អ្នកស្រីរាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បានបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីដែលមានរយៈពេល១១ថ្ងៃកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍។ ក្នុងថ្ងៃបិទបញ្ចប់ទស្សនកិច្ចនេះ អ្នកស្រីបានធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មាន ដែលអ្នកស្រីបានធ្វើការកត់សម្គាល់ជាចម្បងទៅលើ វិថីរបស់កម្ពុជាក្នុងការសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា អ្នកស្រីរ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទទួលខុសត្រូវក្នុងកិច្ចការងាររបស់ខ្លួន និងការបើកចំហរឲ្យមានការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងការធ្វើសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ដែលជាផ្នែកដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងការធានាបានអភិបាលកិច្ចល្អនិងការសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
អ្នកជំនាញខាងសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ក៏នៅតែទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាល ធានាបាននូវការគោរពបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សនានា ដែលអ្នកស្រីយល់ថា អាចជួយឲ្យកម្ពុជារក្សាបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ដែលគេស្គាល់ថា «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ហៅកាត់ថា (EBA) របស់សហភាពអឺរ៉ុប។
ការអំពាវនាវរបស់អ្នកជំនាញខាងសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ កើតមានឡើង ក្នុងសន្និសីទព័ត៌មាននាទីក្រុងភ្នំពេញនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ដើម្បីបិទបញ្ចប់ដំណើរទស្សកិច្ចរបស់អ្នកស្រីដែលមានរយៈពេល១១ថ្ងៃនៅកម្ពុជា។
អ្នកស្រីស្មីត បានប្រាប់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានថា ចំពោះបេសកកម្មរបស់អ្នកស្រីលើកនេះ គឺអ្នកស្រីបានផ្តោតលើការធ្វើមូលដ្ឋានរូបនីយកម្មនៃគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ទី១៦ ស្តីពី «សន្តិភាព យុត្តិធម៌ និងស្ថាប័នរឹងមំា»។ ជាមួយនឹងការកសាងមូលដ្ឋានរូបនីយកម្មនេះ អ្នកស្រីក៏បានលើកឡើងអំពីសារៈសំខាន់នៃអភិបាលកិច្ចល្អ ដែលនឹងរួមចំណែកដល់ការធ្វើឲ្យយុទ្ធសាស្ត្រចតុកោណដំណាក់កាលទី៤ របស់រដ្ឋាភិបាលទទួលបានជោគជ័យ។
អ្នកស្រីបានពន្យល់ថា អភិបាលកិច្ចល្អតម្រូវឲ្យមាននូវស្ថាប័នរឹងមាំ និងបើកទូលាយហើយដំណើរការស្របតាមគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស ដែលរួមមាន សិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មាន តម្លាភាពការចូលរួមជាសាធារណៈក្នុងការធ្វើ សេចក្តីសម្រេចចិត្ត និងគណនេយ្យភាពរបស់មន្រ្តីសាធារណៈ និងមន្រ្តីរាជការ ការទទួលបានយុត្តិធម៌ ដោយមានការគាំទ្រពីសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការងារយ៉ាងរស់រវើក ប្រកបដោយសេរីភាពនិងនវានុវត្តន៍។
បន្ថែមលើនោះ ដើម្បីកម្ពុជាសម្រេចបានចក្ខុវិស័យប្រែក្លាយទៅជាប្រទេសដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់នៅត្រឹមឆ្នាំឆ្នាំ២០៥០ ការសិក្សានានាបង្ហាញថាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចត្រូវមានបរិយាបន្ន និងសមធម៌ច្រើនថែមទៀត ដើម្បីជាប្រយោជន៍នៃការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។
