ទីក្រុងណៃរ៉ូប៊ី៖ ខណៈពេលដែលការស៊ើបអង្កេតរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ (ICC) ទៅលើអំពើហឹង្សាក្រោយការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០០៨បានបន្ត ក្រុមប្រឆាំងបានប្រើប្រាស់ច្បាប់របស់ប្រទេសកេនយ៉ាកាន់តែច្រើនឡើង ដើម្បីធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់កិច្ចការរបស់តុលាការ។
ទោះបីជាទទួលបានការគាំទ្រពីប្រធានាធិបតី និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃប្រទេសកេនយ៉ាយ៉ាងណាក្តី រដ្ឋអជ្ញាតុលាការ ICC លោក ល្វី ម៉ូរ៉េនណូ អូកាំប៉ូ (Luis Moreno-Ocampo) បានប្រឈមមុខនឹងឧបសគ្គថ្នាក់ខ្ពស់ជាច្រើន នៅក្នុងរយៈពេលមួយខែចុងក្រោយនេះ នៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោក ដើម្បីនាំយកអ្នករៀបចំធ្វើឲ្យមានភាពចលាចលនៅក្នុងការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ទៅកាន់ទីក្រុងឡាអេ។
ព្រឹត្តិការណ៍ចុងក្រោយនៃការមិនសប្បាយចិត្តនេះ គឺសំណើររបស់លោកដើម្បីសុំឯកសារទាំងឡាយ ដែលរៀបរាប់លម្អិតអំពីកិច្ចប្រជុំសន្តិសុខជាន់ខ្ពស់បំផុត ក្នុងកំឡុងពេលនៃអំពើហឹង្សា។ សារពត៌មាន the Daily Nation រាយការណ៍ថា រដ្ឋាភិបាលកំពុងពិចារណាអំពី ការផ្អឹបទុកពត៌មានអំពីកិច្ចប្រជុំក្នុងពេលប៉ុន្មាននាទី ដែលមានធ្វើនៅមុន និងនៅពេលមានវិបត្តិនោះ។
លោក Moreno-Ocampo បានចាប់ផ្តើមធ្វើការស៊ើបអង្កេតរបស់លោកអំពីចលាចលនៅក្នុងការបោះឆ្នោត បន្ទាប់ពីគ្មានសកម្មភាពអ្វីទាំងអស់ជិតពីរឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសកេនយ៉ា។ លេខាធិការនៃអង្គការសង្គមច្បាប់របស់ប្រទេសកេនយ៉ា លោក អាប៉ូឡូ អ៊ឹមបូយ៉ា (Apollo Mboya) បានមានប្រសាសន៍ថា ឧបសគ្គដែលរដ្ឋអជ្ញាកំពុងតែជួបប្រទះនេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា យន្តការអន្តរជាតិសម្រាប់យុត្តិធម៌មួយគឺត្រូវការជាចាំបាច់។ លោកអ៊ឹមបូយ៉ា បានមានប្រសាសន៍ថា ការប្រឆាំងជំទាស់ដែលលោករដ្ឋអជ្ញា ម៉ូរ៉េនណូ អូកាំប៉ូ កំពុងតែប្រឈមមុខ គឺមិនមានអ្វីគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះទេ។
«នេះគឺជាអ្វីដែលយើងបានរំពឹងទុក។ អកប្បកិរិយាបែបនេះ ជាអ្វីដែលយើងអាចធ្វើការទស្សទាយបាន។ យើងបានរំពឹងថា វានឹងទៅរបៀបនេះ។ ប៉ុន្តែ ទោះបីជាមិនមានភស្តុតាងសំខាន់ៗផ្សេងៗទៀត ដែលតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិតម្រូវឲ្យមានក៏ដោយ ក៏យើងគិតថាភស្តុតាងដែលមាននៅទីនោះ គឺមានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់នាំយកជនទាំងនោះ ទៅកាត់ទោសចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ ដែលពួកគេបានប្រព្រឹត្ត»។
លោកអ៊ឹម បូយ៉ា បានប្រាប់វ៉ីអូអេថា ជាដំបូង រដ្ឋាភិបាលត្រូវបង្ចំឲ្យបង្ហាញទៅតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិថា កំណត់ហេតុអង្គប្រជុំដែលស្នើសុំដោយរដ្ឋអជ្ញា នឹងនាំដល់ការខូចខាតចំពោះសន្តិសុខជាតិ ប្រសិនបើឯកសារទាំងនោះត្រូវបានបង្ហាញជាសាធារណៈ។ លោកអ៊ឹម បូយ៉ា បានមានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងករណីនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងមួយអាចនឹងត្រូវសម្រេចបាន ដើម្បីរក្សាការសម្ងាត់នៃឯកសារទាំងនេះ ហើយនៅតែអាចប្រគល់ឯកសារទាំងនោះ ដើម្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេតបានថែមទៀត។
