ការប៉ុនប៉ងរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំនិងតែមួយគត់នៅរដ្ឋសភា នៅបន្តជាក្តីបារម្ភរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ ក៏ដូចជាអង្គការឃ្លាំមើលសកម្មភាពរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពក្នុងការធ្វើនយោបាយ។ ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស បានថ្កោលទោស ការវិវត្តចុងក្រោយនៃស្ថានភាពនៅកម្ពុជា ថាជាការនាំយកកម្ពុជាទៅកាន់ការដឹកនាំបែបឯកបក្ស ដែលផ្ទុយពីគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យទាំងស្រុង។
ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស នៅថ្ងៃសុក្រនេះ បានប្រកាសថ្កោលទោស ការជំរុញនាពេលថ្មីៗរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីបំបិទចោលគណបក្សប្រឆាំងនៅកម្ពុជា ដែលអាចនឹងនាំដល់ការណ៍មានតែគណបក្សតែមួយដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជា។
ការថោ្កលទោសរបស់ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (ASEAN Parliamentarians for Human Rights (APHR) ធ្វើឡើងនៅចំពេលដែលក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចកំពុងប្រញាប់ប្រញាល់ស្នើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ចំនួនបួន ដែលគេជឿថា ជាជំហានឆ្ពោះទៅការបែងចែកអាសនៈសភារបស់ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅគណបក្សនយោបាយផ្សេង នៅពេលដែលគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះ ត្រូវបានរំលាយចោល។
យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី ១៣ ខែតុលា ដោយក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាក្រុមតាមដានសកម្មភាពរំលោភបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយនៅកម្ពុជា និងក្នុងតំបន់អាស៊ាន បានបញ្ជាក់ឲ្យដឹងថា ក្រុមសមាជិកសភាក្នុងតំបន់ បានលើកឡើងសញ្ញាគ្រោះថ្នាក់មួយសម្រាប់ប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ការប្រកាសថ្កោលទោសនេះ ធ្វើឡើងមួយថ្ងៃ បន្ទាប់ពីគណបក្សកាន់អំណាចគឺ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានពន្លឿនការធ្វើវិសោធនកម្មថ្មីៗ ដែលនឹងអនុញ្ញាតឲ្យមានការបែងចែកជាថ្មីនៃកៅអីសភារបស់បក្សប្រឆាំង និងការិយាល័យរដ្ឋបាលនានាគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សនេះ នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
ក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស បានបញ្ជាក់ផងដែរថា ជំហានថ្មីៗធ្វើឡើងនៅសភាជាតិខ្មែរ កើតមានមិនដល់មួយសប្តាហ៍ ក្រោយក្រសួងមហាផ្ទៃនៅកម្ពុជាបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការកំពូល ស្នើសុំរំលាយបក្សប្រឆាំង។
លោក Charles Santiago ប្រធានក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងជាសមាជិកមួយរូបរបស់សភាប្រទេសម៉ាឡេស៊ី បានសរសេរក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ស្តីពីដំណើរនៃការរំលាយបក្សប្រឆាំងតាមន័យដើមថា៖
«សេចក្តីស្នើធ្វើវិសោធនកម្មថ្មីៗទាំងនេះ គឺជាការប៉ុនប៉ងដោយឥតអៀនខ្មាស់ ដើម្បីធ្វើឲ្យស្របច្បាប់នៃទង្វើដែលមានលក្ខណៈមិនប្រជាធិបតេយ្យទាំងស្រុង៖ ដោយការផ្តល់តំណែងនានានៅគ្រប់កម្រិតរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅគណបក្សទាំងឡាយណា ដែលនឹងមិនប្រឹងទាញយកសន្លឹកឆ្នោតពីប្រជាជនតែបែរជាលក់ភក្តីភាពរបស់ផងខ្លួន ទៅគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ គណបក្សកាន់អំណាចចង់មានលទ្ធភាពប្រកែកថា កម្ពុជា នៅតែមានប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស តែគ្មាននរណាម្នាក់ អាចត្រូវបានគេបោកបាននោះឡើយ»។
រូបឯកសារ៖ លោក ឆាល សាន់ទីអេហ្គោ (Charles Santiago) ប្រធានក្រុមសមាជិកសភាអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក Santiago បានថ្លែងបន្ថែមក្នុងន័យដើមថា៖
«គ្មានកំហុសអ្វីនោះទេ៖ ប្រសិនបើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ លទ្ធផលគឺថានឹងមានការដឹកនាំដោយគណបក្សមួយនៅកម្ពុជា។ រដ្ឋាភិបាលដែលជ្រើសរើសការប្រកួតប្រជែងដោយខ្លួនឯង ហើយបោសសម្អាតចោលនរណាម្នាក់ដែលមើលទៅផ្តល់ការគំរាមកំហែងដ៏តិចតួច មិនចាត់ទុកថា ជាប្រព័ន្ធពហុបក្សពិតប្រាកដនោះទេ»។
