មេដឹកនាំពិភពលោកដែលកំពុងចូលរួមកិច្ចប្រជុំកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ឬ APEC បានចំណាយពេល២ថ្ងៃដើម្បីជំរុញឲ្យមានសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ច និងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់គ្រប់គ្នា (inclusive growth) ខណៈដែលថ្នាក់ដឹកនាំទាំងនេះមានការខ្វែងគំនិតគ្នាកាន់តែខ្លាំងឡើងអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក ឬ TPP ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Benigno Aquino ដែលជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំ APEC ដែលបានបញ្ចប់ទៅកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ បានសរសើរអំពីការជឿនលឿនមួយចំនួនដែលគេសម្រេចបានឆ្ពោះទៅរកសមាហរណកម្មតំបន់ និងការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដែលចំពោះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពហុភាគី ដែលគេបានសម្តែងនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំមេដឹកនាំពិភពលោកមួយនេះ។
លោក Aquino បានថ្លែងថា៖ «ដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់គ្រប់គ្នាជាគោលការណ៍គ្រឹះនៃរដ្ឋាភិបាល (ហ្វីលីពីន) របស់យើង យើងមានមោទនភាពដែលបានដាក់យុទ្ធសាស្ត្រនេះឲ្យស្ថិតនៅជាស្នូលនៃការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះនៃកិច្ចប្រជុំ APEC នៅក្នុងឆ្នាំនេះ»។
បើទោះបីជាកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះផ្តោតទៅលើការឯកភាពគ្នាក៏ដោយ ក៏គេសង្កេតឃើញមានការកើតជាបែងចែកជាបក្សពួកក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិក APEC ទាក់ទងនឹងកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅក្នុងជំនួបដោយឡែកមួយនៅក្នុងសប្តាហ៍នេះ លោកប្រធានាធិបតី បារ៉ាក់ អូបាម៉ា (Barack Obama) នៃសហរដ្ឋអាមេរិកបានជួបជាមួយមេដឹកនាំនៃប្រទេសសមាជិក APEC ចំនួន១១ប្រទេសដែលជាប្រទេសសមាជិកកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដើម្បីទទួលឲ្យពួកគេផ្តល់សច្ចាប័នកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
កិច្ចប្រជុំសេដ្ឋកិច្ច APEC មានប្រទេសសមាជិកចូលរួម២១ប្រទេសពីទ្វីបអាស៊ី និងទ្វីបអាមេរិក ដែលសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសទាំងនេះរួមគ្នាស្មើនឹងជិតពាក់កណ្តាលនៃពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក។ ក្នុងចំណោមប្រទេសសមាជិកនោះ សហរដ្ឋអាមេរិក ប្រទេសជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម សិង្ហបុរី ព្រុយណេ អូស្ត្រាលី នូវែលសេឡង់ កាណាដា ម៉ិកស៊ិក ឈីលី និងប៉េរូក៏ជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែរ។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោក អូបាម៉ា ប្រឈមនឹងការប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងការអនុម័តកិច្ចព្រមព្រៀង TPP សូម្បីពីសមាជិកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យរបស់លោក រួមមានលោកស្រី ហ៊ីឡារី គ្លីនតុន (Hillary Clinton) ដែលជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីនាំមុខគេ។ លោកស្រីប្រឆាំងនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះដោយសារវាមិនការពារពលករ និងការងារអាមេរិកាំងបានគ្រប់គ្រាន់ទេ។
លោក Michael Froman អ្នកតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកំពុងស្ថិតនៅទីក្រុងម៉ានីល ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំ APEC ថ្លែងថាលោករំពឹងថាសភា Congress របស់អាមេរិកនឹងបោះឆ្នោតសម្រេចលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មនេះនៅដើមឆ្នាំក្រោយ។
សមាជិក APEC ផ្សេងទៀតដូចជាកូរ៉េខាងត្បូង ឥណ្ឌូណេស៊ី ថៃ និងហ្វីលីពីន បានសម្តែងចំណាប់អារម្មណ៍ចង់ចូលរួមកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែរ។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក Aquino បានជួបជាមួយលោក អូបាម៉ា ដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីអាចចូលរួមក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង TPP បាន ដោយសារ TPP តម្រូវឲ្យមានបទដ្ឋានការងារ និងបរិស្ថានត្រឹមត្រូវ និងតម្រូវឲ្យប្រទេសសមាជិកបន្ថយរបាំងខាងការវិនិយោគនិងពាណិជ្ជកម្មដែលមានលក្ខណៈការពារនិយម (protectionism)។
