ក្រុមមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានបដិសេធថា គ្មានមូលដ្ឋានកងទ័ពចិននៅលើដែនដីកម្ពុជាដូចការផ្សព្វផ្សាយរបស់កាសែតអាមេរិក The Wall Street Journal ទេ ដោយសំអាងលើច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ តែក្រុមមន្ត្រីអាមេរិកវិញបានបញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើច្បាប់កម្ពុជាហាមមិនឲ្យមានវត្តមានកងទ័ពបរទេស ដូច្នេះកម្ពុជាត្រូវពន្យល់ជាសាធារណៈ និងតម្លាភាពផងដែរ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រសួងការពារប្រទេសអាមេរិកពុំបានបោះបង់ចោលការស្នើសុំឲ្យកម្ពុជាបកស្រាយប្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជាអំពីព័ត៌មានដែលនិយាយអំពីកងទ័ពជើងទឹកចិននៅលើទឹកដីកម្ពុជា ទោះកម្ពុជាបដិសេធ ដោយសំអាងលើច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជាថា មានការហាមប្រាមក្តី។
ថ្លែងប្រាប់ VOA ក្រោយពេលចូលរួមថ្លែងសុន្ទរកថានៅក្នុងវេទិកាការទូតនៃប្រទេសតំបន់ទន្លេមេគង្គដែលរៀបចំដោយមជ្ឈមណ្ឌល Meridian អន្តរជាតិនៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនកាលពីខែមុន លោកឧបការីរដ្ឋមន្ត្រីការពារប្រទេស រ៉ានដល ឆ្រៃវឺ (Randall Schriver) បានថ្លែងនៅមុនពេលកាសែតអាមេរិកដ៏ល្បីល្បាញ The Wall Street Journal បានផ្សព្វផ្សាយកាលពីថ្ងៃអាទិត្យពីការចុះហត្ថលខាសម្ងាត់រវាងចិននិងកម្ពុជាអំពីមូលដ្ឋានកងទ័ពចិនលើដែនសមុទ្រកម្ពុជាថា៖
«ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ថា ជាដំបូងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាហាមឃាត់មូលដ្ឋានយោធាបរទេសក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដូច្នេះរឿងនេះជារឿងដែលមេដឹកនាំនៅកម្ពុជាគឺលោក ហ៊ុន សែន និងមេដឹកនាំដទៃទៀតត្រូវពន្យល់ពលរដ្ឋកម្ពុជា»។
លោកបន្តថា ស.រ.អានិយាយនេះមិនមែនមានន័យថា រិះគន់ចិនចំពោះការពង្រឹងទំនាក់ទំនងក្នុងតំបន់ទេ។
«ខ្ញុំគិតថា ប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីៗនេះគឺថា ចិនអាចក្លាយជាអ្នកជញ្ជក់យកផលប្រយោជន៍ពីការអភិវឌ្ឍគម្រោងនេះក្នុងទំនាក់ទំនងជាឯកជន ហើយខ្ញុំគិតថា កម្ពុជានឹងមានភាពឆ្លាតវៃក្នុងការបន្តដំណើរការដោយប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះរឿងនេះ»។
លោកមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតនោះដែរទាក់ទងនឹងការជញ្ជក់យកផលប្រយោជន៍នេះ តែបើតាមក្រុមអ្នកវិភាគមួយចំនួនធ្លាប់បានអះអាងពីអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិននៅក្នុងប្រទេសខ្លះ ទាំងនៅអាស៊ី និងអាហ្វ្រិកផងដែរ ដែលបានជំពាក់បំណុលចិនយ៉ាងច្រើនហើយត្រូវផ្ទេរការគ្រប់គ្រងតំបន់សំខាន់ខ្លះដែលមានធនធាននានាដូចជា សេដ្ឋកិច្ច ឬរ៉ែព្រៃឈើក្នុងប្រទេសឲ្យចិនកាន់កាប់ឬវិនិយោគពេលគ្មានលុយសងបំណុលចិន។
ប្រទេសចិនដែលជាម្ចាស់ជំនួយធំបង្អស់និងជាអ្នកវិនិយោគធំជាងគេបង្អស់នៅកម្ពុជានៅឆ្នាំថ្មីៗនេះ បានរឹតចំណងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយកម្ពុជាឈានដល់ទំនាក់ទំនងខ្ពស់បំផុតហើយបានក្លាយជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ ដោយមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ឬគ្រប់វិស័យ ដែលហាក់ដូចជាប្រជែងឈ្នះសហរដ្ឋអាមេរិកហើយ ឥទ្ធិពលចិននេះធ្វើឲ្យមានក្តីបារម្ភសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់លើបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម សន្តិសុខ និងឥទ្ធិពលផ្សេងទៀត។
