទាំងប្រទេស ទាំងចំនួន១.៦៤៦ នៅឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា លទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបង្ហាញនាថ្ងៃចន្ទនេះ មានភាពប្រហាក់ប្រហែល។ ក្នុងចំណោមឃុំ-សង្កាត់សរុបចំនួន១.៦៤៦ ទូទាំងប្រទេស គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប្រកាសថា ខ្លួនទទួលបានឃុំ-សង្កាត់ចំនួន១.១៥៨ ដែលថយចុះពី ១.៥៩០ឃុំ-សង្កាត់កាលពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១២ រីឯគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រកាសថា ខ្លួនទទួលបានឃុំសង្កាត់ជិត៥០០ បើធៀបនឹងការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០១២ គណបក្សជំទាស់ បានត្រឹមតែចំនួន៤០ឃុំ-សង្កាត់ប៉ុណ្ណោះ៕