តំណាងប្រជាពលរដ្ឋមកពីខេត្តចំនួន៦ បានប្រើប្រាស់ឱកាសឆ្លងឆ្នាំចូលឆ្នាំថ្មី២០២០ ដាក់ញត្តិតាមស្ថាប័នរដ្ឋពាក់ព័ន្ធនានា ដើម្បីស្វះស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ចប់ទំនាស់ដីធ្លីដែលអូសបន្លាយពេលមកជាច្រើនឆ្នាំ។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់របស់តំណាងប្រជាពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលធ្វើការបម្រើប្រយោជន៍កសិករ។
នៅក្នុងខេត្តទាំង៦នោះ មានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងសហគមន៍ចំនួន២៧ កំពុងមានវិវាទដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃជាមួយក្រុមហ៊ុនឯកជន ដែលក្នុងនោះមានទាំងក្រុមហ៊ុនរបស់លោក លី យ៉ុងផាត់ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមួយរូបផងដែរ។ ខេត្តទាំង៦នោះ រួមមានខេត្តព្រះសីហនុ កំពង់ស្ពឺ ព្រៃវែង ត្បូងឃ្មុំ ស្វាយរៀង និងខេត្តកណ្តាល។
ចាប់តាំងពីព្រឹករហូតដល់រសៀលថ្ងៃអង្គារនេះ ពួកគេបានយកញត្តិទៅដាក់នៅក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ និងក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ។
ដោយឡែកពលរដ្ឋមកពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ បានយកញត្តិទៅដាក់នៅស្ថានទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា ដើម្បីប្តឹងជំទាស់នឹងការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលថា ទំនាស់ដីធ្លីដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុនលោកលី យ៉ុងផាត់ នៅស្រុកចំនួន២ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ ត្រូវបានដោះស្រាយស្ទើរតែទាំងអស់ទៅហើយនោះ។
ក្នុងញត្តិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋមកពី១៤ភូមិ នៅឃុំត្រពាំងជោ និង៣ភូមិផ្សេងទៀត នៅឃុំរស្មីសាមគ្គីស្រុកឱរ៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ដែលបានដាក់ទៅស្ថានទូតសហភាពអឺរ៉ុបនោះ ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋបានស្នើឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុប «ជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ជំរុញរដ្ឋាភិបាលពន្លឿនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីរវាងក្រុមហ៊ុនឧស្សាហកម្មដាំអំពៅ (ភ្នំពេញស៊ូហ្គើរ កំពង់ស្ពឺស៊ូហ្គើរ និងស៊ូហ្គើរផ្លែនថេសិន) របស់ឧកញ៉ាលី យ៉ុងផាត់»។
ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋបានលើកសំណូមពរជាច្រើនដល់សហភាពអឺរ៉ុប ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យឈានដល់ការបញ្ចប់ទំនាស់ដីធ្លីរយៈពេលជាង១០ឆ្នាំមួយនេះ។ ពួកគេបានសុំឲ្យសហភាពអឺរ៉ុប ជំរុញ«រដ្ឋាភិបាលផ្តល់សំណងជាដី និងសំណងជាប្រាក់ឲ្យមានតម្លាភាព និងយុត្តិធម៌»។
លោក សឹង សុខុម វ័យ ៥២ឆ្នាំ តំណាងសហគមន៍ខេត្តកំពង់ស្ពឺប្រាប់VOA ថា លោកនិងប្រជាពលរដ្ឋបានឡើងមកតវ៉ា នៅក្រសួងរៀបចំដែនដី និងស្ថានទូតសហភាពអឺរ៉ុបជាច្រើនសារមកហើយ តែនៅមិនទាន់មានដំណោះស្រាយជាក់លាក់នៅឡើយ។ លោកថា ការឡើងមកលើកនេះ គឺចង់បញ្ជាក់សហភាពអឺរ៉ុបថា រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ដោះស្រាយបញ្ចប់រាល់ទំនាស់ដីធ្លីរបស់ពួកគេជាមួយក្រុមហ៊ុនលោក លី យ៉ុងផាត់នោះទេ។
«លើកនេះ យើងសង្ឃឹមថា EUនឹងទទួលព័ត៌មានច្បាស់ពីពួកយើង ហើយនិងពីរដ្ឋាភិបាល ដែលថាដោះស្រាយហើយ ហើយយើងមកជម្រាបប្រាប់គាត់ ថាយើងមិនមានបានដោះស្រាយទេ។ អីចឹងដើម្បីឲ្យ EUគាត់ធ្វើការទំនាក់ទំនងទៅជាមួយរដ្ឋាភិបាលវិញថា តើអ្នកឯងដោះស្រាយឯណា បើប្រជាពលរដ្ឋមិនទាន់បានដោះស្រាយផង យើងយកញត្តិមក ប្រាប់គាត់ ឲ្យគាត់ដឹងអីចឹង»។
តំណាងពលរដ្ឋរូបនេះអះអាងថា មានប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណ១.២៥៧គ្រួសារ មកពីឃុំចំនួនពីរក្នុងស្រុកឱរ៉ាល់ និងឃុំមួយដាច់ដោយឡែកផ្សេងទៀតគឺឃុំអមលាំង ស្រុកថ្ពង នៅមិនទាន់បានទទួលសំណងសមស្របនៅឡើយ។
លោក សឹង សុខុម ថាវិបត្តិដីធ្លីនេះ បានកំពុងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុក និងខ្លះទៀតកំពុងធ្លាក់ខ្លួនក្រដោយសារបំណុលធនាគារ។