ក្រុមរដ្ឋអជ្ញាក៏បានជួបប្រទះនូវការប្រឆាំងប្រហាក់ប្រហែលនេះ ពីសំណាក់ប៉ូលីសកេនយ៉ាដែរ។ នៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីពិនិត្យមើលការឆ្លើយតបរបស់ប៉ូលីស ទៅលើចលាចលនៅក្នុងការបោះឆ្នោត ក្រុមរបស់លោករដ្ឋអជ្ញា ម៉ូរ៉េនណេ អូកាំប៉ូ បានស្នើសុំសេចក្តីថ្លែងការណ៍ពីអគ្គស្នងការនិងមន្រ្តីប៉ូលីសខេត្ត។ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ប្រទេសកេនយ៉ា បានចេញសេចក្តីបង្គាប់ ដល់ជនដែលត្រូវបានកោះហៅ ឲ្យអនុវត្តតាមការស្នើសុំរបស់តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ។ ប៉ុន្តែ អគ្គស្នងការនិងមន្រ្តីប៉ូលីសបានបដិសេធ ដោយអះអាងថា ការស្នើសុំនេះ រំលោភទៅលើច្បាប់របស់ប្រទេសកេនយ៉ា។
មានការជឿជាក់ថា ក្រុមប៉ូលីសដែលត្រូវបានកោះហៅ កំពុងព្យាយាមគេចចេញពីការរងកំហុសរបស់អ្នកដទៃ ចំពោះអំពើហឹង្សា។ លោកអ៊ឹម បូយ៉ា និយាយថា ការបដិសេធនេះបានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ការជំទាស់ទៅនឹងការស៊ើបអង្កេតនេះ គឺមាននៅក្នុងចំណោមមន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលថ្នាក់ខ្ពស់ៗ។
«ខ្ញុំគិតថា បញ្ហានេះគឺដោយសារថា ពួកគេមានអារម្មណ៍ថា ពួកគេគឺជាអ្នកដែលត្រូវធ្វើពលិកម្ម។ ហេតុដូច្នេះហើយ បានជាពួកគេធ្វើដូច្នេះ។ រដ្ឋបាលខេត្តត្រូវឆ្លើយតបទៅនឹងខុទ្ទកាល័យរបស់លោកប្រធានាធិបតី។ ដូច្នេះ ទោះបីជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌បានចេញសេចក្តីបង្គាប់ច្បាស់លាស់យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏បុគ្គលចម្បងដែលត្រូវផ្តល់អំណាចឲ្យពួកគេទៅនិយាយ គឺខុទ្ទកាល័យរបស់លោកប្រធានាធិបតីឯណោះវិញទេ។ សេចក្តីបង្គាប់របស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌ គ្រាន់តែជាការបិទបាំងថា «ខ្ញុំបានធ្វើរឿងនេះរួចហើយ» ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែយើងដឹងថា មនុស្សទាំងនេះនឹងមិនរាយការទៅលោករដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងយុត្តិធម៌នោះទេ។ ពួកគេរាយការទៅឲ្យខុទ្ទកាល័យរបស់លោកប្រធានាធិបតី តាមរយៈក្រសួងសន្តិសុខផ្ទៃក្នុង»។
លោករដ្ឋអជ្ញា ម៉ូរ៉េនណូ អូកាំប៉ូ កំពុងធ្វើការស៊ើបអង្កេតទៅលើបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ដែលកើតមានឡើងនៅក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីកេនយ៉ា ក្នុងខែធ្នូឆ្នាំ២០០៧។ នៅពេលនោះ លោកប្រធានាធិបតី អ៊ឹមវៃ គីបាគី (Mwai Kibaki) ដែលជាគូប្រជែងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី រ៉េលឡា អូឌីងហ្គា (Raila Odinga) បានចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមក អំពីការបន្លំសន្លឹកឆ្នោត ដែលបានបង្កឲ្យមានអំពើហឹង្សាទៅលើជាតិពន្ធុនៅទូទាំងប្រទេស។ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជាងមួយពាន់នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ និងបីសែននាក់ត្រូវផ្លាស់ទីលំនៅក្នុងកំឡុងពេលពីរខែបន្ទាប់មកទៀត។
លោក ម៉ូរ៉េនណូ អូកាំប៉ូ និយាយថា ការស៊ើបអង្កេតរបស់លោកផ្តោតទៅលើជនទាំងឡាយណា ដែលរួមគំនិតបង្កនិងប្រព្រឹត្តអំពើហឹង្សា។ លោករដ្ឋអជ្ញាគ្រោងលើកយកសំណុំរឿងចំនួនពីរ ប្រឆាំងនឹងជនសង្ស័យបីរូប នៅពេលលោកបង្ហាញភស្តុតាងទៅតុលាការនៅទីក្រុងឡាអេនៅខែធ្នូ៕
ប្រែសម្រួលដោយឌី ខាំបូលី