តាមរបាយការណ៍មួយរបស់កាសែត The Wall Street Journal បានរាយការណ៍មកថា ប្រទេសចិនបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងជាសម្ងាត់មួយដើម្បីអនុញាតឲ្យកងទ័ពរបស់ខ្លួនប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកកម្ពុជានៅជិតចិន ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងដំណើរការបង្កើនសមត្ថភាពយោធាខ្លួនក្នុងការពិនិត្យមើលពីឥទ្ធិពលយោធានៅជុំវិញពិភពលោក។ នេះបើតាមការអះអាងរបស់មន្ត្រីអាមេរិកាំងម្នាក់និងអ្នកពាក់ព័ន្ធខ្លះទៀតដែលធ្វើកិច្ចការរឿងនេះ តែមិនបានប្រាប់ឈ្មោះ។
កាសែត The Wall Street Journal ដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃអាទិត្យបានរាយការណ៍បន្ថែមថា កិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់នោះបានចុះហត្ថលេខាកាលពីនិទាឃរដូវកន្លងទៅ តែភាគីទាំងពីរមិនទាន់បានបញ្ចេញឲ្យដឹងជាសាធារណៈនៅឡើយទេ។ កិច្ចព្រមព្រៀងនោះគឺ កម្ពុជាផ្តល់ឲ្យភាគីចិននូវសិទ្ធិផ្តាច់មុខ ធ្វើជាមូលដ្ឋានទាហានជើងទឹកចិនមួយផ្នែកនៅឈូងសមុទ្រខ្មែរគឺ រាម និងនៅជិតព្រលានយន្តហោះធំមួយដែលកសាងដោយចិន។ គេគ្មានឃើញការបញ្ជាក់ពីព័ត៌មានលម្អិតទេ តែបើតាមកាសែត The Wall Street Journal បានបញ្ជាក់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងជាសេចក្តីព្រាងដែលមន្ត្រីអាមេរិកដដែលនោះបានឃើញគឺ នឹងអនុញាតឲ្យចិនប្រើជាមូលដ្ឋានយោធារយ:ពេល៣០ឆ្នាំ ដាក់ទ័ព ដាក់គ្រឿងសព្វាវុធ កន្លែងចតនាវាជាដើម។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន និងកម្ពុជាបានផ្លាស់ប្តូរលិខិតជាផ្លូវការអំពីរឿងនេះ ដោយភាគីកម្ពុជា និងមន្ត្រីរបស់ខ្លួនបដិសេធព័ត៌មានអំពីមូលដ្ឋានយោធាជើងទឹកចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានេះ ក្រោយពីសហរដ្ឋអាមេរិក បានចោទជាសំណួរ និងបង្ហាញពីក្តីបារម្ភ។ មេដឹកនាំកំពូលៗ និងមន្ត្រីយោធាកំពូលៗកម្ពុជាបដិសេធជាសាធារណៈអំពីក្តីបារម្ភរបស់អាមេរិក ដោយបញ្ជាក់ថាកម្ពុជាជារដ្ឋឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ ហើយច្បាប់ កំពូលរបស់ប្រទេសគឺច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួនមិនអនុញាតឲ្យមានមូលដ្ឋានយោធាបរទេសនៅលើទឹកដីខ្លួនឡើយ។
កាសែត The Wall Street Journal បានរាយការណ៍ដែរថា ប្រសិនបើចិនមានមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកនៅក្នុងឈូងសមុទ្រប្រទេសកម្ពុជា នោះចិននឹងមានឥទ្ធិពលខ្លាំងឡើងចំពោះបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច និងមានប្រៀបលើដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលកំពុងមានវិវាទជាមួយប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ាន។
