នៅពេលដែលប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីធ្វើជាប្រធានប្តូរវេនសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣នេះ ការដាក់សម្ពាធកំពុងកើនឡើងលើរដ្ឋាភិបាលក្រុងហ្សាកាតាដើម្បីធ្វើការឆ្លើយតបឱ្យបានត្រឹមត្រូវដល់ពួកយោធា របស់មីយ៉ាន់ម៉ាដែលបានរឹបអូសយកអំណាចពីរដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតកាលពី២ឆ្នាំមុន។
ពួកអ្នកវិភាគនិយាយថា ការធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលបានទុកជាមោឃៈផែនការសន្តិភាពដែលបានទទួលការសរសើរភាគច្រើនរបស់អាស៊ានដែលគេស្គាល់ថាជាការមូលមតិ៥ចំណុច ក៏ប៉ុន្តែពួកអ្នកវិភាគបានបន្ថែមទៀតថាការណ៍នេះបានត្រួសត្រាយផ្លូវឱ្យប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីលោក Joko Widido ចាត់វិធានការថ្មីនិងកាន់តែខ្លាំងឡើងប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំយោធាដែលដឹកនាំដោយលោកឧត្ដមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing។
លោក Ross Milosevic ជានាយកនៃអង្គការ Risk Analysis & Resources International ដែលមានទីតាំងនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញបាននិយាយថាមីយ៉ាន់ម៉ាបានធ្វើឱ្យមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រទេស៩ផ្សេងទៀតដែលជាសមាជិកអាស៊ាននិងការឆ្លើយតបរបស់ក្រុមនោះដែលដឹកនាំដោយប្រទេសតូចៗ២របស់អាស៊ានគឺប្រទេសព្រុយណេនិងកម្ពុជាចាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ មកដោយមិនបានធ្វើទៅតាមការរំពឹងទុក។
លោកបាននិយាយថា៖ «អាស៊ានជានិច្ចកាលមានការមិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនៅក្នុងគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន ក៏ប៉ុន្តែ ការពិតនៅជាការណ៍ពិត ហើយផែនការនេះបានជួបប្រទះនូវមហន្តរាយ។ ខ្ញុំមិនគិតថាអាស៊ានបានដោះស្រាយស្ថានភាពនេះក្នុងរបៀបត្រឹមត្រូវនោះទេ»។
លោក Charles Santiago មកពីសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សបានយល់ស្របដោយនិយាយថា មិនមានការសន្ទនាដូចដែលគូសបញ្ជាក់នៅក្នុងផែនការមូលមតិនោះទេហើយបន្ទាប់ពី២ឆ្នាំមក ផែនការនោះ«បានងាប់ជាយូរមកហើយ។ ផែនការនោះចប់ហើយ។ វាងាប់បាត់ហើយ វាត្រូវបានគេកប់ចោលបាត់ហើយ»។
មីយ៉ាន់ម៉ាត្រូវបានគេហាមឃាត់មិនឱ្យចូលរួមសន្និសីទកំពូលប្រចាំឆ្នាំអាស៊ាននៅពេលដែលប្រទេសព្រុយណេបានធ្វើជាប្រធាននៅឆ្នាំ២០២១និងម្តងទៀតដោយកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំទៅ។