អ្នកស្រីបន្តថា ការណ៍នេះមានន័យថា «មិនមានមនុស្សណាម្នាក់ត្រូវបានគេទុកចោលឡើយ» ដោយក្នុងនោះរួមទាំង ស្រ្តី អ្នកក្រីក្រ អ្នកដែលស្ថិតជិតបន្ទាត់ក្រីក្រ អ្នកដែលមិនមានភាពជាតំណាង និងអ្នកមិនត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងសង្គម និងអ្នកទាំងឡាយដែលរស់នៅក្នុងស្ថានភាពងាយរងគ្រោះ។
ក្នុងពេលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតលើគន្លងនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនប្រកបដោយចីរភាពនោះ អ្នកស្រីស្មីតយល់ថា រដ្ឋាភិបាលត្រូវកសាងស្ថាប័ន និងធនធានមនុស្ស ដែលមានសមត្ថិភាព បំពេញការងារជំនាញចាំបាច់បម្រើសាធារណៈជន ឈរលើគោលការណ៍នៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបន្តលើវិថីនៃការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាពរបស់ខ្លួន រដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការងារដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ កសាងស្ថាប័នដែលឆ្លើយតបទៅនឹងសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងកសាងមនុស្សដែលមានជំនាញចាំបាច់ ហើយដែលអាចមានសំឡេង និងអាចចូលរួមយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងការអភិវឌ្ឍ និងក្នុងសង្គម។ នេះមានន័យថា យើងត្រូវតែរក្សាសិទ្ធិមនុស្សជាចំណុចស្នូលដ៏សំខាន់នៃយុទ្ធសាស្ត្រជាតិសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព និងសន្តិភាពស្ថិតស្ថេរយូរអង្វែង»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងភាពប្រទាំងប្រទើសរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុប លើការដើរថយក្រោយនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការធ្លាក់ចុះនៃការគោរពសិទ្ធមនុស្សនោះ អ្នកស្រីបានឆ្លើយទៅនឹងសំណួរមួយចំនួនរបស់អ្នកកាសែតអំពីបញ្ហានេះថា កម្ពុជាត្រូវតែធានាឲ្យបាននូវបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាគ្រឹះសំខាន់នៃការទទួលបានប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ របស់សហភាពអឺរ៉ុប។ អ្នកស្រីយល់ថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ មានការពាក់ព័ន្ធគ្នាដែរ នឹងការប្តេជ្ញារបស់កម្ពុជា ដើម្បីសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
«ហេតុដូច្នេះដំណើរការទាំងអស់នេះ ពិតជាមានចំណងពាក់ព័ន្ធគ្នាច្រើន ប៉ុន្តែជាដំណើរការ ដែលខុសប្លែកគ្នាខ្លាំង។ មួយគឺអង្គការសហប្រជាជាតិ។ បន្ទាប់មកទៀតនោះ គឺប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានផែនការខ្លួនឯងដើម្បីបំពេញគោលដៅនានា។ មួយវិញទៀត គឺការសម្រេចចិត្តខាងពាណិជ្ជកម្ម និងពន្ធគយ ដោយអង្គការអន្តរជាតិមួយ គឺសហភាពអឺរ៉ុប រួមទាំងលក្ខខណ្ឌៈសម្បត្តិនានា ដែលគេយកមកពិចារណាសម្រាប់ការសម្រេចចិត្ត ថាត្រូវរក្សាទុក ឬក៏ព្យួរចោលកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនោះ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថ្លែងថា កម្ពុជាធ្វើកិច្ចការជាច្រើនរួចមកហើយដើម្បីរក្សាបាននូវការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចមួយប្រកបដោយចីរភាព ដែលបានទាញការគាំទ្រជាច្រើនពីអ្នកបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដាកន្លងទៅនោះ។
លោកថ្លែងថា៖
