កាលពី៦ខែកន្លងទៅ ប្រទេសគៀរគីស្ថាន (Kyrgyzstan) បានឃើញប្រធានាធិបតីមួយរូបដែលត្រូវបានទម្លាក់ពីតំណែងដោយសារមនុស្សកុះករចេញមកតាមផ្លូវ ហើយមនុស្សរាប់រយនាក់បានស្លាប់នៅក្នុងការសម្លាប់រង្គាលក្រុមជាតិពន្ធុ និងការបះបោរពីសំណាក់អ្នកនយោបាយនៅតំបន់ពីរ។ ហើយការបោះឆ្នោតត្រូវបានកំណត់ពេល នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ដែលនឹងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីតាមរបៀបរដ្ឋសភានិយម។ នៅចំពេលមានចលាចលខាងនយោបាយនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានធ្វើដំណើរការមូលដ្ឋានទ័ពអាកាសមួយយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់ ដែលជាចំណុចហោះចេញយ៉ាងធំបំផុតតែមួយគត់ សម្រាប់ក្រុមទាហានចម្រុះជាតិសាសន៍ ដែលហោះចូលទៅក្នុងប្រទេសអាហ្វកានីស្ថាន។
ចំពោះទាហានអាមេរិកកាំងនៃកងទ័ពអាកាសលេខ១០១ មជ្ឈមណ្ឌលឆ្លងកាត់ខាងផ្លូវអាកាសនៅម៉ាណាស (Manas Air Transit Center) ជាទីតាំងស្វាគមន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលស្ថិតនៅត្រង់ចំណុចស្នូលរបស់អាស៊ីកណ្តាល។ ទិសដៅចុងក្រោយរបស់ពួកគេ តាមដំណើរមានរយៈពេលត្រឹមតែ២ម៉ោងប៉ុណ្ណោះ គឺសមរភូមិនៅអាហ្វកានីស្ថាន។
ចំពោះអ្នកបើកបរយន្ដហោះ អាមេរិកាំង មជ្ឈមណ្ឌលម៉ាណាសបម្រើជាស្ថានីយ៍ចាក់ប្រេងសម្រាប់យន្ដហោះ ។ ដោយបូមចេញពីឃ្លាំងស្តុកដែលផ្ទុកប្រេងចំនួន៥លានធុង យន្តហោះដឹកប្រេងហោះចេញពីម៉ាណាសចាក់ប្រេងឲ្យយន្តហោះប្រតិកម្មហោះលើប្រទេសអាហ្វកានីស្ថាន ដែលមិនចាំបាច់ចុះចតនៅលើប្រទេសដែលសម្បូណ៌ទៅដោយជួរភ្នំមួយនេះទេ។
ការវាយប្រហាររបស់ពួកតាលីបាន (Taliban) ទៅលើឡានធំៗ ដែលចូលតាមផ្លូវភាគខាងត្បូងឆ្លងកាត់ប្រទេសប៉ាគីស្ថាន បានធ្វើឲ្យផ្លូវអាកាសនៅភាគខាងជើងឆ្លងកាត់គៀរគីស្ថានកាន់តែមានប្រយោជន៍ខ្លាំងឡើង។
លោកវរៈសេនីយឯក ឌ្វៃក៍ សូនស៍ (Dwight Sones) ជាមេបញ្ជាការនៅមជ្ឈមណ្ឌលម៉ាណាស។
«គៀរគីស្ថានពិតជាកន្លែងដ៏សំខាន់មួយនៅអាស៊ីកណ្តាល បើនិយាយពីទីកន្លែង និងដែនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ជាមួយនឹងប្រទេសដែលនៅព័ទ្ធជុំវិញ»។
ប៉ុន្តែ នៅពាក់កណ្តាលខែមិថុនា នៅពេលដែលលោកវរៈសេនីយឯក សូនស៍ មកដល់ទីនេះ ជនជាតិគ្រីជីស (Krygyz) និងអ៊ូសបេក (Uzbek) បានប្រយុទ្ធគ្នានៅអូស្ស (Osh) ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ៣២០គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះ។ មនុស្សរាប់រយនាក់បានស្លាប់។ កាលពីអតីតកាល ការរំជើបរំជួលផ្នែក នយោបាយរបស់ជនជាតិគៀរគីស្ថានបែរជាប្រឆាំងនឹងមូលដ្ឋានសហរដ្ឋអាមេរិក។ កាលពីឆ្នាំមុន រដ្ឋសភាគៀរគីស្ថានបានបោះឆ្នោត ៧៨ទល់នឹង១សំឡេង ដើម្បីបណ្តេញជនជាតិអាមេរិកាំងចេញ។
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានប្រែសភាពការណ៍នោះឲ្យទៅជាជោគជ័យវិញ តាមរយៈការផ្តល់ថ្លៃជួលប្រចាំឆ្នាំគុណនឹងជិតបួនដង ដែលមានតម្លៃរហូតដល់ទៅ៦០លានដុល្លារ។
លោកអាលីសើ ខាមីឌូវ (Alisher Khamidov) អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវជាតិគៀរគីស្ថាន និយាយថា អ្នកនយោបាយកំពុងប្រែក្លាយមូលដ្ឋានរបស់អាមេរិក ទៅជាកីឡាបាល់ទាត់នយោបាយ មុនការបោះឆ្នោត នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា។
«ភាគីទាំងនេះកំពុងតែកម្រើកឡើងវិញ ដោយសារតែការបិទមូលដ្ឋាននេះ។ ពួកគេកំពុងអះអាងថា «នែ! វត្តមានរបស់លោកខាងលិចនេះ ជាបុព្វហេតុនៃបញ្ហាទាំងអស់របស់យើង»។ ខ្ញុំបានឃើញអ្នកនយោបាយមួយចំនួនអំពាវនាវឲ្យបិទមូលដ្ឋាននេះ ដោយសង្ឃឹម ហើយនឹងរំពឹងទុកថា គៀរគីស្ថាននឹងទទួលបាននូវស្ថិរភាព និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួនឡើងវិញ»។