កាលខែកញ្ញាកន្លងទៅ អ្នកសង្កេតស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជាមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារបស់ លោក ហ៊ុន សែន បានបើកការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់លើអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលធ្វើការពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មេដឹកនាំគណបក្សប្រឆាំង និងសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ដែលតែងតែនិយាយរិះគន់ ចំណុចខ្វះខាតក្នុងការដឹកនាំប្រទេសរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ក្រោយការចាប់ឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្រោមបទចោទសង្ស័យថា បានប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាច បានពន្លឿនល្បឿននៃការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់មួយចំនួន ដែលនឹងបើកផ្លូវឲ្យគណបក្សនយោបាយមិនបានទទួលការគំាទ្រពីពលរដ្ឋក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៣ ឲ្យទទួលបានកៅអី របស់គណបក្សជំទាស់ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីពលរដ្ឋ នៅពេលគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងដ៏សំខាន់នៅកម្ពុជាមួយនេះ ត្រូវបានរំលាយចោល។
ទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាចដែលសហគមន៍អន្តរជាតិនានាមើលឃើញថា ដើរបញ្ច្រាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា និងគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរលោក ហ៊ុន សែនការពារថា ជាការអនុវត្តច្បាប់ក្នុងប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពមួយ ដើម្បីរក្សាសនិ្តភាព និងស្ថិរភាពក្នុង ប្រទេស។
ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅរំលងអាធ្រាតឈានចូលថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា នៅគេហដ្ឋានរបស់លោក ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ ( រូបផ្តល់ឲ្យ)
ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានស្នើឲ្យក្រុមអ្នករិះគន់លើ ចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាល និងក្រុមតំណាងរាស្ត្រគណបក្សកាន់អំណាច ដាក់ការស្តីបន្ទោសទៅលើមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង គឺលោក កឹម សុខា ដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសមួយនាំទៅរកលទ្ធភាពនៃការធ្វើឲ្យរលំរលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ លោក សុខ ឥសាន បន្តថា បទល្មើសក្បត់ជាតិដែលលោកកឹម សុខាកំពុងប្រឈមមុខនេះ បានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ឆន្ទៈនយោបាយរបស់អ្នកគាំទ្រនៃគណបក្សប្រឆាំង។
«បើគាត់ចង់ថ្កោលទោស ចំពោះអ្នកធ្វើឲ្យបាត់បង់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា គួរគាត់បន្ទោសថ្កោលទោស ចំពោះគណបក្សប្រឆាំង ដែលបានប្រព្រឹត្តល្មើសច្បាប់ ដែលជា នីតិរដ្ឋនៅកម្ពុជា ហើយ និងរំលោភលទិ្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ មូលហេតុអី បានជាថា យ៉ាងដូច្នោះ ព្រោះមេបក្សប្រឆាំង ហ្នឹងហើយដែលឃុបឃិតជាមួយបរទេសប្រុង ដើររំលោភទៅលើលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ប្រុងផ្តួលរំលំរាជរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នៅកម្ពុជា ហើយអាហ្នឹងដែលជាទោសត្រូវប្រឈមមុខនឹងច្បាប់មាត្រា ៤៤៣ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។ អីចឹងអ្នកណាជាអ្នកបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាគឺ គណបក្សប្រឆាំងហ្នឹងឯង»។
លោក សុខ ឥសាន បានថ្លែងការពារផែនការរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការរំលាយគណបក្សប្រឆំាង ដែលទទួលបានសំឡេង ៤៤ ភាគរយ ឬ៥៥កៅអីនៅសភាថា នឹងមិនធ្វើឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងការដឹកនាំ ដោយបក្សនយោបាយតែមួយនោះទេ។