ប្រទេសទាំង២ខកខានមិនបានចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាតិដែលជាក្រុមប្រឆាំងឬកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ក្រុមនោះដែលមានឈ្មោះថា«កងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋ»នោះទេ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញថែមទាំងបានប៉ុនប៉ងធ្វើឱ្យមានទំនាក់ទំនងជាប្រក្រតីភាពឡើងវិញរវាងពួកយោធានិងអាស៊ានដែលបានធ្វើឱ្យប្រទេសជាច្រើនមានការខឹងសម្បា ក៏ប៉ុន្តែនៅទីបញ្ចប់បានបរាជ័យនៅពេលដែលអំពើឃោរឃៅបានផ្តាច់ផ្តិលជីវិតមនុស្សយ៉ាងតិចណាស់ក៏២.៧០០នាក់ដែរ។ មនុស្ស១៣.៦០០នាក់ទៀតបានស្ថិតនៅក្នុងការឃុំ ឃាំងហើយជនស៊ីវិលជាង១លាននាក់ទៀតរត់ចាកចេញពីទីលំនៅ។
លោក Santiago បាននិយាយទៀតថា ការសម្រេចរបស់ក្រុមយោធាដែលអំពាវនាវឱ្យមានការបោះឆ្នោតដែលអាចធ្វើឡើងនៅខែសីហានឹងបង្ហាញពីការគួរឱ្យអស់សំណើចពីព្រោះតែច្បាប់ដែលគ្រប់គ្រងការបោះឆ្នោតនោះនឹងធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាតិ និងគណបក្សនយោបាយផ្សេងទៀតមិនមានលទ្ធភាពប្រកួតប្រជែងបាន។ ការណ៍នេះក៏នឹងធ្វើឱ្យមានហានិភ័យដល់ការផ្សះផ្សារភាពប្រេះស្រាំនៅក្នុងអាស៊ានផងដែរ។
លោក Santiago បាននិយាយទៀតថានៅក្នុងអាស៊ាន ប្រទេសថៃ កម្ពុជានិងឡាវនឹងផ្តល់ភាពស្របច្បាប់ដល់ការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលដែលត្រួតត្រាដោយពួកយោធាខណៈដែលនៅខាងក្រៅប្លុកនោះមេដឹកនាំយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាលោក Min Aung Hlaing ក៏អាចពឹងពាក់លើការគាំទ្រពីប្រទេសចិន រុស្ស៊ីនិងឥណ្ឌាផងដែរ។
លោកបានប្រាប់ VOA ថា៖ «ឥណ្ឌូណេស៊ីត្រូវតែពិភាក្សាជាមួយម៉ាឡេស៊ី សិង្ហបុរីនិងអាចជាមួយហ្វីលីពីនហើយប្រសិនបើព្រុយណេស្ថិតក្នុងជំហរតែមួយដោយនិយាយថាការបោះឆ្នោតមិនអាចធ្វើឡើងបានទេពីព្រោះវានឹងធ្វើឱ្យអាស៊ានហាក់ដូចជាមនុស្សភ្លីភ្លើហើយអាស៊ាននឹងដូចជាតំបន់នៅក្រៅសង្គមមួយនៅលើពិភពលោក»។
លោកបានបន្ថែមទៀតថាវៀតណាមមានការលំបាកដឹងជាមុនពីព្រោះតែការផ្លាស់ប្តូរមេដឹកនាំនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី បើតាមភូមិសាស្ត្រ ឥទ្ធិពលប្រជាពលរដ្ឋនិងសេដ្ឋកិច្ចជាមហាអំណាចអាស៊ានមួយ។ ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យធំលំដាប់ទី៣របស់ពិភពលោកមានចំណងទាក់ទងដ៏រឹងមាំជាមួយប្រទេសលោកខាងលិចនិងជាផ្នែកមួយនៃក្រុមឥស្លាមត្រីភាគីនៅក្នុងអាស៊ានរួមជាមួយប្រទេសព្រុយណេនិងម៉ាឡេស៊ី។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងហ្សាកាតាបានចាប់ផ្តើមក្រាលផ្លូវជាមេដឹកនាំអាស៊ាននៅឆ្នាំនេះ។ រដ្ឋមន្ត្រីសម្របសម្រួលកិច្ចការនាវាចរណ៍និងការវិនិយោគទុនឥណ្ឌូណេស៊ីលោក Luhut Panjaitan បានប្រាប់ទូរទស្សន៍ Bloomberg News នៅខាងក្រៅវេទិកាសេដ្ឋកិច្ចសាកលលោកកាលពីពេលថ្មីៗនេះថាពួកយោធាគួរតែ«អនុញ្ញាតឱ្យនរណាម្នាក់ដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់រៀបចំចាត់ចែងប្រទេសនេះ»។