ការប្រឆាំងនេះក៏ចេញមកពីប្រទេសរុស្សីដែរ។ រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងមូស្គូបានគ្រប់គ្រងគៀរគីស្ថាន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៨៧៦ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩១ ដែលនៅពេលនោះសហភាពសូវៀតបានដួលរលំ។ សព្វថ្ងៃនេះ គៀជីស្ថានជាប្រទេសតែមួយគត់នៅក្នុងពិភពលោក ដែលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះឲ្យមូលដ្ឋានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកផង និងរុស្សីផង។ លោកលីអូនីត បុនដារ៉េតស៍ (Leonid Bondarets) ជាទីប្រឹក្សាឲ្យមូលដ្ឋានរបស់រុស្សីនៅខានធ៍ (Kant) ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយត្រឹមតែ៤០គីឡូម៉ែត្រប៉ុណ្ណោះពីមូលដ្ឋានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកបុនដារ៉េតស៍បានថ្លែងថា មូលដ្ឋានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបានបើកនៅឆ្នាំ២០០១ សម្រាប់ការជួលបណ្តោះអាសន្នរយៈពេល១ឆ្នាំ។ លោកបានចាត់ទុកមូលដ្ឋាននេះ ថាជាផ្នែកមួយនៃផែនការធំធេងជាងមុនរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីពង្រឹងតួនាទីរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ ដោយអាចទទួលបានប្រេង និងឧស្ម័ន នៅអាស៊ីកណ្តាល និងធនធានរ៉ែ នៅអាហ្វកានីស្ថាន។
រុស្សីរក្សាបាននូវឥទ្ធិពលយ៉ាងច្រើននៅទីនេះ។ មនុស្សភាគច្រើនដែលមានអាយុលើសពី៣០ឆ្នាំនិយាយភាសារុស្សី។ កម្មករជាតិគៀរគីស្ថាន មួយភាគប្រាំធ្វើការនៅប្រទេសរុស្សី។ ប្រាក់ដែលពួកគេផ្ញើទៅផ្ទះគឺជាទីបង្អែកដ៏មានតម្លៃរបស់សេដ្ឋកិច្ច សម្រាប់ប្រទេសដែលមិនជាប់សមុទ្រ ដ៏ក្រីក្រមួយនេះ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៥លាន៣សែននាក់។
ជនជាតិអាមេរិកាំងនៅម៉ាណាសកំពុងធ្វើការបន្ថែមម៉ោង ដើម្បីយកចិត្តអ្នករស់នៅក្នុងមូលដ្ឋាន។ គេយកប្រាក់របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ទៅប្រើដើម្បីជីកអណ្តូងទឹក ប្រក់ដំបូលសាលារៀន ទិញគ្រឿងសិប្បកម្មនៅតាមមូលដ្ឋាន និងកសាងកន្លែងជ្រកកោនសម្រាប់ស្ត្រី។ លោកវរៈសេនីយ៍ឯក សូនស៍ មេបញ្ជាការមូលដ្ឋាន មានប្រសាសន៍ជាថ្មីម្តងទៀតថា៖
«យើងមានផលប្រយោជន៍ ខាងសង្គមកិច្ច។ យើងដោះឯកសណ្ឋានចេញ ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់កីឡា លេងបាល់ទះ បាល់ទាត់ ទៅមើលរបាំបាឡេ ជួបជាមួយអភិបាលក្រុងជាដើម។ នោះជាផ្នែកមួយនៃការកសាងក្រុមនោះឡើង »។
លោកវ៉ាឡិនទិន បូហ្កាទីរ៉េវ (Valentin Bogatyrev) អ្នកវិភាគនយោបាយនៅប៊ីសកេក (Bishkek) មិនដែលធ្វើទស្សនកិច្ចនៅមូលដ្ឋានម៉ាណាសទេ ប៉ុន្តែលោកមានអារម្មណ៍ថា ឥរិយាបថរបស់គៀរគីស្ថានកំពុងទោរទន់ទៅរកវត្តមានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកហើយ។
លោកបានឲ្យដឹងថា អ្នកនយោបាយដ៏សំខាន់ៗ កំពុងចាប់ផ្តើមឲ្យតម្លៃទៅឲ្យមូលដ្ឋាននេះ ដោយមានការរួមចំណែកក្នុងថវិកាជាតិ គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ ការកែលំអព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិប៊ីសកេក Bishkek និងការផ្តល់ការងារឲ្យកម្មករនៅមូលដ្ឋានចំនួន៩០០នាក់ទៀតផង។
ដូច្នេះ នៅក្នុងសភាពការណ៍ផ្លាស់ប្តូរ ដែលជានយោបាយរបស់ប្រទេសគៀរគីស្ថាន សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតែប្រថុយថា សុឆន្ទ: និងប្រាក់ដុល្លារនឹងមានការទទួលខុសត្រូវចំបង ក្នុងការបន្តមានឥទ្ធិពលលួចលាក់ទៅលើប្រទេសអាហ្វកានីស្ថានតទៅទៀត៕
ប្រែសម្រួលដោយលី សុខឃាង
