ការគំរាមចំៗរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ទៅលើអ្នកវិភាគពីរនាក់កាលពីសប្តាហ៍មុន ត្រូវបានក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលប្រមាណ៣០ស្ថាប័ន បង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភអំពីការបន្តរឹតត្បិតសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ហើយពួកគេបានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការបំភិតបំភ័យលើអ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ និងអ្នករិះគន់។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន២៨ស្ថាប័ននោះ រួមមានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា សមាគមអាដហុក បណ្តាញយុវជនកម្ពុជា (ហៅកាត់ថាCYN) មជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស (ហៅកាត់ថា សង់ត្រាល់) និងអង្គការសមាគមមួយចំនួនទៀត។ ពួកគេបានសង្កត់ធ្ងន់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរគំរាមកំហែង ឬព្រមានអ្នកវិភាគដែលបានលើកឡើងជាទស្សនៈណា ដែលរដ្ឋាភិបាលមិនពេញចិត្ត ដោយគួរតែផ្តល់សិទ្ធិដល់អ្នកវិភាគ អាចអនុវត្តការងាររបស់ពួកគេស្របតាមច្បាប់ និងអាចផ្សព្វផ្សាយនូវអ្វីដែលពួកគេបានសិក្សាស្រាវជ្រាវរកឃើញ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក៏បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលការពារ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ស្របតាមច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមដែលចុះថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ថា ការគំរាមកំហែងលើអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ មិនគួរកើតមានតាំងពីដំបូងមកម្ល៉េះ ហើយវាជាការបង្កគ្រោះថ្នាក់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិ ដែលត្រូវបានធានាដោយច្បាប់ជាតិ និងច្បាប់អន្តរជាតិ។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមឲ្យដឹងថា៖ «សូមអំពាវនាវដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សូមមេត្តាបញ្ឈប់ការបំភិតបំភ័យលើអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមនៅកម្ពុជា និងសំឡេងរិះគន់ផ្សេងទៀត ដោយគ្រាន់[តែ]អ្នកទាំងនោះបញ្ចេញទស្សនៈ និងការយល់ឃើញសម្រាប់ផលប្រយោជន៍សាធារណៈនៅកម្ពុជា និងសូមមេត្តាគោរពសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា»។
លោក មឿន តុលា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការសង់ត្រាល់ដែលបានចូលរួមក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយនេះ ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃពុធថា ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ គួរតែមានការលើកទឹកចិត្តឲ្យប្រជាពលរដ្ឋសម្តែងមតិឲ្យបានច្រើន ដូចដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយការសម្តែងមតិមិនមែនធ្វើបានត្រឹមតែតាមរយៈការបោះឆ្នោតប៉ុណ្ណោះទេ គឺអាចសម្តែងមតិតាមរូបភាព តាមសារព័ត៌មាន តាមបទចម្រៀង សិល្បៈ និងវិធីផ្សេងៗទៀត។ លោកបន្តថា ទាំងអ្នកវិភាគ លោក សេង សារី និងលោក មាស នី និងសកម្មជនផ្សេងៗទៀត មិនគួរត្រូវបានធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងចាត់ទុកការវិភាគ ឬការរិះគន់របស់ពួកគេ ជាបទល្មើសនោះទេ។ លោកយល់ថា ការវិភាគ គឺគ្រាន់តែគំនិតនៃការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗតែប៉ុណ្ណោះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំក៏ដូចជាអ្នកដែលធ្វើការសង្គមផ្សេងៗទៀតដែរ យើងសាទរចំពោះការពិនិត្យពិច័យ ហើយផ្លាស់ប្តូរចិត្តរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏ប៉ុន្តែវាជារឿងហានិភ័យមួយ បើសិនជាការសម្រេចចិត្តណាមួយដែលធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅដល់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ។ អញ្ចឹងបានសង្គមស៊ីវិលបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយថា ការវិភាគ ការបញ្ចេញមតិ វាមិនគួរជាបទល្មើសទេ វាជាការយល់ឃើញរបស់មនុស្ស។ ការយល់ឃើញវាមិនប្រាកដជាដូចនឹងការយល់ឃើញរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬក៏ការយល់ឃើញរបស់បុគ្គលណាផ្សេងៗទេ»។
សេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិនៅកម្ពុជា ត្រូវបានរិះគន់ថា ធ្លាក់ចុះយ៉ាងខ្លាំង ក្រោយមានការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៧។ សង្គមស៊ីវិលបានអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលបានប្រើប្រាស់បទចោទញុះញង់នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌក្នុងការបង្រ្កាបសំឡេងរិះគន់ក្នុងប្រទេស។
លោក អ៊ុល វ៉ាន់ ប្រធានបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) យល់ឃើញថា ការបញ្ចេញមតិរិះគន់ ឬការហ៊ានលើកឡើងនូវទស្សនៈផ្ទុយក្នុងន័យស្ថាបនា មិនថាពីសំណាក់អ្នកវិភាគ អង្គការសង្គមស៊ីវិល ឬប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ សុទ្ធសឹងជាកត្តាជំរុញដ៏ចាំបាច់ដែលមិនអាចខ្វះបាន ក្នុងការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ ជាពិសេសប្រទេសកម្ពុជាដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលត្រូវតែលើកស្ទួយ និងគាំទ្រនូវសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិ ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «ការចូលរួមចំណែករបស់ទាំងអ្នកវិភាគក្តី ទាំងមតិសាធារណជនក្តី ការបញ្ចេញមតិយោបល់រិះគន់ ឬក៏ការចូលរួមផ្តល់មតិយោបល់នេះ គឺជាការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីសម្តែងចេញនូវការឈឺឆ្អាលក្នុងការដឹងឮ ក៏ដូចជាការចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលនឹងកែតម្រូវ និងពង្រឹងការអភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួនឲ្យបានកាន់តែល្អប្រសើរ។ ហើយការបញ្ចេញមតិយោបល់ហ្នឹងទៀតសោត គឺជាសិទ្ធិសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូបដែលត្រូវបានធានា និងការពារដោយច្បាប់ជាតិរបស់យើង មានដូចជារដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើងជាដើម ក៏ដូចជាមានលិខិតតូបករណ៍អន្តរជាតិដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោក អ៊ុល វ៉ាន់ ក៏ស្នើរដ្ឋាភិបាលឲ្យស៊ើបអង្កេតឲ្យបានច្បាស់លាស់ មុននឹងឈានដល់ការប្រតិកម្មជាសាធារណៈ និងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលបើកចិត្តឲ្យបានទូលាយក្នុងការស្តាប់មតិរិះគន់នានា ដើម្បីបញ្ចៀសការភ័ន្តច្រឡំ ដូចករណីរបស់អ្នកវិភាគសង្គម លោក សេង សារី។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «ការប្រតិកម្មក៏ដូចជាការឆ្លើយតបរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើបញ្ហាសង្គមវាជះឥទ្ធិពលយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅដល់ដំណើរការនៃការចូលរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ វាប៉ះពាល់ទៅដល់ការអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិ ប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិសេរីភាព និងប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាមួយទាំងមូល។ ដូច្នេះសម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំយល់ឃើញថា វាមានភាពចាំបាច់មែនទែនសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការស្តាប់ ក្នុងការស្វែងយល់ឲ្យបានស៊ីជម្រៅនូវមតិយោបល់រិះគន់ទស្សនៈគំនិតផ្សេងៗទៅលើបញ្ហាសង្គម នយោបាយ ដែលបញ្ហាទាំងនេះជាការរួមចំណែកពីមនុស្សទូទៅទាំងអស់គ្នា ដើម្បីឲ្យសង្គមយើងកាន់តែប្រសើរ កាន់តែល្អ» ។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាមួយរូប បានថ្លែងថា ការរួមគ្នាបង្កើតជាសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់បណ្តាអង្គការទាំងនោះ ក្នុងការបញ្ចេញមតិពីការយល់ឃើញរបស់ពួកគេ ដោយសេរី និងមិនមានការហាមឃាត់អ្វីទាំងអស់។ លោកបន្ថែមថា ការបញ្ចេញមតិ ត្រូវស្របតាមច្បាប់ដែលបានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេស។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «បើសិនណា