កាលពីថ្ងៃចន្ទ អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី Emily V Zeeberg បានផ្ញើសារអេឡិចត្រូនិកមកកាន់ VOA ដោយបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភ «អំពីវត្តមានយោធាបរទេសនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាដោយថា វាអាច «គំរាមកំហែងដល់ទំនាក់ទំនង និងភាពជាកណ្តាលរបស់កម្ពុជាក្នុងនាមជាប្រទេសក្នុងអាស៊ាន»។
ស្ថានទូតអាមេរិកកំពុងតាមដានព័ត៌មានតាមបណ្តាញផ្សព្វផ្សាយនានាដែលថាមានកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់អំពីសម្ព័ន្ធភាពយោធារវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសចិននេះដោយអំពាវនាវដល់ប្រទេសកម្ពុជាឲ្យមានតម្លាភាពពេញលេញអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាណាមួយជាមួយប្រទេសចិន។
អ្នកស្រី Emily V Zeeberg បានសរសេរសារក្នុងន័យដើមដូច្នេះថា៖ «យើងសូមអំពាវនាវដល់អ្នកដឹកនាំកម្ពុជាឲ្យគោរពការប្តេជ្ញានៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួនចំពោះមុខប្រជាជនរបស់ខ្លួនក្នុងការគោរពនយោបាយការបរទេសឯករាជ្យ ការពារឯករាជ្យភាពនិងអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនសម្រាប់ប្រជាជនជំនាន់ក្រោយ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទាំងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផ្សេងទៀត ជាពិសេសលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបដិសេធ ដាច់ខាតចំពោះព័ត៌មានអំពីវត្តមានមូលដ្ឋានកងទ័ពចិនដោយអះអាងថា៖
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃចន្ទនេះបានអះអាងថា «គ្មានរឿងបែបនោះកើតឡើងទេ»។
លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវស្រង់សម្តីដោយសារព័ត៌មាន Fresh News ថា «នេះជាព័ត៌មានប្រឌិតដ៏អាក្រក់បំផុតប្រឆាំងជាមួយកម្ពុជា»។ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរបានរំឭកឡើងវិញថា វត្តមាននៃមូលដ្ឋានយោធាបរទេសនៅកម្ពុជានឹងប្រឆាំងនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេស។
លោក ហ៊ុន សែន បានគូសបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាមិនដែលបានធ្វើការពិភាក្សាណាមួយជាមួយប្រទេសចិន អំពីការដាក់មូលដ្ឋានកងទ័ពចិននៅក្នុងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជានោះទេ។ ជាងនេះទៅទៀតលោកក៏បានទទូចឲ្យឈប់មានការប្រើប្រាស់ «ព័ត៌មានក្លែងបន្លំអំពីវត្តមានកងទ័ពចិនលើទឹកដីកម្ពុជា» ដើម្បីប្រឆាំងនឹងកម្ពុជា។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រសួងការបរទេសចិនវិញមិនបានបដិសេធថា មាន ឬមិនមានកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ស្តីពីមូលដ្ឋានយោធាជើងទឹកចិននៅប្រទេសកម្ពុជាទេ ដោយគ្រាន់តែបញ្ជាក់ថា ចិនមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទូលំទូលាយជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហើយអ្វីៗធ្វើឡើងដោយបើកចំហ។
លោក Geng Shuang អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិន បានឆ្លើយពង្វាងសំណួរ អ្នកសារព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃចន្ទ អំពីវត្តមានយោធាជើងទឹកចិន និងកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់នៃប្រទេសទាំងពីរថា៖
