គឺនៅពេលរសៀលមួយ លោកជុំ ម៉ី អង្គុយនៅលើកៅអីប្លាស្ទីកមួយនៅពីក្រោយសៀវភៅមួយពំនូកដែលក្រាលនៅពីលើតុ ក្នុងបរិវេណសារៈមន្ទីរជាតិទួលស្លែងដែលជាអតីតមន្ទីរស២១ឬគុកទួលស្លែង។
ទីនេះហើយដែលរូបលោកត្រូវពួកខ្មែរក្រហមចាប់ដាក់គុកនិងធ្វើទារុណកម្ម។ មនុស្សនៅទីនេះយ៉ាងតិច១២.៣៨០នាក់ត្រូវបានធ្វើទារុណកម្មនិងសម្លាប់ចោល។
ប៉ុន្តែលោកជុំ ម៉ី គឺជាអ្នកទោសដ៏តិចតួចបំផុតដែលមានសំណាងនៅរស់រានមានជីវិត។ ក្នុងអាយុ៨២ឆ្នាំ លោកជុំ ម៉ី មានសក់ស គ្មានសល់និងជ្រុះអស់យ៉ាងច្រើនផ្នែកខាងលើ។ គាត់គឺជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមួយរូបក្នុងសំណុំរឿង០០១ប្រឆាំងនឹងឌុច អតីតប្រធានគុកទួលស្លែងនិងសំណុំរឿង០០២ប្រឆាំងនឹងជនជាប់ចោទនួន ជា អតីតប្រធានសភាខ្មែរក្រហមនិងខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋ។
នៅសល់តែពីរសប្តាហ៍ទៀតប៉ុណ្ណោះពោលគឺនៅថ្ងៃទី៧ខែសីហា ខាងមុខអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហមនឹងប្រកាសសាលក្រមសំណុំរឿង០០២វគ្គទី១ប្រឆាំងនឹងអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមទាំងពីរនាក់ខាងលើ។
លោកជុំ ម៉ី អង្គុយសម្លឹងមើលទេសចរបរទេសដែលចេញចូលទស្សនាសារៈមន្ទីរជាតិទួលស្លែងហាក់ដូចជាកំពុងរង់ចាំការប្រកាសសាលក្រមនេះ។
«០០១កាត់ទោសឌុច អស់មួយជីវិតខ្ញុំសប្បាយចិត្តមែនទែន។ ហើយនៅសល់ពីរនាក់ទៀត។ បើសិនសាលក្រមចេញថ្ងៃ៧ខែសីហាខ្ញុំសប្បាយចិត្តមែនទែនដោយសារពិភពលោកទាំងមូលក៏រង់ចាំដែរ»។
ប៉ុន្តែអតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែងរូបនេះគិតថាសាលក្រមដែលនឹងផ្តល់យុត្តិធម៌សម្រាប់រូបលោកនោះគឺការដាក់ទោសជនជាប់ចោទនួន ជា និងខៀវ សំផនឲ្យជាប់គុកអស់មួយជីវិត។
«កាលណាសំណុំរឿង០០២កាត់ចប់នោះហើយជាយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរ។ យុត្តិធម៌លុះត្រាតែសាលក្រម០០២នោះចេញគឺនួន ជានិងខៀវ សំផន។ ហើយដាក់ទោសអស់មួយជីវិតទើបបានយុត្តិធម៌»។
នួន ជា និងខៀវ សំផន ត្រូវចោទប្រកាន់ពីបទប្រល័យពូជសាសន៍ ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាមនិងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ បទចោទទាំងនេះជាប់ទាក់ទងទៅនឹងការស្លាប់និងការសម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាយ៉ាងតិច១,៧លាននាក់ក្នុងអំឡុងពេលដែលមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហមទាំងពីរបានដឹកនាំរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។
ការកាត់ទោសដំណាក់កាលទី១ក្នុងសំណុំរឿង០០២នេះផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើការជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញនិងទីប្រជុំជនឆ្ពោះទៅកាន់ទីជនបទដាច់ស្រយាល។
