ក្រុមអ្នកវិភាគ ថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិសុខត្រីភាគី Camp David រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូង ទំនងជាជំរុញរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងឱ្យកាន់តែគឃ្លើននៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
កិច្ចប្រជុំកំពូលត្រីភាគី ដែលជាការប្រមូលផ្តុំជាលើកដំបូងរបស់មេដឹកនាំមកពីប្រទេសទាំងបី បានផ្តល់វិធានការសន្តិសុខ សំដៅឆ្លើយតបដោយផ្ទាល់ទៅលើអ្វីដែលបានចារក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមថា«អាកប្បកិរិយាដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងគឃ្លើន» របស់ប្រទេសចិន ជាពិសេសនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
កិច្ចព្រមព្រៀងនេះអំពាវនាវឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្តទាំងបីប្តេជ្ញាពិគ្រោះយោបល់គ្នាដើម្បីសហការឆ្លើយតបនឹងការគំរាមកំហែងនានាក្នុងតំបន់។
វាក៏តម្រូវឱ្យពួកគេពង្រីកសមយុទ្ធយោធារួមគ្នា និងធ្វើកិច្ចប្រជុំប្រចាំឆ្នាំ។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយ ប្រទេសទាំងបីបានលើកចំៗអំពី «អាកប្បកិរិយាដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងគឃ្លើនរបស់ប្រទេសចិនដែលគាំទ្រការទាមទារដែនសមុទ្រដោយខុសច្បាប់»ដែលហាក់ដូចជាស្តីបន្ទោសភាពគឃ្លើនរបស់រដ្ឋាភិបាលចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Clint Work នាយកផ្នែក សិក្សាស្រាវជ្រាវនៅវិទ្យាស្ថានសេដ្ឋកិច្ចកូរ៉េនៅ អាមេរិក បានប្រាប់ VOA ភាសាកូរ៉េ នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយថា ការលើកឡើងចំៗអំពីអាកប្បកិរិយានិងការទាមទាររបស់ចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង មិនត្រូវបានបង្ហាញនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងកូរ៉េខាងត្បូងពីមុនទេ។
លោក Work បាននិយាយថា «ការនិយាយអំពីអាកប្បកិរិយា និងការទាមទារជាក់លាក់របស់ចិនទាំងអស់នេះ គឺជាការរឿងថ្មីមួយ។ ហើយការនិយាយក្នុងកិច្ចព្រមព្រាងត្រីភាគីនេះគឺពិតជាគួរឱ្យកត់សម្គាល់»។
ការប្រឆាំងរបស់ចិន
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានសម្តែងការមិនពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំងចំពោះកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ។
អ្នកនាំពាក្យការបរទេសចិន លោក Wang Wenbin បានហៅកិច្ចប្រជុំនេះថាជា «ទង្វើជ្រៀតជ្រែកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសចិន ដែលជាការប៉ុនប៉ងបង្កភាពមិនចុះសម្រុងគ្នា» រវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសជិតខាង។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះក៏បានច្រានចោលការរិះគន់ចំពោះអាកប្បកិរិយារបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ។
លោក Wang Wenbin បាននិយាយនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយកាលពីថ្ងៃចន្ទ ទី២១ ខែសីហា ថា «សហរដ្ឋអាមេរិក រួមជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្ត បានធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាញឹកញាប់ និងឈ្លបយកការណ៍យ៉ាងជិតនៅក្នុងដែនទឹកជុំវិញប្រទេសចិន រួមទាំងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដើម្បីបង្ហាញសាច់ដុំ និងបង្កើនភាពតានតឹងនៅក្នុងតំបន់»។
«វិធីសាស្រ្តរំកិលចូលបន្តិចម្តងៗ»
អ្នកវិភាគនិយាយថា សមយុទ្ធយោធា និងការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការមីស៊ីលផ្លោងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បួង នៅតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ទំនងជានឹងជំរុញឱ្យប្រទេសចិនពង្រឹងយុទ្ធសាស្រ្តគឃ្លើននៅក្នុងដែនទឹកដែលមានជម្លោះ។
លោក Carl Thayer សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកនយោបាយនៃសាកលវិទ្យាល័យ New South Wales Canberra បានសរសេរអ៊ីមែលមក VOA ភាសាខ្មែរថា «ប្រទេសចិននឹងរៀបចំសមយុទ្ធយោធារបស់ខ្លួនជាការឆ្លើយតប ហើយបង្កើតជាស្ថានភាពសកម្មភាពនិងប្រតិកម្មទៅវិញទៅមក»។
លោក Thayer បានបន្ថែមថា ទោះបីដៃគូត្រីភាគីផ្នែកមីស៊ីលផ្លោងត្រូវបានតម្រង់ជាចម្បងនៅកូរ៉េខាងជើងក៏ដោយ ក៏«អន្តរប្រតិបត្តិការ និងជំនាញកាន់តែខ្លាំងក្នុងវិស័យការពារមីស៊ីលផ្លោង» ដែលកើតចេញពីភាពជាដៃគូនេះ នឹងកាត់កងការគំរាមកំហែងបង្កឡើងដោយកាំជ្រួចមីស៊ីលផ្លោងរបស់ចិន។