«តាមខ្ញុំដឹង គឺភាគីកម្ពុជាបានបដិសេធរឿងនេះ។ ក្នុងនាមជាប្រទេសជិតខាងល្អជា ប្រពៃណី ប្រទេសចិននិងកម្ពុជាមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្រប់វិស័យ។ កិច្ចសហ ប្រតិបត្តិការរបស់យើងគឺបើកចំហរ មានតម្លាភាព ស្មើភាពនិងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ ទៅវិញទៅមក។ យើងសង្ឃឹមថា រឿងនេះមិនត្រូវបានគេបកស្រាយហួសហេតុពេកទេ»។
នៅពេលដែលអ្នកសារព័ត៌មានសួរបន្ថែមចំៗថា តើចិនក៏បដិសេធដូចកម្ពុជាដែរទេ លោក Geng Shuang ឆ្លើយដដែលថា «យើងសង្ឃឹមថា ភាគីពាក់ព័ន្ធនឹងមិនបកស្រាយហួសហេតុពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការធម្មតារវាងចិននិងកម្ពុជាទេ»។
ថ្លែងប្រាប់ VOA នៅក្រោយពីលោកចូលរួមថ្លែងសុន្ទរកថាក្នុងកម្មវិធីកិច្ចការអាស៊ានចំពោះអាមេរិក និងកិច្ចការអាមេរិកចំពោះអាស៊ាននៅឯរដ្ឋសភាកាលពីថ្ងៃអង្គារ លោក ថេត យូហូ (Ted Yoho) សមាជិករដ្ឋសភានៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋមកពីរដ្ឋ Florida ដែលបានស្នើច្បាប់ស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ហៅថា H.R 526 ដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មលើមន្ត្រីកម្ពុជាដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនោះ បានបញ្ជាក់ពីការមិនពេញចិត្តរបស់លោកចំពោះព័ត៌មានអំពីវត្តមានយោធាចិន នៅកម្ពុជា។
«ខ្ញុំគិតថា ប្លុកអាស៊ានទាំងមូលនិងប្រទេសនានាត្រូវតែព្រួយបារម្ភអំពីបញ្ហាមូលដ្ឋាន យោធាជើងទឹកចិននៅកម្ពុជា។ ម្តងទៀតរឿងនេះគឺជា រឿងដូចជាកលល្បិចបោកប្រាស់ដែលចិនកំពុងធ្វើ ហើយជារឿងនាំភាពអាប់ឱនដល់ប្រជាជនចិន»។
លោក ថេត យូហូ បានបញ្ជាក់ថា ចិនតែងចោទប្រកាន់សហរដ្ឋអាមេរិកពីសកម្មភាពរករឿងចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលបង្កឲ្យបញ្ហានេះកើតឡើង។ តែលោក ពន្យល់ថាសហរដ្ឋអាមេរិកមិនបានរករឿងចិនទេ ហើយវត្តមានកងទ័ពអាមេរិកនៅក្នុងតំបន់គឺ មានជាយូរមកហើយ។
«យើងបានធ្វើកិច្ចការនេះយ៉ាងច្បាស់លាស់តាំងពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២មកម្ល៉េះ។ អ្វីដែលផ្លាស់ប្តូរគឺអាកប្បកិរិយារំលោភបំពានរបស់ចិន។ លោកអ្នកដឹងទេនៅពេលចិនប្រជែងរឿងដែនអធិបតេយ្យនៃប្រទេសនានាដូចជា ព្រុយណេ ហ្វីលីពីន ឬប្រទេសឯទៀតដូចជា វៀតណាម គឺថា ចិនមិនគោរពច្បាប់អន្តរជាតិ ឬសវនាការតុលាការ ឬការសម្រេចរបស់តុលាការអន្តរជាតិទេ។ ចិនបាននាំមកនូវភាពអាម៉ាសដល់ប្រទេសខ្លួន ហើយធ្វើឲ្យគេមានទំនុកចិត្តតិចជាងមុនទៅលើចិន»។
លោកក៏បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖
«ម្តងទៀត គោលបំណងរបស់យើងគឺ មិនមែនមិនទទួលស្គាល់ជោគជ័យរបស់ចិនទេ តែនោះគឺជាអ្វីដែលពិភពលោកត្រូវអបអរសាទរ តែក៏មិនត្រូវធ្វើឲ្យអន្តរាយដល់ប្រទេសដទៃដែរ»។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុករបស់ដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងអ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយមួយចំនួនបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនចំៗថា បានប្រឌិតរឿងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើង ទឹកចិននៅសមុទ្ររាមដែលនៅជិតកោះត្រល់របស់កម្ពុជា ហើយស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់វៀតណាមពេលនេះ៕
