ខណៈមានការព្រួយបារម្ភ និងរិះគន់ពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រមូលពន្ធចំណេញមូលធន នៅដើមឆ្នាំ ២០២៤ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ដាក់ចេញគោលការណ៍អ្វីនៅឡើយទេ លុះត្រាដល់ខែវិច្ឆិកា ទើបមានការសម្រេចជាផ្លូវការថា តើនឹងយកពន្ធមូលធននេះឬយ៉ាងណា។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានចេញសារជាសំឡេងដែលមានរយៈពេលជាង ៤ នាទី កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែកញ្ញា ដោយបញ្ជាក់ថា៖ «គោលការណ៍ចុងក្រោយ ដែលត្រូវអនុវត្តនោះគឺមិនទាន់មានការសម្រេចរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលទេ ដែលត្រូវអនុវត្តឆ្នាំ ២០២៤ ឬកែសម្រួលយ៉ាងណា»។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលទើបឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា បានរយៈពេលជាងមួយខែ បានឱ្យដឹងទៀតថា រដ្ឋាភិបាលមិនបានបង្កើតពន្ធបន្ថែមសម្រាប់ដាក់បន្ទុកទៅលើប្រជាពលរដ្ឋ ឬអាជីវករនោះទេ។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលនឹងសម្រេចការអនុវត្តនៃការប្រមូលពន្ធក្នុងខែវិច្ឆិកា ក្រោយលោកជួបជាមួយវិស័យឯកជន ក្នុងវេទិកា«រាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជន» ដោយរដ្ឋនឹងពិនិត្យលើវិធានការមួយចំនួនដើម្បីជួយទៅដល់វិស័យឯកជន។
លោកបន្ថែមថា៖ «តាំងពីរាជរដ្ឋាភិបាលបង្កើតមកដល់ម៉ោងនេះ គឺមិនមានការបង្កើតពន្ធបន្ថែម សម្រាប់ដាក់បន្ទុកទៅលើប្រជាពលរដ្ឋ ឬអាជីវកនោះទេ។ ហើយចំពោះការគិតគូរ ដែលយើងនឹងធ្វើសម្រាប់ដាក់ចេញជាកញ្ចប់ វិធានការអន្តរាគមន៍សម្រាប់ខែ ១១ ក្នុងវេទិការាជរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជន គឺពិចារណា ទៅលើក្របខណ្ឌពន្ធដែលមានស្រាប់តែប៉ុណ្ណោះ»។
ការចេញសារជាសំឡេងរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កើតឡើង ក្រោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ចេញសារជាសំឡេងមួយពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រមូលពន្ធផងដែរ ដោយលោកថា បញ្ហាពន្ធនេះបានបង្កើតឱ្យមានពាក្យថា «ខំបោះឆ្នោតឱ្យមកខំបង្កើនពន្ធដារ»។ ដូច្នេះលោកណែនាំថាបញ្ហាខ្លះត្រូវក្តាប់ពេលវេលាឱ្យជាប់ មុននឹងថ្លែង ខណៈលោកបៀបធៀបថាឱ្យ «មើលព្រៃទាំងមូល កុំគិតតែឈើមួយដើម»។
រូបឯកសារ៖ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយ នៅរដ្ឋសភាជាតិ កាលពីថ្ងៃទី ២២ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៣។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា៖ «បញ្ហាពន្ធដារ ហេតុអ្វីបានជាផ្ទុះ។ យើងដូចជាមិនទាន់បានធ្វើអ្វីទេ។ ប៉ុន្តែបែរជាយើងនិយាយច្រើន។ ឥឡូវហ្នឹងបញ្ហា វាដូចជាផ្ទុះ ហើយបង្កើតឡើងនូវពាក្យថា ខំបោះឆ្នោតឱ្យមកខំបង្កើនពន្ធដារឯណា ឯណោះទៅវិញ! យើងប្រញាប់និយាយពេកទេដឹង? សូមពិនិត្យឡើងវិញ ព្រោះបញ្ហាខ្លះ ត្រូវក្តាប់ពេលវេលាឱ្យជាប់ បើមិនក្តាប់ពេលវេលាឱ្យជាប់ ចេះតែវាយឡុក ដោយគ្មានមើលព្រៃទាំងមូល គិតតែឈើមួយដើមៗ ក្រែងលោវាខុស។ សុំជួយតម្រង់ទិសបន្តិចក្នុងរដ្ឋាភិបាល»។