ការបញ្ចេញមតិនោះ ឆ្លៀតឱកាសនោះ ដើម្បីវាយប្រហារទៅលើបុគ្គល ពាក់ព័ន្ធទៅដល់សិទ្ធិសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់បុគ្គល ឬមួយក៏ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ទៅដល់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីដ៏ល្អរបស់ជាតិ ហើយនិងប៉ះពាល់ទៅដល់សន្តិសុខជាតិ បែបនឹងមិនមែនជាសិទ្ធិបញ្ចេញមតិទេ ដែលសាមីជនដែលនិយាយ នឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខច្បាប់។ ដូច្នេះការទទួលខុសត្រូវនៅចំពោះមុខច្បាប់ វាកើតឡើងចេញពីទង្វើរល្មើសមាត្រា៣១ មាត្រា៤១ ដែលកំណត់ព្រំដែនច្បាស់លាស់ហើយ។ អ៊ីចឹងអត់មាននរណាគំរាមកំហែង ឬមួយក៏ទៅសំឡុតដល់អ្នកបញ្ចេញមតិនោះទេ គឺខ្លួនឯងជាអ្នកបង្កើតបញ្ហាដោយខ្លួនឯង»។
ករណីរបស់លោក សេង សារី អ្នកវិភាគនយោបាយ ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ផ្លាស់ប្តូរចិត្តរបស់លោក ដោយស្នើឲ្យតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើរូបលោក។ មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីការស្នើសុំរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ចៅក្រមនៃសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញលោក ញឹម ពិសាល កាលពីថ្ងៃអង្គារ បានចេញដីកាបញ្ឈប់ឲ្យចាប់ខ្លួន លោក សេង សារី ដែលរងបទចោទរួមគំនិតក្បត់ និងញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គមប្រព្រឹត្តទៅកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ តាមរយៈសារដែលបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុក និយាយអំពីរដ្ឋាភិបាលបង្រួមបង្រួមជាតិ ដែលប្រកាសបង្កើតដោយលោក សម រង្ស៊ី មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង ដែលនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេស។
បន្ទាប់ពីតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើរូបលោក លោក សេង សារី បានស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលឲ្យបើកឱកាសបន្ថែមដល់អ្នកវិភាគទាំងអស់ អាចបញ្ចេញមតិយោបល់តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដើម្បីចូលរួមបង្ហាញគំនិតក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងប្រទេស។
លោកថ្លែងថា៖ «ករណីខ្ញុំនេះ ក៏ជាសញ្ញាណមួយដែលខ្ញុំចង់ឆ្លៀតឱកាស ដើម្បីអំពាវទៅប្រមុខរដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្តល់ឱកាសបន្ថែមទៀតទៅដល់បញ្ញាវន្ត អ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកវិភាគ នៅក្នុងការផ្តល់នូវធាតុចូល ឬក៏ជាទស្សនៈ ដើម្បីអាចចូលរួមចំណែកនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបាន»។
គួរបញ្ជាក់ថា កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ លោក សេង សារី បានបង្ហោះសារនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកដោយលើកឡើងថា «ការផ្តួចផ្តើមគំនិតបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិ អាចទៅរួច ឬមិនរួច?
លោក សេង សារី បានសរសេរថា៖ «ខ្ញុំសូមសាកល្បងវិភាគថាតើកម្លាំង៦ ដែលអាចធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនៅកម្ពុជា អាចងើបឡើងតាមការអំពាវនាវរបស់លោក សម រង្ស៊ី ដែរឬទេ? ហើយវាអាចទៅរួចដែរឬទេ បើលោក សម រង្ស៊ី អំពាវនាវ? លោកបន្ថែមថា កម្លាំងដែលអាចធ្វើឲ្យនយោបាយកម្ពុជាប្រែប្រួលមានចំនួន៦ធំៗ រួមមានកម្លាំងអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង កម្លាំងមហាជន កម្លាំងយុវជន កម្លាំងផ្ទៃក្នុងគណបក្សកាន់អំណាច កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងកម្លាំងអន្តរជាតិ និងប្រទេសជិតខាង»។
សារមួយនេះត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន អះអាងថា មានបទល្មើសដែលត្រូវចាប់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែលោក សេង សារី បានការពារខ្លួនថា លោកគ្រាន់តែវិភាគ ហើយមិនបានគាំទ្រចលនាណាមួយរបស់បក្សប្រឆាំងនោះទេ៕