ការជម្លៀសនិងការជាប់គុក សម្រាប់លោកជុំ ម៉ី គឺជាអនុស្សាវរីយ៍ដែលមិនអាចបំភ្លេចបានដែលបន្សល់ទុកដោយរបបដឹកនាំរបស់នួន ជានិងខៀវ សំផន។
ហើយនៅពេលនេះការដាក់ទោសលើជនជាប់ចោទទាំងពីររឹតតែសំខាន់សម្រាប់រូបលោកទៅទៀត។
«រឿងនៅក្នុងគុកទួលស្លែងនោះគឺខ្ញុំចាំមិនអាចបំភ្លេចបានទេ។ ហើយការជម្លៀសប្រជាជនចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញក៏ខ្ញុំមិនអាចបំភ្លេចបានដែរ។ ខ្ញុំបំភ្លេចមិនបានដោយសារខ្ញុំដេកជិតៗខ្មោចធុំស្អុយពេញហ្នឹងកាលពីជម្លៀសចេញទៅ។ បើកាលណាបានសាលក្រម០០២នោះចេញ គឺសំខាន់មែនទែន។សម្រាប់ប្រទេសដទៃសម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរទាំងមូល។ កុំឲ្យគេធ្វើដូចរបប៣ឆ្នាំ៨ខែ២០ថ្ងៃនោះទៀត»។
សម្រាប់លោកប៊ូ ម៉េង អតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែងម្នាក់ទៀតក៏កំពុងរង់ចាំអ៊ុតមើលសាលក្រមប្រឆាំងនួន ជានិងខៀវ សំផន ដែរ។
«ខ្ញុំរង់ចាំមើលថាតើថ្ងៃ៧ខែសីហាហ្នឹងសាលក្រមនឹងចេញយ៉ាងម៉េចពីព្រោះថានួន ជា និងខៀវ សំផន ជាថ្នាក់លើ។ ខាងលើបញ្ជាអ្នកថ្នាក់ក្រោម ហើយខាងក្រោមទទួលបញ្ជាអ្នកខាងលើ។ ដូច្នេះបើឌុចជាប់គុកមួយជីវិតគឺមិនមែនថ្នាក់ក្រោមជាប់មួយជីវិតហើយអ្នកខាងលើជាប់តែដប់ឆ្នាំ ២០ឆ្នាំ ៣០ឆ្នាំ រួចពីគុកទេ។ ត្រូវតែជាប់មួយជីវិតដូចគ្នា»។
លោក ប៊ូ ម៉េង ចាត់ទុកថានៅពេលនេះអ្វីដែលសំខាន់បំផុតនោះគឺការបង្ហាញភាពយុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះតាមរយៈសាលក្រមនៅខែក្រោយនេះ។
ចំពោះ មន្ត្រីសាលាក្តីខ្មែរក្រហមវិញសាលក្រមក្នុងសំណុំរឿង០០២វគ្គទី១នេះគឺជាសាលក្រមប្រវតិ្តសាស្ដ្រមួយ។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមខាងភាគីកម្ពុជាអះអាងថាសាលក្រមដែលមានលក្ខណៈប្រវត្តិសាស្ដ្រដោយសារនេះគឺជាសាលក្រមទី១លើមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហមដែលគេទន្ទឹងរង់ចាំជាយូរមកហើយ។
«ទីមួយជាថ្ងៃប្រវត្តិសាស្ដ្រសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាក៏ដូចជាមនុស្សជាតិទាំងមូលដែលទន្ទឹងរង់ចាំនូវការប្រកាសសាលក្រមជាយូរមកហើយ។ ទី២ជាការបញ្ជាក់ថាតើអ្វីដែលជាការចោទប្រកាន់ទៅលើជនជាប់ចោទពីររូបថាតើមានពិរុទ្ធភាពឬមិនមានពិរុទ្ធភាព។ ទី៣គឺដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ទាំងសងខាងទាំងជនរងគ្រោះ ទាំងជនជាប់ចោទ»។
ការកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២ត្រូវបំបែកចេញជាពីរវគ្គនៅក្នុងពេលនេះហើយការកាត់ទោសវគ្គទី២អាចនឹងដំណើរការទៅបានក្រោយពីការប្រកាសសាលក្រមការកាត់ទោសលើកទី១ចប់។