លោក Thayer បាននិយាយថា៖ «ការឆ្លើយតបរបស់ចិន គឺធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសមត្ថភាពវាយលុក និងបង្កើនចំនួនកាំជ្រួចមីស៊ីលផ្លោងដែលអាចបាញ់ចេញបាន»។
លោក John Ciorciari សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកស្រាវជ្រាវ និងគោលនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Michigan បានសរសេរអ៊ីមែលមកកាន់ VOA ភាសាខ្មែរថា ក្នុងរយៈពេលខ្លី ប្រទេសចិនទំនងជានឹងធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងម៉ឹងម៉ាត់បង្ហាញថាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកាន់តែជិតស្និទ្ធរវាងកូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន និងសហរដ្ឋអាមេរិកគឺជាការខាតបង់ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលវែង «កិច្ចសហប្រតិបត្តិការត្រីភាគីដែលកាន់តែរឹងមាំនេះ ទំនងជានឹងជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ប្រុងប្រយ័ត្នបន្ថែម»។
លោក Ciorciari បាននិយាយថា៖ «ប្រទេសចិនទំនងជាមិន ចូលក្នុងជម្លោះយោធាធ្ងន់ធ្ងរនោះទេ ប៉ុន្តែប្រហែលជានឹងចាត់វិធានការសេដ្ឋកិច្ចដាក់ទណ្ឌកម្មកូរ៉េខាងត្បូង និងជប៉ុន»។
លោក បន្ថែមថា៖ «ប្រទេសចិនទំនងជានឹងបន្តអនុវត្តវិធីសាស្រ្ត រំកិលចូលបន្តិចម្តងៗនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយធ្វើការសាងសង់ទាញយកដែនទឹកបន្តិចម្តងៗ ដោយមិនឲ្យមាន ជម្លោះប្រដាប់អាវុធទ្រង់ទ្រាយធំ»។
ការទាមទារយកដែនសមុទ្រស្ទើរតែទាំងស្រុង
ប្រទេសចិនបានធ្វើការទាមទារ អធិបតេយ្យភាពស្ទើរតែទាំងស្រុងលើដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាតំបន់ត្រូវបានប៉ាន់ស្មានថាមានផ្ទុកប្រេងឆៅចំនួន ១១ ពាន់លានបារ៉ែល និងឧស្ម័នធម្មជាតិ ជាង៥លានលានម៉ែត្រគីប។
ការទាមទារនេះបានធ្វើឲ្យបណ្តាគូប្រជែង ខឹងសម្បា រួមមានប្រទេសប្រ៊ុយណេ ឥណ្ឌូណេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន តៃវ៉ាន់ និងវៀតណាម។
កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦ តុលាការអន្តរជាតិនៅទីក្រុងឡាអេបានកាត់ក្តីប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិន ប្តឹងដោយហ្វីលីពីន ក្រោមអនុសញ្ញាអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីច្បាប់សមុទ្រ។
បើទោះបីជាចិនជាប្រទេសហត្ថលេខីនៃសន្ធិសញ្ញាដែលបង្កើតសាលាក្តីអន្តរជាតិនេះក៏ដោយ ក៏ចិននៅតែ មិនទទួលយកសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការនេះដែរ។
ប្រទេសចិនបានបង្កើនភាពគឃ្លើនកាន់តែខ្លាំងឡើង នៅក្នុងការទាមទាររបស់ខ្លួន ដោយប្រើវត្តមាននិងសមយុទ្ធកងទ័ពជើងទឹក ដើម្បីរារាំងបណ្តាគូប្រជែងពីខាងក្នុងនិងក្រៅតំបន់ ហើយធ្វើប្រតិបត្តិការត្រង់ចំណុចដែលកិច្ចព្រមព្រាងមិនបានចែងច្បាស់ — គឺប្រើយុទ្ធសាស្ត្រវាយលុកដែលមិនឈានដល់ការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ធ្វើឡើងដោយឆ្មាំសមុទ្រ កងជីវពលដែនសមុទ្រ និងទូកនេសាទរបស់ខ្លួន— ដើម្បីយាយី និងបំភិតបំភ័យបណ្តារដ្ឋជាប់ដែនសមុទ្រ។
រូបឯកសារ៖ រូបផ្កាយរណបរបស់ Planet Labs PBC បង្ហាញកោះ Triton នៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង កាលពីថ្ងៃ ទី២០ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៣។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក៏កំពុងសាងសង់ផងដែរ នូវអ្វីដែលមើលទៅដូចជាអាកាសយានដ្ឋាននៅលើកោះ Triton ដែលជាដែនដីក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលវៀតណាម និងតៃវ៉ាន់កំពុងទាមទារយកផងដែរ។
កាលពីពេលថ្មីៗនេះ ឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីនបានបញ្ចេញវីដេអូមួយដែលបង្ហាញពីនាវាឆ្មាំសមុទ្រ ចិន បាញ់ទឹកខ្លាំងមកលើនាវាមួយរបស់ខ្លួន។
សហរដ្ឋអាមេរិកមិនមានការទាមទារយកដែនទឹកសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានជម្លោះនេះទេ ប៉ុន្តែខ្លួនបានអះអាងថា សេរីភាពនាវាចរណ៍ និងការហោះហើរ ក៏ដូចជាការដោះស្រាយជម្លោះដោយសន្តិវិធី គឺស្ថិតនៅក្នុងផលប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួន។
VOA ភាសាកូរ៉េ បានចូលរួមចំណែកក្នុងសេចក្តីរាយការណ៍នេះ។