លោក ស៊ុន ចាន់ថុល រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មជាឥស្សរជនខ្មែរមួយរូបក្នុងចំណោមឥស្សរជនខ្មែរផ្សេងទៀត ដែលបានអមដំណើរជាមួយនឹងលោកនាយកមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអាស៊ាន នៅរមណីយដ្ឋាន Sunnylands ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០១៦។ បន្ទាប់ពីវិលត្រឡប់មកពីកិច្ចប្រជុំនេះវិញ លោក ស៊ុន ចាន់ថុល ថ្លែងថា កម្ពុជានឹងទាញផលចំណេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក (Trans-Pacific Partnership) ឬTPP បើទោះបីជាកម្ពុជាត្រូវរង់ចាំរយៈពេលពីរឆ្នាំទៅមុខទៀតក៏ដោយ។
ថ្លែងទៅកាន់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានក្នុងម៉ោងសម្រាកពីកម្មវិធីធ្វើបទបង្ហាញអំពីគំនិតអាជីវកម្មទៅកាន់វិនិយោគិន ដោយក្រុមសហគ្រិនវ័យក្មេងនៅក្នុងការប្រកួតប្រជែងផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានធ្វើឡើងនៅឯទីស្តីការក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ សប្តាហ៍មុន លោករដ្ឋមន្ត្រី ស៊ុន ចាន់ថុល ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ការគាំទ្រលើកិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះ ហើយអាចនឹងត្រូវប្រើពេលពីរឆ្នាំ បន្ថែមទៀត សម្រាប់ការសុំសច្ចាប័នពីរដ្ឋសភា។ លោករដ្ឋមន្ត្រីបន្តថា សហរដ្ឋអាមេរិកក៏នឹងត្រូវប្រើរយៈពេលដូចគ្នានេះ ដើម្បីបើកឲ្យមានការចូលរួមពីប្រទេសផ្សេងទៀត នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
លោករដ្ឋមន្ត្រីបានបញ្ជាក់ថា៖
«សូមជម្រាបទីមួយ TPP នេះប្រហែលជាត្រូវការពេលវេលាពីរឆ្នាំ ទើបប្រទេសទាំង១២នេះ អាចសុំសច្ចាប័នពីរដ្ឋសភារបស់គេបាន។ សព្វថ្ងៃនេះ គឺមានតែវៀតណាមនិងម៉ាឡេស៊ីទេ ដែលបានផ្តល់សច្ចាប័នលើ TPP ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅមិនទាន់ធ្វើនៅឡើយទេ។ អញ្ចឹងតាមការគ្រោងទុក ប្រហែលជាពីរឆ្នាំទើបចូលជាធរមាន អា TPP សព្វថ្ងៃនេះ ទើបសហរដ្ឋអាមេរិកអាចបើកថែមទៀត ឲ្យប្រទេសមួយចំនួនថែមទៀត ដែលចង់ចូលជាសមាជិក TPP នេះ ចាប់ផ្តើមធ្វើកិច្ចការចរចានេះឯង។ អាហ្នឹងសូមជម្រាបថា ហ្នឹងនីតិវិធីគឺអញ្ចឹង»។
លោកបានបន្តថា ប្រទេសកម្ពុជានឹងចូលក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មបានយ៉ាងងាយស្រួលនៅពេលខាងមុខ ដោយហេតុថា ប្រទេសកម្ពុជាពុំបានដាក់របាំងពាណិជ្ជកម្មច្រើន បើធៀបនឹងប្រទេសដទៃទៀត ហើយថា កម្ពុជានឹងមិនខាតបង់ប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួននោះឡើយ ប្រសិនបើកម្ពុជាក្លាយជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPPនេះពិតប្រាកដនោះ។
«ខ្ញុំជឿជាក់ ខ្ញុំជឿជាក់ថា បើតាមមើលទៅគឺថា ប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសតូច ប្រទេសបើកចំហ។ យើងគ្មានការហាមឃាត់អ្វីច្រើនទេកម្ពុជាយើង។ ដូច្នេះបើយើងអាចចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសនៅក្នុងពិភពលោកឲ្យបានច្រើន ជាការណ៍ល្អរបស់កម្ពុជា។ អាហ្នឹងជាគំនិតចម្បងរបស់ខ្ញុំ។ ការយល់ដឹងរបស់ខ្ញុំ មុនដំបូងឃើញអញ្ចឹងឯង។ អញ្ចឹង ខ្ញុំជឿជាក់ថា យើងចូលទៅប្រហែលមិនខាតទេ ព្រោះផ្សារធំណាស់»។
នេះជាលើកទីពីរផងដែរ ដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលជាន់ខ្ពស់នៃរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ពីចេតនា ចង់ធ្វើឲ្យកម្ពុជាក្លាយជាផ្នែកមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មដែលមានលក្ខណៈភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ប្រើសម្រាប់ទប់នឹងការកើនឡើងនៃអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធារបស់ចិន។
កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈនេះ លោក វង្សី វិស្សុត រដ្ឋលេខាធិការនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ បានថ្លែងប្រាប់អ្នកចូលរួមនៅក្នុងវេទិកាសាធារណៈស្តីពីការគ្រប់គ្រងម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ចនិងថវិកាឆ្នាំ២០១៦ ដែលបានរៀបចំឡើងនៅឯទីស្តីការក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុថា ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុកំពុងសិក្សាលើផលប្រយោជន៍នៃការចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះ។
សហរដ្ឋអាមេរិកនិងប្រជាជាតិ១១ផ្សេងទៀតបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀង TPP កាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥។ សមាជិកអាស៊ានចំនួន៤ ដែលក្លាយជាសមាជិក TPP រួមមាន ប្រទេសប្រ៊ុយណេ ម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរី និងវៀតណាម។