«អ្វីដែលជាលទ្ធផល គឺប្រជាពលរដ្ឋ៨០ប្លាយភាគរយ ចេញទៅបោះឆ្នោត ទោះបីជាលោកស្រីហ្នឹងដាក់សម្ពាធយ៉ាងណាក៏ដោយ។ លទ្ធផលដែលបង្ហាញពីការពេញចិត្ត ហើយនិងការគាំទ្រនៃចំណាត់ការរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងអាណត្តិទីប្រាំ គេបានបោះឆ្នោត ជូនដល់សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោហ៊ុន សែនក្នុងអាណត្តិថ្មីនេះទៀត អាណត្តិទីប្រាំមួយ។ ដូច្នេះចម្លើយទាំងអស់ហ្នឹងគឺពេញគ្រប់គ្រាន់ សម្រាប់លោកស្រីរ៉ូណា ស្មីត»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលរូបនេះ ក៏មិនទាន់អាចឲ្យដឹងផងដែរថា តើការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBAនោះ អាចនឹងមានផលមិនល្អ ឬយ៉ាងណា មកលើផែនការរបស់កម្ពុជាក្នុងការសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចីរភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍បញ្ជាក់ថា៖
«ក៏ប៉ុន្តែអ្វី EBA ដែលគេកំពុងជជែកគ្នា ដោយសារកំណើនចំណូលរបស់មហាជនរបស់យើង វាកើនដល់ជិត១៥០០ ដូច្នេះលក្ខខណ្ឌហ្នឹង យើងត្រូវតែចាកចេញពីចំណុច កញ្ចប់មួយចំនួនរបស់ EBA នេះឯង។ ក៏ប៉ុន្តែរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងនាមជាដៃគូជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប យើងកំពុងតែចរចាជជែកគ្នា នៅក្នុងសាច់រឿងហ្នឹង សួរថាវាប៉ះពាល់អី វាមិនទាន់ដឹងទេ ក្នុងការប៉ះពាល់នោះ ព្រោះប៉ះពាល់ដែលខ្លាំងបំផុតដែលយើងធ្វើព្យាករណ៍បានហ្នឹងគឺការត្រូវបង់ពន្ធ ការបង់ៗ។ពន្ធហ្នឹងមិនតម្រូវឲ្យយើងបង់ពន្ធ១០០ភាគរយទេ ហើយអ្វី EBA ហ្នឹងគ្រាន់តែជាទិសដៅ នៃការប្រើប្រាស់ក្នុងកិច្ចធ្វើនយោបាយប្រឆាំងជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលបាទ»។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីនាគ្រានេះ អ្នកស្រីរ៉ូណា ស្មីត អ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ក៏បានស្វះស្វែងជួបលោកកឹម សុខាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយចោលកាលពីឆ្នាំមុនផងដែរ ទៅតាមការស្នើសុំរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
ក៏ប៉ុន្តែអ្នកស្រី បានប្រាប់សន្និសីទព័ត៌មានដដែលនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថា អ្នកស្រីត្រូវបានបដិសេធ ម្តងទៀត ក្នុងចូលជួបជនដែលត្រូវដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការឃុំខ្លួន ជាពិសេសនៅក្នុងឱកាសនេះគឺ លោក កឹម សុខា ដែលបច្ចុប្បន្នគាត់កំពុងស្ថិតក្នុងការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ ក្រោមការត្រួតពិនិត្យតាមផ្លូវតុលាការ។ យ៉ាងណាក៏ដោយអ្នកស្រី បានរំលឹករដ្ឋាភិបាលពីការពិភាក្សាលើកមុនៗថាក្នុងនាមជា អ្នកជំនាញឯករាជ្យមួយរូប ដែលតែងតាំងដោយក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ អ្នកស្រីគួរតែត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលជួបជាលក្ខណៈឯកជនជាមួយជនទាំងឡាយដែលត្រូវដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការឃុំខ្លួន។