«ចំណុចទីពីរដែលគាត់ថា ការដឹកនាំជាឯកបក្សហ្នឹង ខ្ញុំយល់ថា គាត់ដូចជាមើលរំលងអំពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សនៅកម្ពុជា។ បច្ចុប្បន្ននេះ មានបក្ស ៤៥ ដែលបានចុះបញ្ជី នៅក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃ។ អីចឹងទេ គឺថា អត់ពីបក្សមួយទៅ មិនមែនបក្សដទៃទៀត គេងាប់អស់ ដោយសារបក្សប្រឆាំងមួយអវត្តមាន នៅក្នុងឆាកនយោបាយទេបាទ»។
រូបឯកសារ៖ លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថ្លែងប្រាប់ VOA Khmer អំពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតឃុំ-សង្កាត់ អណត្តិទី៤ នៅទីស្នាក់ការគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅរាជធានីភ្នំពេញ, ថ្ងៃទី០៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។ (ខាន់ សុគុំមនោ/ VOA)
សេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ក្រុមសមាជិកអាស៊ាន ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សធ្វើឡើង មួយថ្ងៃ បន្ទាប់ពីអ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បេសកជនពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានព្រមានថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ស្ថិតក្រោមការគំរាមកំហែងពីការវាយប្រហារនានាមកលើគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាដែលធ្វើឡើងនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស ហើយដែល VOA ទទួលបានកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ អ្នកស្រីស្មីតបានលើកឡើងអំពីការប៉ុនប៉ងរំលាយចោលគណបក្សប្រឆាំងក្នុងន័យដើមថា៖
«ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងប៉ះពាល់ដល់សំឡេង និងការជ្រើសរើសរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា នៅគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ដែលបង្កឲ្យមានកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងអំពីភាពជាតំណាងរបស់រដ្ឋាភិបាល»។
យ៉ាងណាមិញ នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរលោក ហ៊ុន សែន ដែលស្ថិតក្នុងអំណាចជាង៣០ឆ្នាំ បានថ្លែងការពារចំណាត់ ការរំលាយបក្សប្រឆាំងនៅចំពោះមុខក្រុមកម្មករកាត់ដេររាប់ពាន់នាក់កាលពីថ្ងៃពុធថា នឹងមានអ្នកធ្វើច្បាប់មកពីគណបក្សនយោបាយជាច្រើន មកអង្គុយធ្វើការនៅសភាជាមួយគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោក។
សម្រាប់ក្រុមអ្នកវិភាគមើលឃើញថា ការបែងចែកកៅអីជាថ្មីរបស់គណបក្សប្រឆាំង មិនខុសអីពីការធ្វើ សកម្មភាពក្បត់ប្រឆាំងនឹងឆន្ទៈនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរជាងបីលាននាក់ដែលគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំង និងបញ្ជាក់ឲ្យឃើញចេតនាក្រាញអំណាចរបស់បក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលចង់តាំងខ្លួនជាបិតានៃប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោក មាស នី អ្នកវិភាគនយោបាយនិងជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវកិច្ចអភិវឌ្ឍបានប្រាប់ VOA ថា ការបែងចែងកៅអីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនខុសអីពីទង្វើនៃការវាយបំបែកឆន្ទៈរបស់ម្ចាស់ឆ្នោត ដែលផ្តល់ការយកចិត្តទុកចិត្តលើគណបក្សប្រឆាំងដ៏សំខាន់មួយនេះ។
លោក មាស នីថ្លែងថា៖«ការដកយកអាសនៈពីពលរដ្ឋ ប្រមាណជាបីលាននាក់ជាង ដែលគាំទ្រគណបក្សមួយហ្នឹង ហើយយកទៅឲ្យអ្នកដទៃហ្នឹង វាខុសពីមតិពលរដ្ឋហ្នឹងបាត់ទៅហើយ។ អានេះវា យើងមិននិយាយរឿងច្បាប់ទេ យើងនិយាយពីសង្គមវិញ អាហ្នឹងវាខុសបាត់ហើយ។ វាធ្វើឲ្យពលរដ្ឋជាងពាក់កណ្តាលប្រទេសហ្នឹងបានត្រូវគេយកទំនុកចិត្តរបស់គាត់ហ្នឹង យកទៅហែកចែកគ្នា ដូចហែកចែកនំអីចឹងណា៎»។
ទោះបីជាក្រុមអ្នកតំណាងរាស្ត្រនៃគណបក្សកាន់អំណាចកំពុងពិនិត្យលើសំណើសុំធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ដែលគេជឿថា នឹងឈានដល់ការបែងចែកអាសនៈសភារបស់បក្សប្រឆាំងទៅគណបក្សផ្សេងទៀតក្តី ក៏អ្នកនាំពាក្យគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេសលោក សុខ ឥសាន មិនទាន់អាចបញ្ជាក់ថា តើនឹងមានគណបក្សផ្សេងៗទៀតចំនួនប៉ុន្មាន ដែលនឹងមានភ័ព្វភ្ជាប់ខ្លួននឹងកៅអីក្នុងរដ្ឋសភានោះឡើយ៕