«អ្នកខ្លះចំណាកស្រុកអស់ហើយ ព្រោះតែអត់ដី ហើយអ្នកដែលនៅហ្នឹងគឺជីវភាពកំពុងតែ ចាប់ផ្តើមដុនដាបទៅ ដុនដាបទៅហើយ ហើយជំពាក់បំណុលធនាគារ៩៩ភាគរយហើយលោក។ សុំឲ្យសម្តេចជួយកូនចៅផង»។
នៅក្នុងញតិ្តដាច់ដោយឡែកមួយទៀតរបស់ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋមកពីខេត្តកំពង់ស្ពឺដែលបានដាក់ទៅកាន់លោក ជា សុផារ៉ា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរៀបចំដែនដី ក្រុមប្រជាពលរដ្ឋបានចោទក្រុមហ៊ុនស្ករអំពៅទាំងបីរបស់លោក លី យ៉ុងផាត់ ថា «បានធ្វើឲ្យបាត់បង់ដីធ្លីផ្ទះសម្បែងស្រែចម្ការតាំងពីឆ្នាំ២០១០ ដោយមិនទទួលបានដំណោះស្រាយណាមួយដែលសមរម្យឡើយ»។
VOAមិនទាន់អាចសុំការអធិប្បាយពីស្ថានទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំនៅកម្ពុជានៅថ្ងៃអង្គារនេះ។ VOAក៏មិនទាន់អាចសុំការអធិប្បាយពីលោក សេង ឡូត អ្នកនាំពាក្យក្រសួងរៀបចំដែនដី បានដែរ។
លោក លី យ៉ុងផាត់ បានសុំមិនផ្តល់ការអធិប្បាយចំពោះការចោទប្រកាន់នានា។ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ បានបង្វែរសំណួរទៅគណៈកម្មការដោះស្រាយដីធ្លីមួយ ដែលមានសមាសភាពពីក្រសួងដែនដី ក្នុងការដោះស្រាយទំនាស់រវាងក្រុមហ៊ុនលោក និងពលរដ្ឋ។
«ខ្ញុំមិនដឹងខ្លួនខ្ញុំខុស ឬត្រូវ ខ្ញុំអត់ដឹងខ្លួន...អីចឹង ខ្ញុំមិនដឹងត្រូវប្រាប់ថា យ៉ាងម៉េច? ប៉ុន្តែសំខាន់ទៅសួរគណៈកម្មការចុះ»។
ជម្លោះដីធ្លីនៅកម្ពុជា បានស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប នៅក្រោមក្របខណ្ឌប្រព័ន្ធឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែសព្វាវុធ» ឬហៅកាត់ថា EBA។ សហគមន៍នេះបានគំរាមដកឋានៈអនុគ្រោះពន្ធនេះ ពីប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារតែការរំលោភសិទ្ធិដីធ្លី និងសិទ្ធិមូលដ្ឋានផ្សេងទៀតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានទទួលស្គាល់ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លី ប៉ុន្តែបានលើកឡើងពីចន្លោះប្រហោងមួយចំនួនដែលកម្ពុជាត្រូវបន្តធ្វើដើម្បីឱ្យប្រសើរឡើងជាពិសេសសិទ្ធិទទួលបានដីធ្លីរបស់ជនជាតិភាគតិច។
ទំនាស់ដីធ្លីធំៗដែលកើតមាននៅប្រទេសកម្ពុជាគឺភាគច្រើនបង្កឡើងពីការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលមានដូចជាការប្រគល់ដីឱ្យក្រុមហ៊ុនដាំអំពៅផលិតស្ករសដែលប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋជាង១៥.០០០នាក់នៅខេត្តមួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ដីធ្លីពលរដ្ឋត្រូវបានរឹបអូសយកដោយផ្តល់សំណងតិចតួចឬអ្នកខ្លះមិនទទួលបានសំណងទាល់តែសោះ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍របស់សហភាពអឺរ៉ុប។
ខេត្តដែលរងផលប៉ះពាល់ហើយដែលនាំឱ្យបារម្ភនិងប៉ះពាល់ដល់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធមានខេត្តកោះកុង កំពង់ស្ពឺ ព្រះវិហារ និងឧត្តរមានជ័យ។
លោក ថេង សាវឿន ប្រធានសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជាហៅកាត់ថា CCFC ប្រាប់ VOA ថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរទុកឲ្យទំនាស់ដីធ្លីទាំងនេះ បន្តអូសបន្លាយពេលទៀតទេ ប្រសិនបើកម្ពុជាមិនចង់ប្រឈមនឹងការបាត់បង់ឋានៈអនុគ្រោះពន្ធ។
ដោយឡែកលោក យូ វាសនា ដែលជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋ១១សហគមន៍នៅខេត្តព្រះសីហនុបានឲ្យដឹងថា គ្មានដំណោះស្រាយទេរហូតមកដល់ពេលនេះ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលជាប់គាំងក្នុងទំនាស់ដីធ្លីមានអាយុកាលជាង១០ឆ្នាំក្នុងខេត្តនៃដែនសមុទ្រមួយនេះ។
តំណាងពលរដ្ឋរូបនេះនិយាយថា ទោះបីជាលោក ជា សុផារ៉ា ដាក់ផែនការដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេសក៏ដោយ ក៏ទំនាស់ដីធ្លីភាគច្រើននៅបន្តដោះស្រាយមិនចេញនៅឡើយ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា អាជ្ញាធរបែរជាចោទពលរដ្ឋថា ជា«ក្រុមប្រឆាំង ជនអន្តោប្រវេសន៍ ជនមកចាប់ដីរបស់ឯកជនឬរបស់រដ្ឋ ឬក៏ក្រុមអនាធិបតេយ្យ»ទៅវិញ ប្រសិនបើពួកគេក្រោកតវ៉ាទាមទាររកដំណោះស្រាយនោះ៕