លោកបន្តថា៖ «ការលើកឡើងពេលខ្លះ វាមិនទាន់ដល់ពេល។ ពេលវេលាមិនទាន់បានមួយខែ ផ្ទុះរឿងហ្នឹងចេញមក ក្នុងពេលដែលស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់។ ហើយក្នុងពេលដែលប្រទេសជិតខាងមានវិធានការ ដូចជាកាត់បន្ថយបំណុល អាដែងនែ មិនយកបំណុលស្អីៗហ្នឹង។ ឯយើងទៅជាលើក បើថា វាមិនទាន់ដល់ពេលទេ យើងកុំអាលនិយាយ។ អាហ្នឹងសូមពិនិត្យឡើងវិញភ្លាម»។
នៅក្នុងកម្មវិធីស្តីពី «ការយល់ដឹងអំពីពន្ធដារ» ដែលរៀបចំដោយអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ កាលពីថ្ងៃទី ១៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២៣ លោក គង់ វិបុល អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារ ឱ្យដឹងថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី ៧ មិនមានការបន្តពន្យារពេលលើការប្រមូលពន្ធលើចំណេញមូលធននេះទេ អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារនឹងចាប់ផ្តើមអនុវត្តការប្រមូលនេះនៅដើមឆ្នាំ ២០២៤។
លោក គង់ វិបុល បានការពារថា ការប្រមូលពន្ធលើចំណេញមូលធននេះនឹងមិនប៉ះពាល់វិស័យអចលនទ្រព្យនោះទេ ដោយសារការទិញនិងលក់ចំណេញ ទើបត្រូវដកយកប្រាក់ចំណេញ ២០% សម្រាប់បង់ពន្ធ។
លោក គង់ វិបុល បញ្ជាក់ថា ការប្រមូលពន្ធនេះគឺដើម្បីយកមកអភិវឌ្ឍប្រទេស ការពារសន្តិសុខ សុវត្ថិភាពប្រជាជន និងបើកប្រាក់បៀវត្សរ៍ដល់មន្ត្រីរាជការ។ លោកក៏លើកឧទាហរណ៍ថា រដ្ឋាភិបាលបារាំង និងអូស្ត្រាលីយកពន្ធចំណេញមូលធនរហូតដល់ ៤០% ទៅ ៥០% ឯណោះ។
ក្រោយការលើកឡើងរបស់អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារលោក គង់ វិបុល ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបានបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេតាមបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ដោយអ្នកខ្លះប្រៀបធៀបការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជាទៅនឹងការអភិវឌ្ឍប្រទេសទាំងនោះទៅវិញ។ ពលរដ្ឋខ្លះទៀតបង្ហាញការមិនពេញចិត្ត ដោយពួកគេថា ខ្ចីលុយធនាគារយកទៅទិញអចលនទ្រព្យ ដើម្បីទុកចំណេញ ប៉ុន្តែបែរជាត្រូវបង់ទាំងការប្រាក់ធនាគារ និងត្រូវបង់ពន្ធ ២០% លើប្រាក់ចំណេញបែបនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ អគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធដារបានចេញសេចក្តីបំភ្លឺមួយ កាលពីថ្ងៃទី ២៧ ខែកញ្ញាថា ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុបានរៀបចំលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្ត បែបបទ និងនីតិវីធីនៃការប្រមូលពន្ធសម្រាប់រូបវន្តបុគ្គល បានដាក់ចេញតាំងពីឆ្នាំ ២០២០ មក ដោយផ្អែកលើគោលការណ៍ទន់ភ្លន់ សាមញ្ញ ជាមួយការអនុគ្រោះក្នុងកម្រិតខ្ពស់។ ប៉ុន្តែការយកពន្ធនេះត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី ៦ ដែលដឹកនាំដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បានពន្យារពេលរហូតដល់ចុងឆ្នាំ ២០២៣ ដោយសារផលប៉ះពាល់នានាបណ្តាលមកពីការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩។
លោក យង់ គិមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍ និងសន្តិភាព ប្រាប់វីអូអេថា រដ្ឋគួរតែសិក្សានិងគិតគូរឱ្យបានច្បាស់ចំពោះពេលវេលានៃការប្រមូលពន្ធនេះ។ លោកថា កាលៈទេសៈ ដែលពលរដ្ឋកំពុងប្រឈមបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងធ្លាក់ចំណូលពីការប្រកបមុខរបរនានានេះ គឺរដ្ឋមិនគួរប្រមូលពន្ធចំណេញមូលធននេះទេ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ រដ្ឋត្រូវតែមានយន្តការបន្ថែម ដើម្បីធ្វើយ៉ាងឱ្យពលរដ្ឋអាចមានចំណូលល្អប្រសើរឡើងវិញ។
បើតាមលោក យង់ គិមអេង រដ្ឋាភិបាលគួរកាត់បន្ថយចំណាយណាដែលមិនចាំបាច់ និងត្រូវសន្សំសំចៃថវិកាទាំងនោះ ដែលលោកបានប្រៀបធៀបទៅនឹងការតែងតាំងទីប្រឹក្សាជាដើម។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំថា រដ្ឋគួរតែគិតអំពីការសន្សំសំចៃ។ ការសន្សំសំចៃហ្នឹង គឺគួរតែចំណាយទៅលើរឿងដែលចាំបាច់និង រឿងដែលមិនចាំបាច់ មិនគួរចំណាយ។ ខ្ញុំឧទាហរណ៍ ដូចជាយើងតែងតាំងទីប្រឹក្សា តែងតាំងមន្ត្រីនយោបាយច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់រាប់ពាន់នាក់ហ្នឹង អាហ្នឹងធ្វើឱ្យរដ្ឋខ្ជះខ្ជាយថវិកាច្រើនណាស់។ ហើយដល់ពេលយើងតែងតាំងហើយ ហើយនាំគ្នាមកយកពន្ធពីប្រជាពលរដ្ឋ អាហ្នឹងដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ គេយល់ថាជាការគាបកគេ ដើម្បីបានបង់ពន្ធទៅដល់អ្នកនយោបាយ ដែលមិនបានធ្វើកិច្ចការងារបម្រើជាប្រយោជន៍ពិតប្រាកដដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលគេឃើញថាជារឿងមួយដែលជាការខាតបង់»។
អាជីវករម្នាក់ដឹកទំនិញលក់តាមតូបចល័ត នៅជាយរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២៣។
