ដោយ Anita Powell
ប្រែសម្រួលដោយ ឃួន ធារ៉ា
រដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រិកខាងត្បូងបានស្នើសុំឱ្យមានការបង្កើតប្រព័ន្ធច្បាប់ដាច់ដោយឡែកមួយសម្រាប់ពលរដ្ឋស្បែកខ្មៅនៅតាមជនបទចំនួន១៧លាននាក់។ ក្រុមអ្នកគាំទ្រនិយាយថា សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះទទួលស្គាល់ពីសារសំខាន់នៃទំនៀមទម្លាប់និងការដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណី ប៉ុន្តែក្រុមអ្នករិះគន់និយាយថា សំណើនេះបានរំឮកឡើងវិញអំពីច្បាប់ក្នុងសម័យអាផាថេដ (Apartheid)។
រដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រិកខាងត្បូងកំពុងតែពិចារណាសេចក្តីព្រាងច្បាប់ដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះដែលក្រុមអ្នករិះគន់និយាយថានេះជាការរំឮកដល់ច្បាប់ក្នុងសម័យអាផាថេដប្រកបដោយការស្អប់ខ្ពើម ហើយមិនស្របទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងអយុត្តិធម៌សម្រាប់ស្ត្រីទៀតផង។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីតុលាការប្រពៃណីនេះនឹងបង្កើតឱ្យមានប្រព័ន្ធច្បាប់ដាច់ដោយឡែកមួយសម្រាប់ជនជាតិអាហ្វ្រិកខាងត្បូងចំនួន១៧លាននាក់ ដែលរស់នៅតំបន់ជនបទ។ រាល់អ្នកដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារប្រព័ន្ធនេះ គឺជាជនជាតិស្បែកខ្មៅហើយភាគច្រើនជាជនក្រីក្រ។
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះកំពុងឆ្លងកាត់អជ្ញាធរខេត្ត បន្ទាប់ពីសវនាការអស់រយៈពេលជាច្រើនខែកន្លងមក ដែលពលរដ្ឋមូលដ្ឋានបានសម្តែងការជំទាស់យ៉ាងខ្លាំងក្លា។
ក្រុមអ្នកគាំទ្រសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះនិយាយថា សេចក្តីព្រាងនេះនឹងជួយទប់ស្កាត់ជម្លោះនិងរក្សាបាននូវភាពសុខដុមនៅក្នុងសហគមន៍។ តុលាការប្រពៃណីនេះ អាចជួយបន្ធូរសម្ពាធដល់ប្រព័ន្ធតុលាការដែលទទួលបន្ទុកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ និងគួរតែផ្តល់ដំណោះស្រាយដ៏ឆាប់រហ័សជាងមុន ស្របពេលដែលមានការគោរពទំនៀមទម្លាប់នៅតាមមូលដ្ឋាន។
សេចក្តីព្រាងនេះគឺជាការរំឮកឡើងវិញអំពីក្រឹត្យច្បាប់រដ្ឋាបាលសម្រាប់ជនជាតិស្បែកខ្មៅលេខ៣៨ កាលពីឆ្នាំ១៩២៧។ ដូចដែលចំណងជើងក្រឹត្យច្បាប់នោះបានបង្ហាញគឺថា ច្បាប់ចាស់នោះបានចាត់ទុកពលរដ្ឋស្បែកខ្មៅ ថាជាពលរដ្ឋវណ្ណៈទីពីរ ហើយបានដាក់បង្ខំឱ្យអនុវត្តជំនឿបែបនោះដោយឥទ្ធិពលផ្លូវច្បាប់ តាមរយៈដាក់ពួកគេឱ្យស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកមេដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណីនេះតែម្តង។
ដូចច្បាប់ចាស់ដែរច្បាប់ថ្មីនេះនឹងបង្កើតប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលគ្រប់គ្រងដោយពួកមេដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណីនិងគោរពតាមការអនុវត្តតាមបែបប្រពៃណីដែរ។
ចុងចោទក្នុងតុលាការប្រពៃណីនេះ មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យមានមេធាវីនោះទេ។ មេដឹកនាំតុលាការអាចកាត់ទោសចុងចោទឲ្យធ្វើការដោយបង្ខំ។ គ្មានអ្នកណាម្នាក់អាចបដិសេដបានឡើយ។
