រដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ បានខិតខំផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនង និងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសអាស៊ានថ្មីៗនេះ ក៏ពិតមែនក្តី តែបើតាមការស្រាវជ្រាវមួយបានបង្ហាញថា ទំនាក់ទំនងរវាងស.រ.អា និងអាស៊ាន មានការធ្លាក់ចុះ ដោយ ទុកឱកាសឲ្យចិនបង្កើនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់។
នេះជាលទ្ធផលនៃការស្ទង់មតិ មួយរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាពីកិច្ចការអាស៊ាននៃវិទ្យាស្ថាន ISEAS Yousof ISHAK ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៤ ខែឧសភា ហើយដែល VOA ទទួលបាននៅថ្ងៃនេះ។
ការស្ទង់មតិនេះបានប្រមូលទិន្នន័យពីមនុស្សចំនួន៣១៨នាក់ ក្នុងប្រទេសអាស៊ាន ទាំង១០។ ក្នុងនោះមានមន្ត្រី អ្នកតាក់តែងគោលនយោបាយ អ្នកដឹកនាំ សាស្ត្រាចារ្យ អ្នកជំនួញ អ្នកសារព័ត៌មាន ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល។
ការសិក្សានេះហាក់ដូចជាផ្ទុយពីអ្វីដែលលោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ដូណាល់ ត្រាំ បានប្តេជ្ញាចិត្តបន្តទំនាក់ទំនងជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រជាមួយអាស៊ាន និងការអញ្ជើញក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន ទាំង១០ ទៅជួបប្រជុំគ្នាជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក Rex Tillerson នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ការអញ្ជើញរបស់លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ ចំពោះមេដឹកនាំអាស៊ានមួយចំនួនទៅសេតវិមាន ក្នុងពេលដែលមានភាពតានតឹង នៅឧបទ្វីបកូរ៉េ រឿងការសាកល្បងអាវុធប្រល័យលោក និងបញ្ហាជម្លោះដែនអធិបតេយ្យនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ហើយនឹងចម្ងល់ពីទំនាក់ទំនងអាមេរិក និងអាស៊ានក្នុងរដ្ឋបាលអាមេរិកថ្មី។
លោក តាំង ស៊ូវមុន (Tang Siew Mun) នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាពីកិច្ចការអាស៊ាននៃ វិទ្យាស្ថាន ISEAS Yousof ISHAK ក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលមជ្ឈមណ្ឌលលោកបានធ្វើការស្ទង់មតិនោះ បានដាក់ការសង្ស័យចំពោះកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងចុងក្រោយរបស់ក្រុមមេដឹកនាំអាមេរិក។
«ការលូកដៃធ្វើទំនាក់ទំនងទាំងនេះ មានលក្ខណៈការទូត ហើយវាមិនទាន់ប្រាកដទេ ថា នឹងមានលទ្ធផលជាដុំកំភួនណាមួយកើតចេញពីលទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំទាំងនោះ»។
លោកថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះ ដោយយោងថា លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ បានដកខ្លួនចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មឆ្លងមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក មិនបន្តគោលនយោបាយរបស់អតីតប្រធានាធិបតី គឺលោក បារ៉ាក់ អូបាម៉ា មកកាន់តំបន់អាស៊ី ឬ Rebalance Policy និងការមិនទាន់មានការប្តេជ្ញាជាក់លាក់ ចំពោះតំបន់អាស៊ាន ដែលអាចឲ្យប្រទេសក្នុងតំបន់ជឿជាក់។
លោក បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ជាអ្នកវិភាគកិច្ចការតំបន់ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវនៃ វិទ្យាស្ថាន ISEAS Yousof ISHAK បានថ្លែងប្រាប់កម្មវិធី ហេឡូវីអូអេ (Hello VOA) កាលពីយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ថា ស.រ.អា. បង្ហាញពីការតាំងចិត្តចំពោះតំបន់នេះ គឺទំនងជាដោយសារតែត្រូវការកម្លាំងពីតំបន់អាស៊ានទាក់ទងនឹងបញ្ហានុយក្លេអ៊ែរប្រទេសកូរ៉េ ខាងជើង ហើយនឹងការគាំទ្រឲ្យស.រ.អា ក្នុងការធ្វើនាវាចរណ៍ ក្នុងតំបន់ជម្លោះដែនអធិបតេយ្យ សមុទ្រចិនខាងត្បូងតែប៉ុណ្ណោះ។
«ក៏ប៉ុន្តែនៅក្នុងគោលដៅដើម្បីកៀរគរបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ហ្នឹង ដើម្បីដាក់សម្ពាធ ការទូតទៅលើកូរ៉េខាងជើងហ្នឹង ពីព្រោះថាអទិភាពរបស់ស.រ.អា គឺបញ្ហាកូរ៉េខាងជើង ហ្នឹង។ ហើយយើងឃើញថា បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងក៏មានការលើកឡើងដែរ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យអាមេរិក និងអាស៊ាន អាចសហប្រតិបត្តិការគ្នាទាក់ទងនឹងការធានាឲ្យបាននូវសេរីភាពនាវាចរណ៍ នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងនេះ ជាពិសេសសមុទ្រចិនខាងត្បូងហ្នឹង»។
លោក វណ្ណារិទ្ធ ក៏បានអះអាងដែរថា ស.រ.អា កំពុងបង្កើតឲ្យមានចម្ងល់ក្នុងតំបន់លើបញ្ហាអញ្ជើញមេដឹកនាំប្រទេសចំនួន៣ គឺមេដឹកនាំសិង្ហបុរី ថៃ និងហ្វីលីពីនទៅកាន់សេតវិមាន ដោយមិនបានអញ្ជើញប្រទេសក្នុងតំបន់ផ្សេងទៀត។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការស្ទាបស្ទង់មតិដែលមានចំណងជើងថា តើតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មានទស្សនៈយ៉ាងណា ចំពោះរដ្ឋបាលលោក ដូណាល់ ត្រាំ បានបង្ហាញដែរថា ក្រុមអ្នកផ្តល់ទិន្នន័យនិយាយថា ប្រទេសចិនជាប្រទេសមានឥទ្ធិពលបំផុតក្នុងតំបន់ ហើយស.រ.អា បានបាត់បង់ទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រទៅឲ្យប្រទេសចិន។
មួយវិញទៀត ប្រទេសដែលស.រ.អា ផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់លើ គឺតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ាប្រទេស ក្រៅពីបង្ហាញថាក្នុងរយៈពេល៤ខែចុងក្រោយនេះ ស.រ.អា ជាប្រទេសមិនអាចពឹងពាក់បានសម្រាប់សម្ព័ន្ធមិត្តនោះទេ។ បន្ថែមពីលើនេះ មានមតិភាគច្រើនបានយល់ថា តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មិនមែនជាតំបន់ដែលស.រ.អាចូលចិត្តទេ តែបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យ នៅតែជាការផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់របស់ស.រ.អាដដែល។
ការស្ទង់មតិដដែល បានបង្ហាញថា ប្រទេសភូមា និងប្រទេសហ្វីលីពីន មានការចូលរួមឆ្លើយនឹងសំនួរ ឬផ្តល់ទិន្នន័យច្រើនជាងគេបំផុត។ វៀតណាមស្ថិតក្នុងលំដាប់លេខ២។ ចំណែកប្រទេសឡាវ គឺជាប្រទេសដែលមានការចូលរួមតិចជាងគេបំផុត គឺមានអ្នកចូលរួមតែ៥នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ប្រទេសកម្ពុជា និងព្រុយណេ ជាប្រទេសដែលមានការចូលរួមកម្រិតទាបដែរ៕