ក៏ប៉ុន្តែជនជាប់ចោទម្នាក់បានស្លាប់ក្នុងពេលកំពុងដំណើរការកាត់ទោសនោះគឺ អៀង សារី អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសខ្មែរក្រហមនិងប្រពន្ធរបស់គាត់អៀង ធីរិទ្ធ ត្រូវដោះលែងឲ្យនៅក្រៅឃុំក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់តុលាការដោយសារតែជំងឺវង្វេងវង្វាន់ធ្ងន់ធ្ងរ។
មន្ត្រីអ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដដែលយល់ថាការប្រកាសសាលក្រមនេះគឺជាជោគជ័យរួមទាំងសម្រាប់ជនរងគ្រោះ ទាំងសម្រាប់ជនជាប់ចោទនិងអ្នកគាំទ្រដល់ដំណើរការកាត់ទោសខ្មែរក្រហមនេះ។
ជាមួយគ្នានេះលោកឡាស អលសិន (Lars Olsen) អ្នកនាំពាក្យសាលាក្តីខ្មែរក្រហមខាងភាគីអង្គការសហប្រជាជាតិយល់ថានេះជាជោគជ័យរបស់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម។
«ពិតហើយវាជាជំហានដ៏សំខាន់ក្នុងការឈានដល់ការប្រកាសសាលក្រមក្នុងសំណុំរឿង០០២វគ្គទី១។ហើយវាមានន័យថាយើងកំពុងតែធ្វើដំណើរទៅមុខឆ្ពោះទៅបញ្ចប់អណត្តិ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន រដ្ឋលេខាធិការនិងជាអ្នកនាំពាក្យទីស្តីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រីយល់ថាសាលក្រមនេះតំណាងឲ្យយុត្តិធម៌មនុស្សជាតិ។
«សាលក្រមនោះសំខាន់ដែលមានសារៈប្រយោជន៍ខ្ពស់សម្រាប់ចំណុចប្រវត្តិសាស្ដ្រដូចជាចំណុចយុត្តិធម៌សម្រាប់មនុស្សជាតិ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន គិតថានេះជាប្រយោជន៍ដល់ការយល់ដឹងអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជានិងជាមរតកនៃយុត្តិធម៌នៃប្រព័ន្ធតុលាការផងដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណាលោក ឆាំង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាយល់ថាសាលក្រមដែលនឹងត្រូវប្រកាសដោយអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនោះនឹងមិនអាចធ្វើឲ្យជនរងគ្រោះគ្រប់រូបពេញចិត្តទាំងស្រុងនោះទេ។
លោក ឆាំង យុ អះអាងពិភពលោកមិនទាន់បានជោគជ័យនៅក្នុងការទប់ស្កាត់បទប្រល័យពូជសាសន៍ដូចដែលបានកើតឡើងក្នុងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។
«គឺយើងបរាជ័យរហូត។បរាជ័យជិត៦០ឆ្នាំហើយ។ មិនដែលមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ណាមួយត្រូវបានទប់ស្កាត់ហើយមិនទាន់មានតុលាការអន្តរជាតិណាមួយដែលអាចនាំមកនូវយុត្តិធម៌ពេញលេញបានទេ។ កាលណាយើងមិនទាន់បានទប់ស្កាត់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ណាមួយនៅក្នុងពិភពលោក យើងមិនអាចស្រែកប្រកាសថាយើងបានជោគជ័យបានទេ»។
នៅក្នុងពេលនេះជនជាប់ចោទ នួន ជា និងខៀវ សំផន សុទ្ធតែមានអាយុជាង៨០ឆ្នាំម្នាក់។
លោក ឆាំង យុ មិនទាន់អាចសន្និដ្ឋានបាននៅឡើយថា តើការប្រកាសសាលក្រមនៅថ្ងៃទី៧ខែសីហាសម្រាប់សំណុំរឿង០០២វគ្គទី១នោះគឺជាសាលក្រមដំបូងដែលពិបាកនឹងមានសាលក្រមទី២ទៀតឬយ៉ាងណានោះ៕