លោកយល់ថា ដំណោះស្រាយល្អមួយទៀត គឺរដ្ឋត្រូវបង្កើនពន្ធលើភេសជ្ជៈដែលប៉ះពាល់សុខភាព រួមមានទាំងគ្រឿងស្រវឹង និងភេសជ្ជៈផ្អែម យ៉ាងហោចណាស់ឱ្យប្រហាក់ប្រហែល ឬស្មើប្រទេសថៃ ដែលថៃយកពន្ធចំនួន ៦០% លើភេសជ្ជៈទាំងនោះ។ លោកថា គោលការណ៍នេះនឹងជួយដល់សុខភាពរបស់ពលរដ្ឋ និងជួយដល់ការប្រមូលចំណូលសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ លោកបន្ថែមថា ការយកពន្ធទៀតសោត ក៏ត្រូវគិតលើ GDP ឬចំណូលរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ៗ ហើយត្រូវប្រើប្រាស់ចំណូលពន្ធទាំងនោះ ឱ្យឆ្លើយតបនឹងតម្រូវការរបស់ពលរដ្ឋ ក៏ដូចជាការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ និងកំណែទម្រង់ផ្សេងៗឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋមានទំនុកចិត្ត។
នាយកអង្គការសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា (ANSA) លោក សន ជ័យ យល់ថា ការប្រមូលពន្ធចំណេញមូលធននេះជាចំណុចរសើប និងស្មុគស្មាញច្រើន ដែលរដ្ឋត្រូវគិតគូរឱ្យបានហ្មត់ចត់ និងត្រូវផ្តល់ចំណេះដឹងឱ្យបានទូលំទូលាយដល់ពលរដ្ឋ និងអ្នកជាប់កាតព្វកិច្ចពន្ធ ខណៈការឈរលើមូលដ្ឋានភាពស្មើគ្នាចំពោះកាតព្វកិច្ចពន្ធគឺជាអ្វីដែលពលរដ្ឋត្រូវការ។
លោកប្រាប់វីអូអេថា៖ «កាលណាមានការយល់ដឹងច្រើន ហើយនីតិវិធីផ្សេងៗ ត្រូវបានអនុវត្តដោយតម្លាភាព ដោយការទទួលខុសត្រូវ ដោយឈរលើមូលដ្ឋានភាពស្មើគ្នាចំពោះកាតព្វកិច្ចពន្ធ វាគឺជារឿងមួយល្អ ក៏ប៉ុន្តែគេបារម្ភខ្លាចថា ការអនុវត្តការប្រមូលពន្ធអាចនឹងមានភាពលម្អៀង។ ការលម្អៀងគឺជាអ្វីមួយដែលមនុស្សមិនចូលចិត្ត មិនចង់បាន»។
បើតាមលោក សន ជ័យ ការរឹតបន្តឹងលើការប្រមូលពន្ធដែលមានស្រាប់ និងការប្រមូលពន្ធលើទំនិញដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្រទេសផ្សេងៗ ដូចជាប្រទេសចិន កូរ៉េខាងត្បូងជាដើម គឺជាចំណុចល្អ និងជាអត្ថប្រយោជន៍ ដើម្បីបង្កើនចំណូលពន្ធ ជាជាងការប្រមូលពន្ធចំណេញមូលធន ពេលពលរដ្ឋកំពុងប្រឈមបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច។
លោកបន្ថែមថា៖ «នៅក្នុងទំនិញដែលព្រមព្រៀងគ្នាក្រោមកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី គឺជាទំនិញមួយដែលផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ច្រើនទៅដល់ពន្ធដារ [លើ]ការប្រមូលពន្ធ ខណៈទំនិញទាំងអស់នៅលើកនូវរបាំងគយ។ បើអ៊ីចឹងកាលណាលើករបាំងគយ ការពិនិត្យមើល ការពង្រឹងការប្រមូលពន្ធគឺជារឿងមួយល្អ។ អ៊ីចឹងគួរតែពិនិត្យមើលលើចំណុចនោះឱ្យបានច្រើន បន្ថែមទៅលើពន្ធផ្សេងៗទៀតដែលបានកំពុងអនុវត្ត។ ប៉ុន្តែចំពោះប្រាក់ចំណេញមូលធននេះ ខ្ញុំគិតថា គួរតែពិចារណាជាពិសេស»។
លោក សន ជ័យ លើកឡើងទៀតថា ដើម្បីធានាបាននូវតម្លាភាព និងការទទួលខុសត្រូវ ទាក់ទងនឹងពន្ធ រដ្ឋត្រូវប្រើប្រាស់ថវិកាឱ្យចំគោលដៅ និងឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរបស់ពលរដ្ឋ និងត្រូវមានការជជែកដេញដោលរហូតដល់កម្រិតថា្នក់សភា និងពិនិត្យមើលពីការចំណាយថវិកាជាតិឱ្យបានត្រឹមត្រូវ៕