នៅពេលជាមួយគ្នានោះដែរ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ីលោកស្រី Retno Marsudi បានប្រកាសថាលោកស្រីនឹងបង្កើតការិយាល័យរបស់បេសកជនពិសេសអាស៊ានមួយស្តីពីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដើម្បីទាក់ទងជាមួយភាគីទាំងអស់ដែលពាក់ព័ន្ធ។
ការណ៍នេះបានបណ្តាលឱ្យមានសេចក្តីថ្លែងការណ៍កំបុតកំបុយមកពីពួកយោធាដែលបានព្រមានថាអាស៊ានមិនត្រូវពាក់ព័ន្ធជាមួយក្រុមភេរវជននិងសមាគមខុសច្បាប់ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាតិមីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ។
ពួកអ្នកវិភាគបាននិយាយថាជម្រើសរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងហ្សាកាតាអាចវែងឆ្ងាយទៅទៀតហើយរួមមានទាំងការប្រគល់អាសនៈឱ្យរដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាតិមីយ៉ាន់ម៉ានៅក្នុងអាស៊ាន បង្កកចំណងទាក់ទងទាំងអស់ជាមួយពួកយោធា ដាក់ទណ្ឌកម្មជាសាកលលើក្រុមហ៊ុនដែលកាន់កាប់ដោយពួកយោធានិងដាក់ទណ្ឌកម្មមិនលក់អាវុធទាំងស្រុង។
ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះនឹងរួមមានប្រេងឥន្ធនៈយន្តហោះអាកាសចរណ៍ តំបន់គ្មានយន្តហោះឆ្លងកាត់ កំណត់តំបន់សុវត្ថិភាពសម្រាប់អ្នកដែលរត់គេចចេញពីជម្លោះហើយនឹងការផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ដែលមិនមានចែងនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង៥ចំណុច។
លោក Milosevic បានប្រាប់ VOA ថា៖ «ឥណ្ឌូណេស៊ីជាប្រទេសមានឥទ្ធិពលនៅក្នុងផ្នែកសេដ្ឋ កិច្ចហើយខ្លួនមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងខ្លាំងជាមួយប្រទេសផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងពិភពលោក ហើយការណ៍នេះនឹងដាក់សម្ពាធមិនគួរឱ្យជឿលើមីយ៉ាន់ម៉ានិងពួកយោធា។ លោកបានបន្ថែមទៀតថា«នេះជាសង្គ្រាមស៊ីវិល»។
ក្នុងឯកសារសង្ខេបៗកាលពីខែកញ្ញាដោយក្រុមប្រឹក្សាផ្តល់យោបល់ពិសេសសម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ក្រុមអ្នកជំនាញដែលគាំទ្រលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានអះអាងថា លោក Min Aung Hlaing និងពួកយោធាមិនបានត្រួតត្រាប្រទេសប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពក្នុងការទាក់ទងនឹងពិភពលោកខាងក្រៅទេ។
ឯកសារសង្ខេបបានបញ្ជាក់ថា បទដ្ឋានអន្តរជាតិនៅក្នុងការកំណត់ភាគីណានៅក្នុងជម្លោះដែលធ្វើបានល្អបំផុតបំពេញទៅតាមលក្ខខណ្ឌដើម្បីត្រួតត្រារដ្ឋនោះហើយបានរកឃើញថារដ្ឋាភិបាលឯកភាពជាតិ និងក្រុមតស៊ូបានត្រួតត្រាប្រទេសប្រកបប្រសិទ្ធភាពចំនួន ៥២ភាគរយ។