ប្រទេសដែលចង់ក្លាយជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀង TPPនេះ ត្រូវធ្វើការច្របាច់រួមគ្នានូវបទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិការពារកម្មសិទិ្ធបញ្ញា និងបទប្បញ្ញត្តិផ្សេងទៀត សម្រាប់ការផ្លាស់ប្តូរពាណិជ្ជកម្ម។ នេះបើយោងទៅតាមការវិភាគរបស់ក្រុមអ្នកវិភាគផ្នែកពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។
សេដ្ឋវិទូនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ថ្លែងថា ផ្អែកលើគោលការណ៍សេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី ប្រទេសកម្ពុជាអាចក្លាយជាភាគីមួយនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមួយនេះ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រទេសដ៏ក្រីក្រនេះ អាចនឹងពិបាកបំពេញឲ្យបាននូវលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនសម្រាប់ក្លាយជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះក្នុងនោះ គឺសិទ្ធិការពារកម្មសិទ្ធិបញ្ញា។
លោក ចាន់ សុផល ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីការសិក្សាគោលនយោបាយបានមានប្រសាសន៍ប្រាប់VOA ថា កម្ពុជានឹងមានការលំបាកក្នុងបំពេញឲ្យបាននូវលក្ខខណ្ឌចូលជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPP ទាក់ទិននឹងកម្មសិទ្ធិបញ្ញា តែថា ដើម្បីផលចំណេញផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម កម្ពុជាគួរបំពេញឲ្យបានចំពោះលក្ខខណ្ឌនេះ។
«បើរឿងកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ប្រហែលជាយើងអាចពិបាកបំពេញតាមតម្រូវការគេ ពីព្រោះស្រុកយើងនៅមានរបស់ copy ឬ ថតចម្លងច្រើន ប៉ុន្តែផលចំណេញមួយដែលយើងអាចរំពឹងថា យើងអាចនាំ ផលិតផលសម្លៀកបំពាក់ទៅប្រទេសអាមេរិកដោយមិនបង់ពន្ធ ឬក៏បង់ពន្ធតិចតូចបំផុត។ ចំពោះបច្ចុប្បន្ននេះ យើងនាំទៅអាមេរិកច្រើនតែជាប់ពន្ធ ជាប់ពន្ធក្នុងក្របខ័ណ្ឌ WTO។ ហើយបើសិនជាក្របខ័ណ្ឌ TPP តម្រូវឲ្យមិនបង់ពន្ធឬបង់ពន្ធតិចតួចបំផុត វានឹងជួយដល់ប្រទេសកម្ពុជាយើងក្នុងការនាំសម្លៀកបំពាក់ច្រើនថែមទៀតទៅប្រទេសអាមេរិក»។
កិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះ ក៏ត្រូវបានលើកយកមកជជែកគ្នានៅក្នុងជំនួបកំពូលសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាស៊ាន ដែលទើបតែបានបញ្ចប់កាលពីពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈនេះដែរ។ លោកប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា បានឲ្យដឹងនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនោះថា កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងមួយត្រូវបានធ្វើឡើង ដើម្បីឲ្យមេដឹកនាំក្នុងប្រទេសអាស៊ានយល់ពីកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលនឹងសម្រួលដល់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅទូទាំងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
លោក ស៊ុន ចាន់ថុល រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានចូលរួមក្នុងកិច្ចជំនួបកំពូលនេះ បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា សហរដ្ឋអាមេរិកស្នើឲ្យមានការរៀបចំសិក្ខាសាលាដើម្បីពន្យល់ដល់ប្រទេសដែលពុំទាន់បានក្លាយជាសមាជិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្ម TPP ដដែលនេះ។
លោក ស៊ុន ចាន់ថុល បញ្ញាក់ថា៖
«សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានលើកឡើងអំពីកម្មវិធីធ្វើ workshop [សិក្ខាសាលា] ដើម្បីពន្យល់ប្រទេសដែលមិនទាន់ចូលជាសមាជិក TPP នេះ ឲ្យយល់អំពី TPP។ អញ្ចឹងយើងត្រៀមខ្លួននឹងចូលរួមស្វែងយល់អំពី TPP នេះពីសហរដ្ឋអាមេរិក។ ទុកឲ្យគេពន្យល់យើង តើចំណុចពាក់ព័ន្ធនឹងការងារ ចំណុចពាក់ព័ន្ធបរិស្ថាន របៀបម៉េច។ល។ គឺថា គេនឹងពន្យល់មួយចំណុចម្តង មួយចំណុចម្តង ឲ្យសមាជិកប្រាំមួយប្រទេសទៀតហ្នឹង ឲ្យយល់អំពី TPP»។
កិច្ចព្រមព្រៀង TPP នេះ គ្របដណ្តប់៤០ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុករបស់ពិភពលោក។ ប្រទេសក្នុងសមាគមអាស៊ាន ក៏កំពុងពិចារណាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមួយផ្សេងទៀតនាំមុខដោយប្រទេសចិន ដែលត្រូវគេស្គាល់ថា ជាកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូសេដ្ឋកិច្ចទូលំទូលាយក្នុងតំបន់ (Regional Economic Comprehensive Partnership) ហៅកាត់ថា RCEP។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ គ្របដណ្តប់៣០ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុករបស់ពិភពលោក។ នេះបើយោងទៅតាមសេចក្តីវិភាគនៃអ្នកវិភាគផ្នែកពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដែលត្រូវបានគេរាយការណ៍កាលពីពេលកន្លងមក៕