ប្រទេសហ្វីលីពីនទំនងជានឹងត្រូវកែប្រែរដ្ឋធម្មនុញ្ញដើម្បីអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកវិនិយោគបរទេសអាចមានចំណែកច្រើនជាងមុននៅក្នុងវិស័យមួយចំនួន។
លោក Aquino បានសម្តែងការបារម្ភថាកិច្ចព្រមព្រៀង TPP មានបទដ្ឋាន ឬស្តង់ដារខ្ពស់ពេកដែលប្រទេសដែលចង់ចូលរួមពិបាកនឹងសម្រេចបានតាមការតម្រូវនេះ។
លោកថ្លែងនៅដើមសប្តាហ៍នេះថា៖ «ប្រសិនបើគោលគំនិតសំខាន់គឺចង់ពង្រីកវិសាលភាពពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិនោះ ការណ៍ដែល TPP មានលក្ខណៈរិតត្បិត និងមិនបើកចំហនេះ គឺផ្ទុយទាំងស្រុងទៅនឹងគោលបំណងចូលរួមក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ»។
ទាំងអ្នកគាំទ្រនិងអ្នកប្រឆាំងទៅនឹងកិច្ចព្រមព្រៀង TPP បានចាត់ទុក TPP ថាជាផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការទប់ទល់នឹងកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែខ្លាំងឡើងរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់។
លោកប្រធានាធិបតី Xi Jinping នៃប្រទេសចិនបានប្រើប្រាស់វេទិកា APEC នេះដើម្បីជំរុញឲ្យមានការជឿនលឿនថែមទៀតក្នុងការបង្កើតតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរីនៅអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក (Free Trade Area of the Asia-Pacific/FTAAP) ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មពហុភាគី។ លោកក៏បានរិះគន់ដោយប្រយោលថាកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ដែលផ្តួចផ្តើមដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនោះមានលក្ខណៈរិតត្បិត និងមិនបើកចំហ។
លោក Xi ថ្លែងថា៖ «យើងត្រូវលើកទឹកចិត្តឲ្យមានការចូលរួមស្មើភាពគ្នា និងមានការពិគ្រោះយ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មសេរីសម្រាប់គ្រប់គ្នាតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន»។
ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្លាឌីមៀរ ពូទីន (Vladimir Putin) ដែលមិនបានចូលរួមកិច្ចប្រជុំ APEC ទេនោះ ក៏បានសម្តែងការបារម្ភផងដែរពីរបៀបដែលកិច្ចព្រមព្រៀង TPP ត្រូវបានចរចាក្នុងលក្ខណៈលាក់កំបាំងក្រោមការដឹកនាំរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោក ពូទីន រិះគន់ថា៖ «លក្ខណៈស្ងាត់កំបាំងនៃកិច្ចព្រមព្រៀងដៃគូពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិក TPP មិនជួយអ្វីដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក»។
អ្នកតំណាងឲ្យលោកពូទីននៅក្នុងកិច្ចប្រជុំ APEC គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីរុស្ស៊ី Dmitry Medvedev បាននិយាយកាលពីថ្ងៃពុធថា ច្បាប់ទម្លាប់នៃពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិគួរត្រូវបានគេតាក់តែងឡើងក្នុងក្របខណ្ឌអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក គឺមិនមែនក្នុងក្របខណ្ឌនៃអង្គការក្នុងតំបន់ទេ។
អ្នកគាំទ្រកិច្ចព្រមព្រៀង TPP និយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ កំណត់ឲ្យមានបទដ្ឋានកម្រិតខ្ពស់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដែលនេះនឹងនាំឲ្យមានការបើកចំហសេដ្ឋកិច្ចជាងមុន បង្កើនការវិនិយោគ បង្កើតការងារ និងជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រទេសសមាជិក TPP បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយក្នុងសប្តាហ៍នេះ ដោយអះអាងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមួយនេះនឹងបង្កើត «គំរូពាណិជ្ជកម្មថ្មីនិងគួរឲ្យទាក់ទាញ» មួយដែលនឹងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងពង្រឹងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចនៃប្រទេសជាសមាជិករបស់ខ្លួន៕
ប្រែសម្រួលដោយ សឹង សុផាត