អ្នកស្រីបានអំពាវនាវឲ្យមានការដោះលែងលោកកឹម សុខា ពីការឃុំឃាំងដ៏រឹតត្បិត និងបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតឲ្យបានឆាប់នៅក្នុងសំណុំរឿងរបស់គាត់។ អ្នកស្រីក៏បានសំដែងការព្រួយបារម្ភអំពីបទចោទ ដែលនៅបន្តធ្វើឡើងប្រឆាំងនឹងអតីតអ្នកកាសែតវិទ្យុអាស៊ីសេរី។ អ្នកស្រីក៏អំពាវនាវឲ្យមានការលើកលែងការផ្តន្ទាទោសដល់អ្នកស្រីទេព វន្នី និងមន្ត្រីអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកនិងអតីតបុគ្គលិកនៃអង្គការនះ។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ អ្នកស្រីស្មីតក៏បានជួបក្រុមមន្ត្រីកម្ពុជាជាច្រើនរូប រូមមានរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃលោកស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីកស្រួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុលោកអូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដីលោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌លោក អង្គវង្ស វឌ្ឍនា និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងព័ត៌មានលោក ខៀវ កាញារីទ្ធ។
ក្រៅពីលើកឡើងអំពីបញ្ហានានា ដែលមានទំនាក់ទំនងដល់ការសម្រេចបានគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ប្រកបដោយចរីភាពរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិនោះ អ្នកស្រីបានអំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាលកែលម្អនូវ មធ្យោបាយទាំងឡាយដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាសិទ្ធិដីធ្លីដ៍ស្មុគស្មាញ តាមរយៈអភិក្រមគ្រប់ជ្រុងជ្រុង និងប្រកបដោយតម្លាភាព និងភាពត្រឹមត្រូវ ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទដីធ្លី និងការតាំងទីលំនៅ។ មានតែតាមរយៈមធ្យោបាយនេះទេ ទើបគ្មាននរណាម្នាក់ត្រូវបានគេបោះបង់ចោលឡើយ។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អ្នកស្រីកាលពីពេលមុនៗមកនោះ អ្នកស្រី ស្មីត តែងតែបានលើកឡើងពីការបារម្ភរបស់អ្នកស្រីចំពោះការបន្តធ្លាក់ចុះនូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលំហសេរីភាពដែលកាន់តែរួញទៅនៅប្រទេសកម្ពុជា។
នាអំឡុងពេលទស្សនកិច្ចចុងក្រោយនៅកម្ពុជា នាដើមឆ្នាំ២០១៨នេះ អ្នកស្រី ស្មីត បានលើកឡើងថា «ប្រទេសកម្ពុជាបានមកដល់ផ្លូវបំបែកហើយ» និងបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តម្កល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាធំ ដែលជាគ្រឹះមូលដ្ឋាននៃការរក្សាឲ្យបានសន្តិភាព ស្ថិរភាព និងការអភិវឌ្ឍន៍ យូរអង្វែង។
អ្នកស្រី បានកត់សម្គាល់យ៉ាងដូច្នេះ នៅក្រោយការរំលាយ និងការបែងចែកអាសនៈជាតំណាងនៅសភា និងនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលទទួលបានការគាំទ្រពីអ្នកបោះឆ្នោត ជាង៤១ភាគរយក្នុងការបោះឆ្នោតពីរលើកចុងក្រោយគឺការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៣ និងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ ក៏ដូចជា ការហាមឃាត់សមាជិក១១៨រូប នៃគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនឲ្យធ្វើសកម្មភាពនយោបាយសម្រាប់រយៈពេលប្រាំឆ្នាំ។
នាពេលធ្វើទស្សនកិច្ចចុងក្រោយនៅកម្ពុជាដដែលនោះ អ្នកស្រី បានស្នើឡើងវិញដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យស្តាលំហសម្រាប់ឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់រូប អាចអនុវត្តសិទ្ធិឈរឈ្មោះ ឲ្យគេបោះឆ្នោតឡើងវិញដោយគ្មានសេចក្ដីភ័យខ្លាច ឬការបំភិតបំភ័យ ហើយក៏បានអំពាវនាវផងដែរ ឲ្យមានការពិចារណាឡើងវិញជាបន្ទាន់មួយ ទៅលើបម្រាមជាទូទៅដែលហាមឃាត់តួអង្គនយោបាយទាំង១១៨រូបនោះ៕