លោកស្រី ស៊ីឌីសូ ម៉ូនីស៊ី វីកស៍ (SindisoMnisi Weeks) មកពីអង្គភាពស្រាវជ្រាវច្បាប់ ពូជសាសន៍ និងយ៉ែនឌ័រ នៃសាកលវិទ្យាល័យខេបថោន (University of Cape Town's Law, Race and Gender Research Unit) ថ្លែងថាសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះមានភាពខុសឆ្គង។
«សេចក្តីព្រាងនេះមិនស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ ពីព្រោះសេចក្តីព្រាងនេះមិនបានការពារសិទ្ធិស្ត្រីឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ទេ ហើយវាមិនអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជ្រើសរើសថាតើពួកគេចង់ឱ្យជម្លោះរបស់ខ្លួនដោះស្រាយនៅក្រោមការអនុវត្តនិងច្បាប់ប្រពៃណីដែរឬយ៉ាងណា ដែលនៅក្រោមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាអ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋត្រូវទទួលបានសិទ្ធិនេះ។ វាមិនអនុញ្ញាតឱ្យពលរដ្ឋ ត្រូវបានតំណាងដោយមេធាវីរបស់ខ្លួនទេ ប្រសិនបើពួកគេជ្រើសរើស ហើយជាទូទៅ វាផ្ទុយទៅនឹងច្បាប់ប្រពៃណី ទាក់ទងទៅនឹងការពិតដែលថាច្បាប់ប្រពៃណីនេះជាដំណើរការប្រកបដោយការចូលរួម ហើយសេចក្តីព្រាងនេះជាដំណើរការគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅក្នុងការដំណោះស្រាយជម្លោះ។»
លោកស្រីនិយាយថា មេដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណីភាគច្រើនលើសលុបសុទ្ធតែជាបុរស។ ក្នុងអំឡុងពេលសវនាការលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ មានស្ត្រីជាច្រើននាក់បានត្អូញត្អែរថា ពួកគេត្រូវបានប្រាប់ថា ពួកគេមិនអាចឈ្នះក្តីនៅក្នុងតុលាការប្រពៃណីបានទេ ដោយសារវានឹងលើកទឹកចិត្តឱ្យស្ត្រី«លែងមានការគោរព»។
«ដោយសារតែតាមធម្មតា តុលាការនេះមានសមាសភាពមនុស្សបុរសវ័យចំណាស់ តុលាការទាំងនោះទំនងមិនមានសមាណចិត្តអាណិតអាសូរខ្លាំងចំពោះការព្រួយបារម្ភរបស់ស្ត្រីនិងកុមារទេ។ ហើយតាមពិត នៅក្នុងជម្លោះគ្រួសារវិញ ជារឿយៗ ពួកគេមាននិន្នាការគាំទ្រខាងបុរសជាងខាងស្ត្រី។ ហើយជាការពិតណាស់ នេះជាព្រួយបារម្ភជាក់ស្តែង នៅពេលដែលវាពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាដូចជាអំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារ ឬក៏សិទ្ធិទទួលបានដីនិងមរតករបស់ស្ត្រីនិងជម្លោះស្តីពីអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាដើម។»
លោក អ៊ីហ្គាម៉ូឡា អ៊ីគូណា មកពីក្រសួងអភិបាលកិច្ចសហការនិងកិច្ចការប្រពៃណី និយាយថាអ្នកដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណីគាំទ្រសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ពីព្រោះសេចក្តីព្រាងនេះទទួលស្គាល់តួនាទីដ៏មានតម្លៃដែលពួកគេមាននៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ។
មេដឹកនាំប្រពៃណីមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងព្រមទាំងទទួលបានគោរពទៀតផង។
«នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ជាទូទៅ អ្នកឃើញមានស្ថាប័នសម្រាប់ការដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណីដែលធ្លាប់មាននៅទីនេះ អស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយ។ ហើយប្រសិនបើអ្នកនិយាយអំពីសហគមន៍ប្រពៃណីក្នុងប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង...ការដឹកនាំតាមបែបប្រពៃណី គឺជាផ្នែកមួយនៃការវិវត្តរបស់សហគមន៍ទាំងនោះ សូម្បីតែជាផ្នែកមួយនៃភាពទទៃពីគ្នារបស់ពួកគេក៏ដោយ។ សហគមន៍ផ្សេងៗគ្នា មានរបៀបរបបនិងប្រពៃណីរបស់ពួកគេផ្ទាល់ ដែលអាចថែរក្សាទុកបាន និងត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយមានការអនុញ្ញាតពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ចូរចងចាំថាសហគមន៍ប្រពៃណីក៏មានមធ្យោបាយដោះស្រាយជម្លោះរបស់ខ្លួនក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេដែរ។»
លោក ម៉ូនីស៊ី វីកស៍ និយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋមិនចាំបាច់មានការគោរពរួមគ្នាទេ។
«ក្រុមប្រឹក្សាខេត្តថ្នាក់ជាតិគួរតែទទួលស្គាល់ថា បន្ទាប់ពីការពិគ្រោះយោបល់ចំនួនពីរដង ដែលបានផ្តល់លទ្ធផលដ៏ជាក់លាក់មួយ ស្តីពីថាតើប្រជាពលរដ្ឋមានអារម្មណ៍យ៉ាងដូចម្តេចចំពោះសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ ហើយបញ្ហានានាដែលមានក្នុងពង្រាងច្បាប់នោះ និងបញ្ហាដែលសេចក្តីព្រាងនេះនឹងបន្សល់ទុកសម្រាប់សហគមន៍ជនបទ។ ពួកគេគួរតែបោះបង់សេចក្តីព្រាងនេះទាំងស្រុង ហើយចាប់ផ្តើមជាថ្មីក្នុងការធ្វើពង្រាងច្បាប់ថ្មីមួយដែលផ្អែកលើសម្លេងរបស់ពលរដ្ឋធម្មតានៅតាមជនបទ ដែលនឹងឆ្លើយតបតាមសេចក្តីត្រូវការដែលពលរដ្ឋជនបទបានសម្តែងមតិ។»
សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះកំពុងបានធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាពជាច្រើនខែមកនេះ។ ប៉ុន្តែព្រឹត្តិការណ៍កាលពីពេលថ្មីៗនេះ នៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង អាចផ្តល់កំណើតថ្មីដល់សេចក្តីព្រាងនេះ។ លោកប្រធានាធិបតី ចាខប់ ហ្សូម៉ា (Jacob Zuma) បានធ្វើការវាយប្រហារបែបនយោបាយមួយ បន្ទាប់ពីមានកុបកម្មដ៏ហិង្សាជាច្រើនខែកន្លងមក។
គណបក្សសមាជជាតិអាហ្វ្រិក (African National Congress) ដែលកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច ប្រឈមនឹងសន្និបាតគណបក្សប្រកបដោយការតិះទៀនមួយនៅខែធ្នូនេះ ដែលក្នុងនោះពួកគេនឹងជ្រើសរើសមេដឹកនាំ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ។
គណបក្សសមាជជាតិអាហ្វ្រិក បានទទួលជ័យជម្នះ សម្រាប់រាល់ការបោះឆ្នោតសំខាន់ៗតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤មកម៉្លេះ។ បេក្ខជនរបស់ពួកគេនឹងក្លាយជាអ្នកស្នងតំណែងប្រធានាធិបតីយ៉ាងជាក់ច្បាស់។ ប៉ុន្តែគណបក្សនេះនៅតែត្រូវការអ្នកទៅបោះឆ្នោត ជាពិសេសនៅតាមតំបន់ជនបទ។ បញ្ហានេះបានលើកកម្ពស់ឋាន
ៈមេដឹកនាំមូលដ្ឋាន ឲ្យមានតួនាទីធ្វើការសម្រេចចិត្តជ្រើសរើសបេក្ខជន ហើយនេះទំនងជាហេតុផលចំបងមួយដែលគណបក្សនេះកំពុងជំរុញឲ្យមានច្បាប់ស្តីពីតុលាការតាមប្រពៃណីនេះ៕