ឯកសារសង្ខេបនោះបានរកឃើញថាពួកយោធាបានត្រូវប្រកួតប្រជែងយ៉ាងសកម្មដោយកងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋនិងក្រុមតស៊ូផ្សេងទៀតនៅតំបន់ជនបទចំនួន២៣ភាគរយក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាហើយថាពួកយោធាអាចអះអាងថាបានធ្វើការត្រួតត្រាដោយស្ថិរភាពលើប្រទេសចំនួន១៧ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ។
មានក្រុមជនជាតិភាគតិចខុសៗគ្នាចំនួន១៣៥នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ សម្ពន្ធភាពនៃក្រុមជនជាតិភាគតិចទាំងនោះចំនួន១៤បានបង្កើតកងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋដែលលោក Milosevic និយាយថាត្រូវបានប្រើប្រាស់ការវាយប្រហាររត់ដែលជាល្បិចកលប្រភេទពួកទ័ពព្រៃដែលប្រើដោយពួកវៀតកុងក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាមហើយបានរុញច្រានជម្លោះនេះពីព្រៃទៅកាន់ទីរួមខេត្ត។
លោកនិយាយទៀតថា«កងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋកំពុងវាយប្រហារពួកយោធាហើយពួកគេកំពុងទទួលបានជ័យជម្នះនៅលើសមរភូមិ ក៏ប៉ុន្តែពួកយោធាកំពុងប្រើប្រាស់យន្តហោះរបស់ពួកគេហើយកំពុងធ្វើឱ្យមានការពិបាកបំផុតដល់កងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋនិងក្រុមអំបូរជន ជាតិភាគតិចផ្សេងៗទៀតហើយការណ៍នេះនឹងកាន់តែអាក្រក់ឡើង។
លោកនិយាយថា៖ «រដូវប្រាំងបានចាប់ផ្តើមហើយកងកម្លាំងការពារពលរដ្ឋ កំពុងបង្ខំឱ្យពួកយោធាធ្វើការផ្លាស់ប្តូរយុទ្ធសាស្ត្រទាំងមូល។ ពួកយោធារងការវាយឆ្មក់ជារៀងរាល់ថ្ងៃហើយនឹងជាវិធីមួយប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពដូចជាពួកវៀតកុងបានធ្វើក្នុងសង្គ្រាមវៀតណាម»។
លោក Santiago បាននិយាយថាមីយ៉ាន់ម៉ាបានក្លាយជាអាទិភាពមួយនៅពេលដែលឥណ្ឌូណេស៊ីធ្វើការរៀបចំជំនួបរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសកាលពីថ្ងៃទី៣ដល់ថ្ងៃទី៤ខែកុម្ភៈនេះនៅ ពេលការពិភាក្សាដ៏ស្មោះត្រង់និងបើកចំហមួយត្រូវបានធ្វើឡើងដោយសម្ងាត់ដើម្បីបង្កើតរបៀបវារៈគោលនយោបាយការបរទេសរបស់អាស៊ានសម្រាប់ឆ្នាំនេះ។
លោក Santiago បានបន្តទៀតថា៖ «ជំនួបបន្ទាប់របស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនឹងក្លាយជាការលំបាកបំផុតមួយពីព្រោះគោលបំណងនៃជំនួបនេះត្រូវបានគេសន្មតថា ជាការធ្វើឱ្យរលូនដល់អាណត្តិដែលបានផ្តល់ឱ្យពួកគេដោយប្រមុខរដ្ឋាភិបាលនានាដើម្បីជួយសម្របសម្រួលការមូលមតិ៥ចំណុចដែលត្រូវបានបង្កើតកាលពី២ឆ្នាំមុន។
លោកនិយាយទៀតថា៖ «ក៏ប៉ុន្តែ ខ្ញុំគិតថាព្រឹត្តិការណ៍កាលពីពេលថ្មីៗនេះបានគ្របដណ្ដប់ពីភាពចាំបាច់ការពិភាក្សាបែបនេះ»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ជឹង ប៉ូជីន
